Μπερθ οφ α νέισιον, μέρος 2
φουστανελάδες και νεογενίτσαροι
του Νικόλα Δημητριάδη
«Η μέγιστη προσφορά του 1821 είναι ότι συνιστά ένα εκσυγχρονιστικό γεγονός»
Θάνος Βερέμης
Σ ε προηγούμενο άρθρο μας (Ρήξη, τ. 71) για τη νέα υπερπαραγωγή του ΕΛΙΑΜΕΠ «1821: μπερθ οφ α νέισιον», τονίσαμε ότι η σειρά 1821 δεν είναι κάποιο ιστορικό ντοκιμαντέρ, αλλά μία παραγωγή καθαρά πολιτική. Ήρθε το τέταρτο επεισόδιο, με τίτλο «Φράκο ή φουστανέλα», να μας επιβεβαιώσει και να θέσει το ζήτημα στην ουσία του. Η οπτική της σειράς μπορεί να συνοψιστεί στα εξής: Οι Έλληνες μπορέσαμε να απελευθερωθούμε επειδή εγκαταλείψαμε την παράδοσή μας και μιμηθήκαμε την πεφωτισμένη Ευρώπη. Επειδή όμως δεν έχουμε εξευρωπαϊστεί πλήρως («Πίσω από τα Συντάγματα της Επανάστασης, αντίγραφα των ευρωπαϊκών, κρυβόταν ο φουστανελάς», μας λέει ο κύριος Βερέμης), έχουμε την κακοδαιμονία που μας τυραννάει μέχρι σήμερα. Αυτό είναι το συμπέρασμα που αποκομίζει ο θεατής. συμπτωματικά είναι και η κύρια γραμμή υπεράσπισης της κυβερνητικής πολιτικής, κάθε φορά που κάποιος «λαϊκιστής» διαμαρτύρεται εναντίον του μνημονίου, ή των Η.Π.Α. ή της Μέρκελ κ.λπ. Έτσι και ο Σκάι έχει στήσει μία ολόκληρη τηλεοπτική υπερπαραγωγή, που αποτυπώνεται σε δύο αράδες: «Καθίστε στ’ αβγά σας και κάντε ό,τι σας λέμε. Η μόνη μας σωτηρία είναι ο νεοφιλελευθερισμός». Αναλόγως του πνευματικού επιπέδου του προπαγανδιστή, βέβαια, το πρόταγμα αυτό μπορεί να πλασαριστεί και με πιο χοντροκομμένο τρόπο. Ο Πάσχος Μανδραβέλης, για παράδειγμα (Καθημερινή, 13 Φεβρουαρίου), γράφει –σχολιάζοντας τη σειρά– πως το ξήλωμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ξεκίνησε από τους Έλληνες διότι, από όλους τους υπόδουλους λαούς, οι Έλληνες ήταν οι πιο «παγκοσμιοποιημένοι»…
Βέβαια αυτά τα ζητήματα δεν θα μπορούσαν να τα χειριστούν στη τηλεοπτική συζήτηση διανοητικά μεγέθη επιπέδου Μανδραβέλη ή Τατσόπουλου (ο τελευταίος απεσύρθη άρον άρον από τις συζητήσεις, όταν κυκλοφόρησαν οι προεφηβικού επιπέδου διαδικτυακές συζητήσεις του). Έπρεπε να φέρουν το βαρύ πυροβολικό να μας τα πει. Και φέρανε… τον Ράμφο! Τον μεγάλο μας φιλόσοφο και υμνητή του αμερικανισμού, που είδε το φως το αληθινό στους ουρανοξύστες και τις λεωφόρους της Νέας Υόρκης… Η τηλεοπτική συζήτηση, όπως και το επεισόδιο, ήταν καταιγιστική. Το Βυζάντιο, όπως μας πληροφόρησε ο φιλόσοφος Ράμφος, απέκλεισε το δυτικό πρότυπο, τον «άνθρωπο της ατομικότητας», και επέλεξε την Τουρκία. Γι’ αυτό αργήσαμε να αποκτήσουμε εθνική συνείδηση και η νοοτροπία μας έμεινε σε στενό-οικογενειακό-τοπικό πλαίσιο. Έτσι πορεύτηκε η