Αρχική » Έξοδος του Μεσολογγίου

Έξοδος του Μεσολογγίου

από Τάσος Χατζηαναστασίου
Θεόδωρος Βρυζάκης, Η Έξοδος του Μεσολογγίου, 1853.

Του Τάσου Χατζηαναστασίου*

10 Απριλίου 1826, Σάββατο, όπως και φέτος, αλλά του Λαζάρου τότε, ξημερώνοντας “των Βαγιώνε” το συγκλονιστικότερο γεγονός της Επανάστασης κι ένα από τα δραματικότερα της παγκόσμιας Ιστορίας, η Έξοδος του Μεσολογγίου. Συγκίνησε βαθύτατα τη διεθνή κοινή γνώμη και τον πνευματικό κόσμο, όπως δείχνει και ο πίνακας του Ευγένιου Ντελακρουά, οι συναυλίες του Ροσίνι, τα λόγια των Βάγκνερ, Σατωβριάνδου, Γκαίτε, Ουγκό και τόσων άλλων. Δέκα χιλιάδες περίπου είχαν μείνει στο Μεσολόγγι κι άλλοι 600 περίπου ασθενείς και τραυματίες και επειδή δεν ήθελαν ούτε να παραδώσουν τα όπλα ούτε να πεθάνουν από την πείνα, πήραν την απόφαση “να βγουν με ό,τι τους είχε απομείνει: μια παλάμη τόπο κάτω από το ανοιχτό πουκάμισο […] όπου είχε κράτος και εξουσία η άνοιξη” (Ελύτης). Εφτά χιλιάδες τα γυναικόπαιδα, που ενώ είχαν την ευκαιρία νωρίτερα να φύγουν, αποφάσισαν να μείνουν και να ζήσουν ή να πεθάνουν με τους άντρες (“ακίνητες, αστέναχτες, δίχως να ρίξουν δάκρυ”, Σολωμός) που ήταν 3.500 περίπου. Όσοι θα έμεναν πίσω, οι ανήμποροι, ήταν αποφασισμένοι να μην πέσουν ζωντανοί στα χέρια του εχθρού κι εύχονταν: “καλήναντάμωσιν στον άλλον κόσμο”.

«Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου» 1826, Ευγένιος Ντελακρουά, εμπνευσμένος από την τρίτη πολιορκία. Ελαιογραφία σε καμβά, Μουσείο καλών τεχνών στο Μπορντό…

Όλα πήγαν στραβά, τίποτα δεν ήταν υπέρ τους: ο αιφνιδιασμός δεν λειτούργησε, η έξοδος είχε προδοθεί, ο αντιπερισπασμός από τα βουνά δεν έγινε, καθώς τα έξω ελληνικά στρατεύματα ήταν διαλυμένα κι ο Καραϊσκάκης σε μία από τις γνωστές κρίσεις πυρετού. Είχε βρέξει και το έδαφος ήταν όλο λάσπη, δεν μπορούσαν να τρέξουν, κι όταν διαλύθηκε η συννεφιά βγήκε φεγγάρι που φώτιζε τις κινήσεις τους στον εχθρό που τους περίμενε με το δάχτυλο στην σκανδάλη. Το βαρύτερο τίμημα πλήρωσαν τα γυναικόπαιδα και οι ηλικιωμένοι. Ο μισός άμαχος πληθυσμός σφαγιάστηκε ή ανατινάχτηκε μαζί με τον γερο-Καψάλη ή σκοτώθηκε πολεμώντας όπως μπορούσε. Τα άλλα μισά γυναικόπαιδα αιχμαλωτίστηκαν και πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα. Ανάμεσα στις μόλις 13 γυναίκες της Εξόδου, που σώθηκαν, η νεαρή Ελένη Στάικου που αυτοτυφλώθηκε για να αποφύγει την αιχμαλωσία κι η Τασούλα Γυφτογιάννη που σε βαθύ γήρας ζήτησε να ταφεί με την καλή της φορεσιά, την αντρική της Εξόδου, που είχε φυλάξει με προσοχή όλ’ αυτά τα χρόνια…

“Είναι έτοιμα στην άσπονδη πλημμύρα των αρμάτων

Δρόμο να σχίσουν τα σπαθιά, κι ελεύθεροι να μείνουν

Εκείθε με τους αδερφούς, εδώθε με το χάρο” (Σολωμός)

Από τη Φρουρά του Μεσολογγίου, σώθηκαν περίπου 1.300 που πέρασαν δια πυρός και σιδήρου. Τουρκικές πηγές αναφέρουν απώλειες των Οθωμανών και Αιγυπτίων 2.000. Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι παρέμεναν ακόμη κι εξαντλημένοι από την πείνα μία φονική πολεμική μηχανή. Ήττα από στρατιωτικής πλευράς που όμως επέφερε οριστικά κι αμετάκλητα την εμπλοκή των ξένων δυνάμεων και θα δρομολογήσει την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Λίγες μέρες νωρίτερα υπογράφτηκε το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης (4 Απριλίου), το πρώτο διπλωματικό έγγραφο που άνοιγε ένα παράθυρο ελπίδας για κάποιας μορφής αυτονομία της Ελλάδας. Το Μεσολόγγι δίκαια παραμένει σύμβολο αυτοθυσίας, πεισματώδους αντίστασης και απίστευτης ψυχικής αντοχής.

