Του Νίκου Μελέτη από το liberal.gr
Την αλλαγή σε συσχετισμούς και ισορροπίες που επιφέρει σταδιακά σε παγκόσμιο επίπεδο ο πόλεμος της Ουκρανίας και η αντιπαράθεση των ΗΠΑ με την Κίνα και ένα πρώτο δείγμα της εποχής ανασχεδιασμού της Παγκόσμιας Τάξης, σηματοδοτεί η συμφωνία που πέτυχε ως μεσολαβητής η Κίνα, μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας για αποκατάσταση των σχέσεων τους.
Πρόκειται για μια πολύ σημαντική εξέλιξη που αν και κανείς δεν υποστηρίζει ότι μπορεί να οδηγήσει σε επίλυση των βαθύτατων διαφορών που χωρίζουν τις δυο χώρες, μπορεί όμως να δώσει μια περίοδο ηρεμίας και «ανακωχής» στα πολλά μέτωπα στα οποία συγκρούονται οι δυο χώρες «δι’ αντιπροσώπων» και συγχρόνως να εξασφαλιστεί η ασφάλεια των κρίσιμων για την ομαλή ροή πετρελαίου, στενών ναυσιπλοΐας.
Η κίνηση αυτή αποκαλύπτει την όλο και αυξανομένη επιρροή της Κίνας στην περιοχή του Κόλπου, που πλέον δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και πολιτική, αλλά πάντως εκτιμάται ότι δεν μπορεί να εκτοπίσει την στενή στρατηγική σχέση των χωρών του Κόλπου με τις ΗΠΑ, ούτε να ακυρώσει τους σχεδιασμούς της Ουάσιγκτον εναντίον της Τεχεράνης. Αλλά και οι ΗΠΑ έχουν συμφέρον από την αποκλιμάκωση των εντάσεων στον Κόλπο τόσο για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας όσο και για την αποφυγή αναταράξεων στην ομαλή εξαγωγή πετρελαίου την στιγμή που επιχειρείται περιορισμός της εξάρτησης από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Μεγαλύτερος χαμένος φαίνεται να είναι το Ισραήλ, καθώς βυθισμένο στην πολιτική κρίση που έχει προκαλέσει η επιδίωξη του Μ. Νετανιάχου για παρεμβάσεις στο έργο και στην ίδια την δομή του Δικαστικού συστήματος, ενώ ανέμενε κάποια στιγμή να επεκταθούν οι Συνθήκες του Αβραάμ και προς την Σ. Αραβία, βλέπει το Ριάντ να συνάπτει συμφωνία με τον στρατηγικό αντίπαλο του Ισραήλ, το Ιράν. Κίνηση που εκ των πραγμάτων περιορίζει σημαντικά τις δυνατότητες του Ισραήλ να ορθώσει περιφερειακό τείχος εναντίον της Τεχεράνης, ενώ ενδέχεται να αποδυναμώσει και τις Συμφωνίες Αβραάμ που στηρίχθηκαν σε μεγάλο βαθμό στην κοινή αγωνία Ισραήλ και χωρών του Κόλπου έναντι του Ιράν.
Κερδισμένη είναι φυσικά η Κίνα καθώς όχι μόνο αποδεικνύει την πολιτική επιρροή και το διπλωματικό βάρος της σε μια περιοχή που «κυριαρχεί» επί δεκαετίες η Ουάσιγκτον αλλά και γιατί εξασφαλίζει την ομαλή ροή πετρελαίου που είναι αναγκαίο για την ανάκαμψη της κινεζικής οικονομίας. Επίσης, η περιοχή όχι μόνο αποτελεί σταθμό υποδοχής κινεζικών εμπορευμάτων αλλά και κρίσιμη θαλάσσια δίοδο για το κινέζικο εμπόριο προς την Ευρώπη και την Δύση.
Κανείς δεν πιστεύει βεβαίως ότι αρκεί αυτή η συμφωνία της 10ης Μαρτίου για να επιλυθούν τα θεμελιώδη προβλήματα στις σχέσεις Ιράν-Σ.Αραβίας ούτε να εξαλειφθεί η καχυποψία μεταξύ των δυο χωρών που σφράγισαν μια εκτός ελέγχου σύγκρουση Σιϊτών-Σουνιτών κυρίως από το 1979 και την Ισλαμική Επανάσταση στο Ιράν.
Το ανακοινωθέν αναφέρεται στον «…σεβασμό της κυριαρχίας των κρατών και της μη παρέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις τους» αλλά δεν κάνει ουδεμία αναφορά στις περιφερειακές συγκρούσεις που Ιράν και Σ.Αραβία αναμετρώνται δι’ αντιπροσώπων πρωτίστως στην Υεμένη αλλά και στο Ιράκ, στον Λίβανο, στη Συρία.
Η Σαουδική Αραβία προσδοκά ότι μια τέτοια συμφωνία θα της προσφέρει «ανάσα» με την διακοπή της δεκαετούς αντιπαράθεσης με το Ιράν στην Υεμένη που προκάλεσε ακόμη και πυραυλικές επιθέσεις εναντίον πετρελαϊκών εγκαταστάσεων της από τους φιλοϊρανούς αντάρτες της Υεμένης ενώ ελπίζει ότι θα συνεχιστεί η διαδικασία για την με κινέζικη στήριξη ανάπτυξη εγχώριου βαλλιστικού πυραυλικού συστήματος χωρίς αυτό βεβαίως προς το παρόν να απειλεί την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ ως βασικού προμηθευτή οπλικών συστημάτων στην Σ. Αραβία.