σύγχρονη Ελλάδα – «κατακερματισμένη σε σόγια, χωριά, τσιφλίκια και μικρά φέουδα» και βουτηγμένη στη διαφθορά. Όπου ο καθένας κοιτάει τα οικογενειακά και συντεχνιακά του συμφέροντα, όπως φαίνεται στις περιπτώσεις του άρθρου 86 περί ευθύνης υπουργών, ή του… πανεπιστημιακού ασύλου!!! (πήρε φόρα ο φιλόσοφος και δεν ήξερε τι έλεγε!). Πού να φαντάζονταν οι Έλληνες του 1821 ότι η λαϊκή παράδοση και η Ορθοδοξία, ο κοινοτισμός και η άμεση δημοκρατία, με τα οποία είχαν γαλουχηθεί, θα θεωρούνταν, διακόσια χρόνια μετά, ως η βασική αιτία για την εκπτώχευση της χώρας και της κοινωνίας μας…
Η συζήτηση επεκτάθηκε κατόπιν στον τρόπο πολέμου των Ελλήνων της εποχής. Όσοι περίμεναν μία συζήτηση για τις διαφορές τακτικού και άτακτου στρατού, συμβατικών και αντάρτικων επιχειρήσεων, διαψεύστηκαν. Οι «κλέφτικες» μέθοδοι πολέμου των Ελλήνων δεν έχουν οργανωτικά, τεχνολογικά, γεωγραφικά ή απλώς αριθμητικά αίτια, αλλά οφείλονται στο οπισθοδρομικό ανατολίτικο ταπεραμέντο των Ελλήνων, που δεν βρίσκουν λόγο να ρισκάρουν τη ζωή τους, όπως κάνανε οι Δυτικοί (κάπου εκεί το εξοργιστικό κήρυγμα του φιλόσοφου αρχίζει να μετατρέπεται σε απολαυστικό παραλήρημα). Τον ανταρτοπόλεμο, τα ταμπούρια και την κλεφτουριά, ο Σκάι τα θεωρεί υπόδειγμα δειλίας, σε αντίθεση με τους γενναίους Ευρωπαίους, που αψηφούσαν τον θάνατο και παρατάσσονταν σώμα με σώμα με τον αντίπαλο («ενώ εμείς βάζουμε μέσο για να την κοπανήσουμε», όπως συμπλήρωσε ο κύριος Πορτοσάλτε, αφήνοντάς μας ενεούς μπροστά σε αυτή την εξαιρετικής ευφυΐας παρατήρηση)! Διότι, όπως μας πληροφόρησε ο κύριος Ράμφος, οι ξένοι αξιωματικοί ήταν όλοι ευγενείς και, σε αντίθεση με τους ορθόδοξους ανατολίτες Έλληνες, οι ευγενείς έθεταν την τιμή πάνω από τη ζωή(!) Συγχέοντας την αυτοθυσία των αγωνιζόμενων λαών με το ιπποτικό πνεύμα των μεσαιωνικών ερωτικών μυθιστορημάτων, έφτασε ο φιλόσοφός μας να θεωρεί το ελληνικό αντιστασιακό ήθος επιλήψιμο ηθικά μπροστά στο esprit de corps των λογής λογής βαρόνων, δουκών και πριγκηπέσων, Γότθων και Βανδάλων… Οι Ευρωπαίοι ήταν πειθαρχημένοι και δεν φοβόντουσαν να αντιμετωπίσουν τον θάνατο. Ενώ οι Έλληνες προτιμούσαν να το σκάσουν και να κάνουν κλεφτοπόλεμο (το ίδιο θα πιστεύει, υποθέτουμε, και για τους δειλούς 12χρονους Παλαιστίνιους που κρύβονται στα σοκάκια, αντί να βγουν «σαν άντρες» μπροστά στα ισραηλινά τανκς…)! Οι αυτοκρατορικές ονειρώξεις του Ράμφου είναι γνωστές, γι’ αυτό και επιλέχθηκε από το ΕΛΙΑΜΕΠ να παρουσιάσει το επεισόδιο αυτό. Γιατί μπόρεσε να συνοψίσει όλη την ιδεολογία που προωθεί η παρέα του Παπαχελά και του Βερέμη.
