«Η Ευρώπη, ακόμη και τα μαξιλάρια του σουλτάνου θρόνο τα ονομάζει»
Του Βασίλη Στοϊλόπουλου
Πόσοι Έλληνες γνωρίζουν άραγε ή τουλάχιστον έχουν ακουστά τον φιλέλληνα Γερμανό λυρικό ποιητή Βίλχελμ Μύλλερ (1794 – 1827); Τον φλογερό υμνητή της Ελλάδας και σύγχρονο της Ελληνικής Επανάστασης, που δικαίως του αποδόθηκε από τους συμπατριώτες του, ενόσω ακόμη ζούσε, το προσωνύμιο, «Ο Μύλλερ των Ελλήνων» («Griechenmüller»);
Προφανώς ελάχιστοι, κι αυτό, παρότι ο Μύλλερ υπήρξε ένας ακάματος κι ενθουσιώδης υποστηριχτής της επαναστατημένης Ελλάδας, «ο αγγελιοφόρος της ανάστασης ενός λαού». Αυτός που όσο κανένας άλλος στη Γερμανία ανέλαβε στις μέρες του ελληνικού αγώνα για «Ελευθερία ή Θάνατο», με αστείρευτο πάθος και παραγωγικότητα, τη φιλολογική στήριξη της Επανάστασης του ΄21. Που επέμενε με ακόμα μεγαλύτερο πείσμα όταν, μετά το 1823, ο φιλελληνικός ενθουσιασμός στην Ευρώπη υποχωρούσε σημαντικά και πολλοί εθελοντές που πολέμησαν στην Ελλάδα επέστρεφαν απογοητευμένοι στις πατρίδες τους.
Με τις τρεις ποιητικές συλλογές του, τα «Τραγούδια των Ελλήνων» (“Lieder der Griechen“), τα «Νέα Τραγούδια των Ελλήνων» (“Neue Lieder der Griechen“), τα «Νεότατα Τραγούδια των Ελλήνων» (“Neueste Lieder der Griechen”) και μία για το «Μεσολόγγι», που δημοσιεύθηκαν μεταξύ του 1821 και του 1826, καθώς και τη μετάφραση το 1825, στα γερμανικά του κλασικού έργου του Κλωντ Φωριέλ, «Ελληνικά Δημοτικά Τραγούδια», η προσφορά του Μύλλερ στην Ελλάδα είναι ανεκτίμητη. Μέσα σε έξι μόλις εβδομάδες τα περίπου 1000 αντίτυπα της πρώτης συλλογής εξαντλήθηκαν, προκαλώντας μεγάλο ενθουσιασμό στη γερμανική νεολαία που ασφυκτιούσε και αυτή μέσα στο απολυταρχικό καθεστώς της Παλινόρθωσης. Ένα μάλιστα από αυτά, «Η ελπίδα της Ελλάδας» (“Griechenlands Hoffnung“), απορρίφθηκε από την μετερνίχια λογοκρισία, καθώς στηλιτευόταν η σκανδαλωδώς ευμενής στάση της Ιεράς Συμμαχίας απέναντι στην Υψηλή Πύλη: «Η Ευρώπη, ακόμη και τα μαξιλάρια του σουλτάνου θρόνο τα ονομάζει».
Δύο ενδεικτικές μόνο στροφές για το Μεσολόγγι και την Ελλάδα που δείχνουν και τον λυρικό και ρομαντικό χαρακτήρα του τραγουδιστή της ελληνικής επανάστασης:
(Ι) Μεσολόγγι, πόλη των ηρώων, καταφύγιο της Ελλάδας και αστέρι τιμής,
Ντροπή των Εθνών, περηφάνια των Χριστιανών, Μεσολόγγι,
Πόλη του Κυρίου.
(ΙΙ) … Θ΄ αφήσετε τώρα να την πνίξουν οι βάρβαροι;
Λαοί όλου του κόσμου ελάτε,
Ελάτε να λευτερώσουμε
Αυτήν που μας χάρισε την ελευθερία!
