Δανία: Η χώρα όπου ο περιορισμός της μετανάστευσης αντιμετωπίζεται με συναίνεση -

Η πρωθυπουργός Μέτε Φρεντερίκσεν (Mette Frederiksen) ξεκίνησε από την αριστερή πτέρυγα του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Άλλαξε απότομα τη θέση της, αφού διαπίστωσε τις αδυναμίες των πολιτικών ένταξης…

Της Eugénie Bastié Μετάφραση: Χριστίνα Σταματοπούλου

Όσοι έχουν δει την τηλεοπτική σειρά Borgen μπορεί να το γνωρίζουν. Στην Κοπεγχάγη, το Μπόργκεν το κάστρο Κρίστιανσμποργκ φιλοξενεί το Κοινοβούλιο, τον πρωθυπουργό και το Ανώτατο Δικαστήριο. Είναι άραγε αυτή η γεωγραφική εγγύτητα που ενθαρρύνει μια κουλτούρα συμβιβασμού; Για έναν Γάλλο, οι περιπέτειες της Μπιργκίτε Νύμποργκ είναι εξωτικές, όχι μόνο επειδή η Δανή πρωθυπουργός, η ηρωίδα της σειράς, κυκλοφορεί με ποδήλατο, αλλά επειδή η κεντρώα ηγέτις συνομιλεί χωρίς αναστολές τόσο με την άκρα αριστερά όσο και με την άκρα δεξιά. Η Δανία, πράγμα αδιανόητο στη Γαλλία, έχει αναπτύξει μια πολιτική συναίνεσης ακόμη και για το πιο καυτό σύγχρονο ζήτημα, τη μετανάστευση. «Ένα συναινετικό κλείσιμο» είναι εξάλλου ο τίτλος της εμπεριστατωμένης έκθεσης που αφιερώνει το Ίδρυμα για την Πολιτική Καινοτομία (Fondapol – μια φιλελεύθερη δεξαμενή σκέψης) σε μία από τις λιγότερο ανοιχτές στη μετανάστευση ευρωπαϊκές χώρες. Εδώ και είκοσι χρόνια η Δανία ακολουθεί την ίδια πολιτική, η οποία εγκαινιάστηκε από τη Δεξιά όταν αυτή ανέβηκε στην εξουσία, το 2001, και δεν αμφισβητήθηκε ποτέ, μάλιστα συνεχίστηκε ακόμη και από τη σοσιαλδημοκρατική αριστερά.
Η πολιτική αυτή χαρακτηρίζεται από τη δραστική μείωση των μεταναστευτικών ροών, ένα απαιτητικό πρόγραμμα ένταξης, τη δύσκολη πρόσβαση στην ιθαγένεια και, στο εξής, την επιθυμία να χρησιμοποιηθεί μια τρίτη, μη ευρωπαϊκή, χώρα, για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων θεώρησης.