Χαρακτηριστική της νοοτροπίας του 1821: μπερθ οφ α νέισιον είναι και η αντιμετώπιση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όποτε εξετάζεται η Αυτοκρατορία σε συνάρτηση με τους υπόδουλους Έλληνες, το πρόσημο είναι θετικό: ήταν ειρηνική, ανεκτική, «έφτιαξε έργα» (αυτό θα πει προσέγγιση της ιστορίας με όρους σημιτικής εκσυγχρονιστικής ρητορείας). Μία χαρούμενη εικόνα προόδου και ευημερίας.
Όποτε, όμως, η Αυτοκρατορία εξετάζεται σε συνάρτηση με την Ευρώπη, το πρόσιμο είναι αρνητικό: Ασυδοσία και αναρχία, απατεώνες γραφειοκράτες και άκαρδοι φοροεισπράκτορες, κρατική δυσλειτουργία και διαφθορά σε όλο τους το μεγαλείο. Όπως… σήμερα! Γι’ αυτό και οι Έλληνες επαναστατούν, ζητώντας τη βοήθεια και την πείρα των Ευρωπαίων ώστε να φτιάξουν ένα κράτος χωρίς διαφθορά και ασυδοσία. Οι Ευρωπαίοι κατέβαλαν φιλότιμες προσπάθειες να μας εκσυγχρονίσουν, αλλά η προσπάθειες έμειναν ατελείς. Δεν τα καταφέραμε, καθώς κατά βάθος παραμείναμε μέχρι σήμερα… «Ελληνάρες»! Η αλήθεια είναι ότι θέλει πολλή τέχνη και μαστοριά για να μπορέσεις να ταυτίσεις έναν Αγώνα για ελευθερία και ανεξαρτησία με την υποτέλεια στη Δύση και στο… μνημόνιο!
Σε αυτά τα πλαίσια δεν παραξενεύει το γεγονός της πλήρους αποσιώπησης της παράδοσης και του αντιστασιακού ήθους του υπόδουλου Γένους. Η παρέα του Σκάι δεν άκουσε ποτέ για θρήνους της Άλωσης, δημοτικά τραγούδια, παιδομαζώματα και Πατροκοσμάδες. Ο αγώνας των Ελλήνων να απαλλαγούν από τη σκλαβιά των Τούρκων παρουσιάζεται σαν ιστορικό παράλληλο του σημερινού… «αγώνα» των νεοφιλελεύθερων να απαλλαγούν από τη «σκλαβιά» των κλειστών επαγγελμάτων και των συλλογικών συμβάσεων! Λογική σύνδεση, αν σκεφτούμε ότι για τους κυρίους αυτούς η έννοια της ελευθερίας συνήθως περιορίζεται στο αναφαίρετο, απαράγραπτο και αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα του… επιχειρείν.