Δίχως την ελευθερία, τι θα ήσουν, Ελλάδα;
Δίχως εσένα, Ελλάδα, τι θάταν ο κόσμος;
Στην Ελλάδα ποτέ δεν έχει αποδοθεί η πρέπουσα τιμή που θα άξιζε στον άνθρωπο που θεωρήθηκε «η ψυχή του φιλελληνισμού» στη Γερμανία. Ένας μόνο ασήμαντος δρόμος, η οδός Μυλλέρου από τον 19ο αιώνα κάπου στο Μεταξουργείο και μια τιμητική έκδοση του Δήμου Αθηναίων από το 2000 με μεταφράσεις φιλελληνικών ποιημάτων του, για έναν από τους σημαντικότερους και αγνότερους φιλέλληνες.
Προτομή του Μύλλερ υπάρχει από τ0 1891 μόνο στη γενέτειρά του, στο Ντεσσάου της Γερμανίας, και είναι δωρεά της Ελλάδας. Στο μνημείο από πεντελικό μάρμαρο υπάρχει μια επιγραφή στα ελληνικά: «Τω της ελληνικής ελευθερίας αοιδώ τον λίθον εκ των Αττικών και Λακωνικών λατομείων, η Ελλάς ευγνωμονούσα».
Όσο για τα 200χρονα της Επανάστασης, μόνο θλίψη προκαλεί που απουσιάζει γενικά κάθε εκδήλωση τιμής των φιλελλήνων ποιητών και κυρίως των δύο «άσημων», αλλά πολύ σημαντικών και σπουδαίων. Του Γερμανού Βίλχελμ Μύλλερ και του Γάλλου Κλωντ Φωριέλ.
Για τον λησμονημένο στην Ελλάδα Μύλλερ, που πέθανε 33χρονος το 1827, χωρίς να τη δει ελεύθερη, βρέθηκε όμως ο συμπατριώτης του ποιητής Γκούσταβ Σβαμπ να του αφιερώσει μερικούς στίχους ευγνωμοσύνης:
Ήσουν ο αγγελιοφόρος της ανάστασης ενός λαού,
σταλμένος πριν από την ροδαυγή και μέσα στο δροσερό αεράκι.
Το τραγούδι σου σηκώθηκε ψηλά πριν ακόμα έρθει το φως στην ανατολή.
Τώρα ο ήλιος έχει ξεπροβάλει:
Καλό για σένα, και τον είδες.
(Εσύ) χώρισες και άφησες τους αγαπημένους σου.
Έζησες το πλούσιο πρωί σου.
Εμάς όμως έμεινε το τραγούδι σου, που σείεται ζωντανό μέσα στα στήθη.
Με τον φλογερό φιλελληνικό του στίχο δικαίως ο Μύλλερ θεωρήθηκε και πρόδρομος των επαναστάσεων που ακολούθησαν την ελληνική στην Ευρώπη, το 1830 και το 1848. Για τους σημερινούς Γερμανούς ο «Griechenmüller» εξακολουθεί να παραμένει ζωντανός. Όχι μόνο για τα περίφημα λαϊκά τραγούδια του, που μελοποίησαν ο Μπραμς και ο Σούμπερτ («Η Ωραία Μυλωνού» και «Το Χειμωνιάτικο Ταξίδι»), αλλά και τα φιλελληνικά ποιήματά του, τα οποία εκτιμούν, τουλάχιστον σαν ντοκουμέντα γνήσιων δεσμών και αλληλεγγύης ενός ρομαντικού βάρδου με τον ελληνικό λαό. Και, βέβαια, και ως μαρτυρία για τον αγώνα του γερμανικού λαού για ελευθερία στην εποχή της αντίδρασης που επέβαλε πανευρωπαϊκά η πολιτική του ανθέλληνα Μέττερνιχ.
g