Ως μέλος της ΕΕ, του χώρου Σένγκεν και του ΕΔΑΔ, η Δανία κατόρθωσε ν’ ακολουθήσει τη δική της μοναδική πολιτική, αφού διαπραγματεύτηκε μια σειρά από εξαιρέσεις (op-outs) από τις συνθήκες της ΕΕ. Αυτό επιτρέπει στους Δανούς ν’ αντιμετωπίζουν νομικά τους υπηκόους τρίτων χωρών σύμφωνα με τους δικούς τους κανόνες.
Η δανική πολιτική είναι περιοριστική σε όλα τα στάδια της μεταναστευτικής διαδικασίας: από την άφιξη στη χώρα μέχρι την εγκατάσταση, την πρόσβαση σε παροχές, εργασία και στέγαση. Η πολιτική ένταξης είναι αυστηρή. Η πολιτογράφηση προϋποθέτει την επιτυχία σε μία εξέταση στη γλώσσα και στη γνώση της ιστορίας και της κοινωνίας της Δανίας. Οποιαδήποτε ποινή φυλάκισης, ακόμη και με αναστολή, απαγορεύει μόνιμα την πρόσβαση στη δανική ιθαγένεια. Η περιουσία των αιτούντων άσυλο μπορεί να κατασχεθεί για την κάλυψη των εξόδων των νομικών διαδικασιών και της στέγασης. Τα προγράμματα κατά της γκετοποίησης προβλέπουν μάλιστα μεγαλύτερες ποινές σε ορισμένες περιοχές της χώρας με υψηλά επίπεδα εγκληματικότητας και μετανάστευσης. Αυτή η πολιτική περιορισμού συνοδεύεται από μια πολιτική αποτροπής. Κίνητρα, με τη μορφή περιορισμών (διακοπή κοινωνικών παροχών, φυλάκιση) ή αποζημιώσεων, ωθούν αυτούς στους οποίους έχει απορριφθεί η αίτηση ασύλου να επιστρέψουν οικειοθελώς. Το 2015, στην κορύφωση της μεταναστευτικής κρίσης, η κυβέρνηση αγόρασε ακόμη και διαφημιστικό χώρο για ανακοινώσεις που δημοσιεύθηκαν σε λιβανέζικες εφημερίδες και περιέγραφαν λεπτομερώς τους νέους κανόνες για τους πρόσφυγες: μείωση κατά 50% των κοινωνικών παροχών που χορηγούνται στους νέους πρόσφυγες και καθιέρωση προθεσμίας ενός έτους πριν από την υποβολή αίτησης για οικογενειακή επανένωση.
Αυτή η δραστική πολιτική είχε δύο αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Πρώτον, την κατάρρευση των ροών. Η μετανάστευση μειώθηκε κατά 28% ανάμεσα στο 2014, το έτος πριν από την προσφυγική κρίση, και το 2019, έτος πριν από την υγειονομική κρίση. Ο συνολικός αριθμός των αιτήσεων ασύλου μειώθηκε κατά 82%, από 14.792 σε 2.716, για μια χώρα 5,8 εκατομμυρίων κατοίκων. Αν εφαρμόζαμε αυτή την αναλογία στη Γαλλία, θα δεχόμασταν μόνο 31.000 αιτήσεις ασύλου ετησίως, έναντι 132.000 το 2019.
Δεύτερον, ακολούθησε η κατάρρευση του Λαϊκού Κόμματος της Δανίας –το αντίστοιχο της Εθνικής Συσπείρωσης– το οποίο κατέγραψε, το 2022, το χειρότερο αποτέλεσμα στην ιστορία του (2,6% των ψήφων). «Η εκλογική κατάρρευση των λαϊκιστών είναι η συνέπεια της ιδεολογικής τους νίκης», σημειώνει το Fondapol.
Την 1η Νοεμβρίου 2022, στις βουλευτικές εκλογές, το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα επέστρεψε στην εξουσία, με επιδόσεις ακόμη καλύτερες από ό,τι το 2019. Έναν μήνα νωρίτερα, στη Σουηδία, μια γειτονική χώρα με παρόμοιο κοινωνικό μοντέλο, κέρδισε η δεξιά και η ακροδεξιά. Ποια ήταν η διαφορά; Στη Δανία, η αριστερά, από το 2015 και την προσφυγική κρίση, υποστηρίζει την κατασταλτική μεταναστευτική πολιτική. Η πρωθυπουργός Μέτε Φρεντερίκσεν (Mette Frederiksen) ξεκίνησε από την αριστερή πτέρυγα του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Άλλαξε απότομα τη θέση της, αφού διαπίστωσε τις αδυναμίες των πολιτικών ένταξης, κατά τη διάρκεια της θητείας της ως υπουργού Εργασίας και στη συνέχεια ως υπουργού Δικαιοσύνης. Μια μοναδική ιδεολογική μεταστροφή που θα μπορούσε, σύμφωνα με τον Ντομινίκ Ρενιέ (Dominique Reynié), διευθυντή του Fondapol, ν’ αποτελέσει πηγή έμπνευσης για την ευρωπαϊκή Αριστερά.
Κάποιοι θα επισημάνουν τις αβυσσαλέες διαφορές ανάμεσα στη Γαλλία και αυτό το μικρό βασίλειο των 6 εκατομμυρίων κατοίκων, που είναι αποκλεισμένο στη βόρεια Ευρώπη, το οποίο δεν έχει τη δική μας ιστορία αποικισμού, ενώ διαθέτει κι έναν αναμφισβήτητα σοβαρό προϋπολογισμό. Πράγματι, η Δανία έχει τουλάχιστον ένα κοινό με τη Γαλλία: το κράτος πρόνοιας. Και στο όνομα ακριβώς της υπεράσπισης αυτού του κοινωνικού μοντέλου η πολιτική τάξη της Δανίας βρέθηκε ενωμένη γύρω από το μεταναστευτικό ζήτημα. Σύμφωνα με τα λόγια των συντακτών της έκθεσης, πρόκειται πράγματι για μια περίπτωση «κοινωνικού εθνικισμού που αναλαμβάνεται στο όνομα του κράτους πρόνοιας»: «Η μεταναστευτική πολιτική της Δανίας θέτει ένα θεμελιώδες ερώτημα στους Ευρωπαίους: μπορούμε να διασφαλίσουμε το μέλλον του κράτους πρόνοιας χωρίς μια μεταναστευτική πολιτική περιοριστική και με στόχο την ενσωμάτωση;»

*Μπορείτε να βρείτε το πλήρες κείμενο της έκθεσης του Fondapol με τίτλο «Μεταναστευτική πολιτική της Δανίας: ένα συναινετικό κλείσιμο» στη διεύθυνση https://www.fondapol.org/.