Όμως το Ριάντ επιλέγει να προσφέρει ένα σημαντικό διπλωματικό χαρτί στον Κινέζο πρόεδρο, στέλνοντας έτσι μηνύματα και προς την κυβέρνηση Μπάιντεν καθώς η Ουάσιγκτον είχε ουσιαστικά στραφεί εναντίον του πρίγκηπα Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν λόγω της δολοφονίας του Σαουδάραβα δημοσιογράφου της Ουάσιγκτον Ποστ Τ. Κασόγκι. Ο πόλεμος της Ουκρανίας υποχρέωσε τον πρόεδρο Μπάιντεν να προβεί σε κινήσεις προς το Ριάντ με κορυφαία στιγμή την επίσκεψη του στην Σ. Αραβία όπου όμως ενώ ζήτησε την συγκράτηση των τιμών του πετρελαίου καθώς η αύξηση των τιμών απειλούσε τις οικονομίες της Δύσης (και την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας), είδε το Ριάντ να απαντά σε μια συντονισμένη με την Μόσχα κίνηση στο πλαίσιο του ΟΠΕΚ την μείωση της παραγωγής πετρελαίου.
Επίσης, ήταν χαρακτηριστικό ότι το Ριάντ απέφυγε μέχρι και πρόσφατα την απερίφραστη καταδίκη της ρωσικής εισβολής και την ψήφιση των σχετικών ψηφισμάτων στον ΟΗΕ, ενώ μόλις τις προηγούμενες ημέρες ο Σαουδάραβας ΥΠΕΞ, Φαυσαλ μπιν Φαρχαν επισκέφθηκε την Μόσχα για διαβουλεύσεις ανακοινώνοντας την ετοιμότητα του Ριάντ για διαμεσολάβηση μεταξύ Μόσχας και Κιέβου!
Για το Ιράν η Συμφωνία αυτή ήταν ένα σημαντικό βήμα για να βγει από το καθεστώς διεθνούς απομόνωσης το οποίο έχει επιβληθεί από την Ουάσιγκτον και την Δύση πολύ περισσότερο μετά την ενεργό στήριξη που προσφέρει στην Μόσχα, στον πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας. Βεβαίως θα πρέπει να αποδεχθεί στην πράξη ότι η Συμφωνία της 10ης Μαρτίου μπορεί να οδηγήσει το Ιράν σε εγκατάλειψη των προκλήσεων τόσο στα Στενά στου Περσικού Κόλπου όσο και εναντίον της Σ.Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Όμως η «αυτοσυγκράτηση» του Ιράν στα μέτωπα της Υεμένης, του Ιράκ, της Συρίας και του Λιβάνου θα οδηγούσε σε παραίτηση από μια στρατηγικού και «ιδεολογικού» χαρακτήρα επιλογή της Τεχεράνης για επέκταση επιρροής στην Μ.Ανατολή.
Για τους Αμερικανούς προφανώς αποτελεί πρόβλημα η επιβεβαίωση με αυτό τον τρόπο της αύξησης της πολιτικής επιρροής της Κίνας σε μια περιοχή που αποτελούσε δικό τους «γήπεδο» και η εγγύηση της ασφάλειας των χωρών του Κόλπου ήταν το σημαντικότερο εργαλείο άσκησης της αμερικανικής πολιτικής στην περιοχή.
Αναλυτές πάντως επισημαίνουν ότι η Ουάσιγκτον χωρίς να προβεί σε καμιά παραχώρηση προς το Ιράν και χωρίς να εγκαταλείπει τις θέσεις της για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης θα είναι κερδισμένη εφόσον εκπληρωθούν οι προσδοκίες που δημιουργεί η Συμφωνία για «αυτοσυγκράτηση» του Ιράν και διακοπή των επιθετικών ενεργειών εναντίον της Σ. Αραβίας αλλά και της διατάραξης της ασφαλούς ναυσιπλοΐας στην περιοχή.
Ο επικεφαλής επικοινωνίας του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ NSC Τζον Κίρμπυ εξέφρασε την αμφιβολία των ΗΠΑ για την αξιοπιστία του Ιράν, επέμεινε ότι το Ριάντ κρατούσε ενήμερη την αμερικανική κυβέρνηση για τις συνομιλίες υπό την αιγίδα της Κίνας και δήλωσε χαρακτηριστικά: «Υποστηρίζουμε κάθε προσπάθεια αποκλιμάκωσης των εντάσεων εκεί και στην περιοχή. Πιστεύουμε ότι είναι προς το συμφέρον μας και είναι κάτι για το οποίο εργαστήκαμε μέσω του δικού μας αποτελεσματικού συνδυασμού αποτροπής και διπλωματίας».
Η παρέμβαση της Κίνας είναι ένα πρώτο βήμα σε μια μακρά και επώδυνη όπως όλα δείχνουν πορεία αναδιάταξης της Παγκόσμιας Τάξης και των «ζωνών επιρροής» στην μετά τον Ουκρανικό Πόλεμο εποχή.
Πηγές: Arabnews, Al Jazeera, Soufan Center.
