Του Κώστα Σαμάντη
Το Σάββατο, 3 Απριλίου, ανακοινώθηκε το σχέδιο της κυβέρνησης για την ανάπλαση του χώρου των Ελληνικών Αμυντικών Συστημάτων (πρώην ΠΥΡΚΑΛ). Σε αυτό προβλέπεται αφενός μεν η απόδοση 120 στρεμμάτων, επί συνόλου 155, προς δημόσια χρήση και αναψυχή, αφετέρου η εγκατάσταση εννέα υπουργείων και τριών δημόσιων υπηρεσιών στον υπόλοιπο χώρο. Ο όλος σχεδιασμός προβλέπεται να υλοποιηθεί μέσω συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ).
Η διεκδίκηση της έκτασης του εργοστασίου από την τοπική κοινωνία και η απόδοσή της προς δημόσια χρήση χρονολογείται από τη δεκαετία του ’70. Ήταν τότε που ο Φιλοπρόοδος Όμιλος Υμηττού ξεκίνησε μία έρευνα προσπαθώντας να ανιχνεύσει τα προβλήματα που δημιουργούσε η λειτουργία ενός εργοστασίου πολεμικής βιομηχανίας μέσα στον ιστό της πόλης, αλλά και να δώσει σάρκα και οστά στην επιθυμία των πολιτών. Τότε ακριβώς εμφανίστηκε για πρώτη φορά το αίτημα, «Η ΠΥΡΚΑΛ να γίνει πάρκο». Για δεκαετίες κάτοικοι και δημοτική αρχή αγωνιζόντουσαν για τη δημιουργία ενός μητροπολιτικού πνεύμονα πρασίνου στα νότια, για μια οικολογική και πολιτιστική αναβάθμιση της περιοχής προς όφελος όλων των όμορων δήμων. Έκτοτε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι, ο χρόνος πέρασε και το αίτημα των κατοίκων άλλοτε έβγαινε έντονα στην επιφάνεια και άλλοτε παρέμενε ως ένα απλό σύνθημα.
Η πρόταση της κυβέρνησης προφανώς δεν συνιστά ιδανική λύση και δεν ανταποκρίνεται στο αίτημα της μετατροπής του χώρου σε πάρκο. Εμπεριέχει αρνητικά, αλλά και θετικά στοιχεία.
Στο σχέδιο αυτό, και σύμφωνα με όσα γνωστοποιήθηκαν, 80 στρέμματα της έκτασης προορίζονται για τη δημιουργία πάρκου, ενώ άλλα 40 θα αποδοθούν προς δημόσια χρήση (πεζόδρομοι, ποδηλατόδρομοι, χώροι αναψυχής κ.λπ.). Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι το σύνολο της έκτασης είναι 155 περίπου στρέμματα, η απόδοση της έκτασης αυτής προς χρήση από την τοπική κοινωνία αγγίζει το 80%. Από το σύνολο των κτηρίων που ήδη υπάρχουν θα διατηρηθούν τα 24, τα οποία έχουν ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και ιστορική αξία. Από αυτά, τρία προβλέπεται να χρησιμοποιηθούν ως μουσεία ενώ κάποια από τα υπόλοιπα θα αποδοθούν προς χρήση από τον δήμο για τη λειτουργία πνευματικού κέντρου, δημοτικής βιβλιοθήκης και άλλων πολιτιστικών δράσεων. Η μεταφορά της εγκατεστημένης παραγωγικής δυνατότητας θα γίνει σε ένα από τα ήδη υπάρχοντα εργοστάσια των Ελληνικών Αμυντικών Συστημάτων, εντός ενός έτους, χωρίς αυτό να επηρεάσει την παραγωγική λειτουργία της εταιρείας ή τα δικαιώματα των εργαζομένων σε αυτή.
Όπως ήδη αναφέραμε, στα 35 εναπομείναντα στρέμματα θα φιλοξενηθούν εννέα υπουργεία και τρεις δημόσιες υπηρεσίες. Εδώ ακριβώς ξεκινά το προβληματικό μέρος της πρότασης. Οι εργαζόμενοι, οι οποίοι σχεδιάζεται να μετακινηθούν στις νέες εγκαταστάσεις, θα ξεπεράσουν τους 14.000 και οι οποίοι σήμερα απασχολούνται σε 127 διαφορετικά κτήρια διάσπαρτα στο κέντρο της Αθήνας. Σκοπός της κυβέρνησης είναι η δημιουργία ενός κυβερνητικού πάρκου, με συντελεστή δόμησης 0,9, και με απώτερο σκοπό την εξοικονόμηση πόρων, λόγω της μη ορθολογικής διασποράς αυτών των υπηρεσιών. Καταλαβαίνουμε όμως ότι η συγκέντρωση σε αυτόν τον χώρο ενός τέτοιου μεγέθους εργαζομένων (14.000 άτομα) θα επιβαρύνει την περιοχή πληθυσμιακά και κυκλοφοριακά. Όσες θέσεις παρκαρίσματος και αν προβλεφθούν, όσο και αν συνυπολογίζεται η χρήση των δημόσιων μέσων μεταφοράς, η προσέλευση ενός τέτοιου πλήθους εργαζομένων προφανώς και θα δημιουργήσει προβλήματα στην περιοχή. Τέλος, δεν λαμβάνεται καμιά πρόνοια για τις περιοχές εκείνες του Κέντρου της Αθήνας, που είναι ήδη υποβαθμισμένο (πέριξ της Ομόνοιας, Αχαρνών κ.λπ.). Αν αποχωρήσουν από αυτές τις περιοχές το υπ. Υγείας και οι τελευταίες δημόσιες υπηρεσίες η περιοχή θα γκετοποιηθεί εντελώς.
Το σημαντικότερο όμως είναι ότι ο σχεδιασμός της κυβέρνησης αγνοεί πλήρως την ανάγκη για σταδιακή αποκέντρωση. Το λεκανοπέδιο της Αττικής και η Αθήνα φιλοξενούν σήμερα το 50% σχεδόν του συνολικού πληθυσμού της χώρας και πάνω από το 80% των οικονομικών δραστηριοτήτων έντασης, αλλά και των παρεχόμενων υπηρεσιών. Ο συγκεκριμένος σχεδιασμός επιτείνει τον αθηνοκεντρικό χαρακτήρα του ελληνικού κράτους και δεν λαμβάνει υπ’ όψιν τη σταδιακή και σε βάθος χρόνου ανάγκη για αποκέντρωση. Αναπαράγει μια χρόνια συγκεντρωτική λογική και αποστερεί την περιφέρεια από τις αναγκαίες ευκαιρίες για αναζωογόνηση και ανάπτυξη.
Η μετακίνηση του κέντρου βάρους από το λεκανοπέδιο της Αττικής και η συζήτηση ακόμη και για μεταφορά της πρωτεύουσας, πρέπει επιτέλους να τεθεί στο τραπέζι της δημόσιας συζήτησης, ο υδροκεφαλισμός πρέπει να σταματήσει και ο προβληματισμός για έναν δημόσιο τομέα λειτουργικό, αποδοτικό και ευέλικτο να τεθεί σε απόλυτη προτεραιότητα. Και αυτή είναι μια παράμετρος, κρίσιμη και βασική, που δεν θα συναντήσουμε στον διάλογο για τον σχεδιασμό και την ανάπλαση του χώρου της ΠΥΡΚΑΛ.
Κώστας Σαμάντης