Αν θέλαμε να δώσουμε με λίγα λόγια το βαθύτερο ιδεολογικό στίγμα της συγκεκριμένης σειράς, θα μπορούσαμε να πούμε ότι προωθεί μία ιδεολογία ανάλογη του κοινωνικού δαρβινισμού και του φυλετικού ρατσισμού, έτσι όπως αναπτύχθηκαν τον 19ο αιώνα, προκειμένου να παράσχουν ηθική νομιμοποίηση στην αποικιοκρατία της Δύσης: Οι ιθαγενείς λαοί είναι κατώτεροι της πολιτισμένης Δύσης και ανίκανοι να κυβερνηθούν από μόνοι τους, ανεξάρτητοι και αυτόνομοι. Πρέπει να υποταχθούν στους Δυτικούς, προκειμένου να προοδεύσουν και να εκσυγχρονισθούν. Έτσι δικαιολογούσαν οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής εκείνης την εκμετάλλευση και καταστροφή του υπόλοιπου πλανήτη. Έτσι κάνουν και σήμερα, με την εξαγωγή δημοκρατίας, τις ανθρωπιστικές επιχειρήσεις, τα ανοιχτά σύνορα και τις ανοιχτές κοινωνίες, το ΔΝΤ και τη Διεθνή Τράπεζα, την παγκοσμιοποίηση και τον πολυπολιτισμό. Απαραίτητο στοιχείο επιβολής αυτής της νοοτροπίας στους αποικιοκρατούμενους λαούς είναι βέβαια η δημιουργία τοπικών ελίτ, συνδεδεμένων οικονομικά και (κυρίως) ιδεολογικά με την αποικιοκρατική μητρόπολη.
Στη σημερινή εποχή, βέβαια, δεν είναι φυλετικό το πρόσημο, αλλά πολιτισμικό. Το πρόβλημα των Ελλήνων, λοιπόν, είναι ότι διατηρήσαμε τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, την κουλτούρα και την ιδιοπροσωπία μας. Δεν υποταχθήκαμε στο πολιτιστικό πρόταγμα της Δύσης, αλλά θελήσαμε να διατηρήσουμε το δικό μας. Το οποίο, βέβαια, οι συντελεστές της σειράς ταυτίζουν με το πολιτιστικό πρόταγμα της σκοταδιστικής Ανατολής: «Στο Βυζάντιο διαλέξαμε τους Τούρκους», μας είπε ο Ράμφος, λες και είχαμε διαγωνισμό Γιουροβίζιον στην Άλωση, και δώσαμε το δωδεκάρι στους γείτονες… Διαστρέφοντας αιτία και λύση, ο Σκάι ανακαλύπτει ότι το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι ότι αποτελεί αποικία της καπιταλιστικής Δύσης, αλλά ότι η αποικιακή αυτή εξάρτηση δεν είναι αρκετά ισχυρή και ολοκληρωμένη!
Οι πολιτικές συνεπαγωγές της ιδεοληπτικής αυτής σειράς είναι εμφανείς. Οι ίδιοι οι συντελεστές της δεν προσπαθούν να τις κρύψουν (στο επόμενο επεισόδιο ο Ράμφος δεν θα διστάσει να προτάξει ως υπόδειγμα τον… Ερντογάν, που μπόρεσε να συνδυάσει τη «χθόνια» κουλτούρα με τον δυτικό εκσυγχρονισμό!). Οι συζητήσεις τους περιστρέφονται διαρκώς γύρω από τη σημερινή πολιτική και οικονομική πραγματικότητα. Και όπως η σειρά 1821 δεν βρήκε τίποτε το αρνητικό στον ρόλο των ευρωπαϊκών δυνάμεων της εποχής (δεν υπήρξε οικονομική εξάρτηση και αφαίμαξη, δεν υπήρξε αποικιοκρατία), έτσι, υποθέτουμε, δεν θα βρίσκουν και τίποτε το αρνητικό στον ρόλο των μεγάλων δυνάμεων (εθνικών ή υπερεθνικών, πολιτικών ή οικονομικών) της σημερινής εποχής. Μην ακούτε τους λαϊκιστές που φωνάζουν για τραπεζίτες και πολιτικούς, παγκοσμιοποίηση και ΔΝΤ, νέα κατοχή και νέα χούντα. Αιτία όλων των δεινών είναι η δυσκολία του Έλληνα να φορέσει, ή, αν θέλετε, να χωρέσει, στο φράκο που του ράψανε οι «ισχυροί»…