“Γλυκιά κι ελεύθερη η ψυχή σα να ‘τανε βγαλμένη

Κι ύψωναν με χαμόγελο την όψη τη φθαρμένη”

(Σολωμός)

Για περισσότερα, στο βιβλίο που συγγράψαμε με τη Μαρία Κασσιμάτη: Πολεμώντας το ’21, οι σημαντικότερες συγκρούσεις του πολέμου της Ανεξαρτησίας μέσα από τις πηγές” (Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2020).

*(Δρ Ιστορίας)

ΣΧΕΤΙΚΑ

6 ΣΧΟΛΙΑ

Βασιλειος 10 Απριλίου 2021 - 15:42

Ο Γκαίτε, σε μια σκηνή του Φάουστ, τοποθετεί τον Ευφορίωνα, τον ήρωα που εκπροσωπεί το πνεύμα της ανδρείας και της λευτεριάς, να φωνάζει με έξαψη στο Μεσολόγγι: «Πάντα ψηλότερα να ανεβαίνω!
Πάντα μακρύτερα να κοιτάζω!»

ΑΠΑΝΤΗΣΗ
ΦΑΝΗΣ ΒΟΡΕΙΝΑΚΗΣ 10 Απριλίου 2021 - 22:34

Δεν είναι ακριβές, πως δεν υπήρξε εξωτερική βοήθεια. Υπήρξε έστω και περιορισμένης έκτασης. Όμως έστω μικρή η βοήθεια αυτή, επέτρεψε την όποια επιτυχία της Εξόδου, αφού ανάγκασε την ενέδρα των Αλβανών του Μουσταφάμπεη που προκάλεσε μεγάλη φθορά στους Εξοδίτες ενεδρεύοντας στου Κότσικα το αμπέλι λίγο πριν το μοναστήρι του Αγίου Συμεώνος, σημείο συνάντησης των ελληνικών φαλάγγων, να συμπτυχθεί Οι Αλβανοί μίλησαν μέσα στο σκοτάδι ελληνικά και οι δικοί μας υπέθεσαν πως ήταν η προσυμφωνημένη βοήθεια από την Δερβάκιστα (Ανάληψη). Στο τραγικό αδιέξοδο έδωσε λύση η ….πραγματική βοήθεια που βάλλοντας εκ των άνω και όπισθεν τους Αλβανούς (η σκηνή διαδραματίσθηκε σε πλαγιά του Αράκυνθου (Ζυγός), τους υποχρέωσε να ανοίξουν δρόμο στους Εξοδίτες.
Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του Νικόλαου Κασομούλη στα Στρατιωτικά του Ενθυμήματα.

Φάνης Βορεινάκης
Ορειβάτης-ερευνητής*

*Εντοπισμός του μονοπατιού της Εξόδου στον Ζυγό ανάντι μοναστηριού Αγίου Συμεώνος, πρώτη επανάληψη της πορείας των Εξοδιτών έως τον Πλάτανο Ναυπακτίας.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Τάσος Χατζηαναστασίου 11 Απριλίου 2021 - 09:26

Ναι, ήταν 300 με επικεφαλής τους Σουλιώτες Δράκους. Αυτή ήταν όλη κι όλη η βοήθεια, σωτήρια μόνο για όσους Εξοδίτες είχαν επιβιώσει από την ενέδρα που περιγράφεται στο σχόλιο. Δεν ήταν η αναμενόμενη βοήθεια αυτή. Ενώ το σύνθημα ήταν μία ομοβροντία από χιλιάδες όπλα, τελικά ακούστηκαν λίγες εκατοντάδες τουφεκιές…

ΑΠΑΝΤΗΣΗ
ΦΑΝΗΣ ΒΟΡΕΙΝΑΚΗΣ 11 Απριλίου 2021 - 20:02

Ο Κασομούλης επίσης αναφέρει ότι αφού καβάλησαν στην Έξοδο τον Ζυγό στη βορεινή του πλευρά, βρήκαν το πρωί τις σβησμένες φωτιές από την βοήθεια, η οποία βέβαια τις είχε ανάψει εκεί γιατί ήταν αόρατες από τους Τουρκοαιγύπτιους που πολιορκούσαν το Μεσολόγγι. Άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η ανεύρεση ταμπουριών στο μονοπάτι διαφυγής πάνω από το μοναστήρι του Αγίου Συμεών, σε σημεία με ελεύθερο πεδίο βολής. Αυτά δεν μπορούσαν παρά να έχουν προετοιμασθεί από την βοήθεια σαν σημεία στήριξης της Εξόδου.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ
ΦΑΝΗΣ ΒΟΡΕΙΝΑΚΗΣ 25 Μαΐου 2021 - 09:43

Τελικώς συμφωνήσαμε κε Χατζηαναστασίου στο θέμα της βοήθειας. Σας ευχαριστώ, αφού φίλτατος ο Πλάτων, φιλτάτη η αλήθεια!

με εκτίμηση

φάνης βορεινάκης

ΑΠΑΝΤΗΣΗ
ΦΑΝΗΣ ΒΟΡΕΙΝΑΚΗΣ 25 Μαΐου 2021 - 17:28

Διορθώνω, φίλος ο Πλάτων φιλτάτη η αλήθεια!

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

ΑΦΗΣΤΕ ΕΝΑ ΣΧΟΛΙΟ