Μία τεράστια οικολογική, ανθρωπιστική και οικονομική καταστροφή
Του Τζούλιαν Μπόργκερ πηγή: Guardian, 6 Ιουνίου 2023 Μετάφραση: Γ.Ρ.
Οι άνθρωποι που ζουν κατά μήκος του νότιου τμήματος του ποταμού Δνείπερου στην Ουκρανία πρέπει να αντιμετωπίσουν τις άμεσες συνέπειες της κατάρρευσης του φράγματος Νόβα Κάκχοβκα και να διαφύγουν με ό,τι μπορούν να περισώσουν. Οι ευρύτερες, όμως, επιπτώσεις θα μπορούσαν να παραμείνουν αισθητές για πολλές γενιές.
Κατάντη, τα νερά της πλημμύρας θα υποχωρήσουν, καθώς το κύμα θα φτάσει στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά πολλά από τα χωριά και τις πόλεις που βρίσκονται κατά μήκος μπορεί να μην είναι ξανά κατοικήσιμα, εκτός και αν κατασκευαστεί νέο φράγμα. Χιλιάδες σπίτια και μέσα διαβίωσης έχουν παρασυρθεί, μαζί με αμέτρητα οικόσιτα και άγρια ζώα.
Οι οικολογικές συνέπειες μιας τέτοιας πλημμύρας άλλαξαν το τοπίο μέσα σε μια στιγμή, εξαφανίζοντας νησιά και υγροτόπους. Μπορεί να χρειαστούν χρόνια, αν όχι δεκαετίες, για να ανακάμψουν πανίδα και χλωρίδα. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, έκανε λόγο για τη μεγαλύτερη ανθρωπογενή περιβαλλοντική καταστροφή στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες. Είναι η ατυχία της χώρας, να βρίσκεται στην ίδια και το Τσερνόμπιλ, με το πυρηνικό ατύχημα του 1986 -την τελευταία μεγάλη καταστροφή τέτοιας κλίμακας που είχε βρει τη χώρα.
Με ταμιευτήρα 18 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, το Νόβα Κάκχοβκα ήταν ένα από τα φράγματα με τη μεγαλύτερη χωρητικότητα στον κόσμο, σύμφωνα με τον Μοχάμαντ Χαϊνταρζαντέχ, ανώτερο λέκτορα στο τμήμα αρχιτεκτονικής και πολιτικής μηχανικής του βρετανικού Πανεπιστημίου του Μπαθ. Ήταν 90 φορές μεγαλύτερο από τον μεγαλύτερο φράγμα στη Βρετανία, το Κίλντερ στο Νορθάμπερλαντ.
«Είναι προφανές ότι η κατάρρευση του φράγματος αυτού θα έχει σίγουρα εκτεταμένες και μακροπρόθεσμες οικολογικές και περιβαλλοντικές συνέπειες όχι μόνο για την Ουκρανία αλλά και για τις γειτονικές χώρες και περιοχές», δήλωσε ο Χαϊνταρζαντέχ.
Μαζί με όλα τα συντρίμμια που παρασύρονται από τα ορμητικά νερά είναι και δεκάδες χιλιάδες νάρκες. Τα νερά της πλημμύρας κυλούν μέσα από ένα μέτωπο του πολέμου. Οι όχθες του Δνείπερου είναι πεδίο αντιπαράθεσης τουλάχιστον από τον Νοέμβριο, όταν οι ουκρανικές δυνάμεις απώθησαν τους Ρώσους στη νότια όχθη του ποταμού. Και οι δύο πλευρές τοποθέτησαν νάρκες κατά μήκος της προκυμαίας, που τώρα έχουν παρασυρθεί και θα βρεθούν οπουδήποτε σε πόλεις, χωριά και αγροτικές εκτάσεις κατάντη του ποταμού. Παρασυρμένες από την πλημμύρα, οι νάρκες μπορούν να πλήξουν τους αμάχους πολλά χιλιόμετρα μακριά από τη ζώνη σύγκρουσης, και πολλά χρόνια αφότου αυτή θα έχει τελειώσει.
Στην περιφέρεια του Μικολαΐβ, η φιλανθρωπική οργάνωση Halo Trust καθάριζε νάρκες κατά μήκος του ποταμού Ινχουλέτς, παραπόταμου του Δνείπερου, πριν αυτός χτυπηθεί από το κύμα της πλημμύρας.
«Οι Ρώσοι τοποθέτησαν τις αντιαρματικές νάρκες στα χαμηλότερα σημεία του ποταμού Ινουλέτς για να εμποδίσουν τα ουκρανικά στρατεύματα να περάσουν με οχήματα μέχρι την απελευθέρωση του Μικολαΐβ, τον Νοέμβριο του 2022», δήλωσε η Γιάσμιν Νταν υπεύθυνη της Halo Trust για το Μικολαΐβ. «Αυτές οι νάρκες αποτελούν πλέον θανάσιμο κίνδυνο για τους πολίτες που επιστρέφουν στα σπίτια τους ή χρησιμοποιούν τις εύφορες όχθες για να βόσκουν τα ζώα τους, να καλλιεργούν και να ψαρεύουν. Οι ομάδες αποναρκοθέτησής μας διασχίζουν τακτικά το ποτάμι για να έχουν πρόσβαση στα ναρκοπέδια, αλλά αν η στάθμη του ποταμού αυξηθεί σημαντικά, ως αποτέλεσμα της σημερινής πρωινής κατάρρευσης του φράγματος, οι περιοχές αυτές θα αποκοπούν και δεν θα μπορέσουμε να καθαρίσουμε τα εδάφη από τις νάρκες».
Η καταστροφή στα ανάντη του φράγματος είναι η άλλη όψη του νομίσματος από τις πλημμύρες στα κατάντη – η έλλειψη νερού. Η στάθμη του φράγματος Κάκχοβκα πέφτει δραματικά. Μέσα σε λίγες ημέρες θα είναι πολύ χαμηλή για τις αντλίες νερού του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια, περίπου 120 μίλια (200 χιλιόμετρα) ανάντη, ώστε να χρησιμοποιηθεί για την ψύξη των πυρήνων των αντιδραστήρων και των αποβλήτων των καυσίμων. Επειδή οι έξι αντιδραστήρες έχουν κλείσει και το εργοστάσιο διαθέτει μια πολύ μεγάλη πισίνα ψύξης για μια τέτοια έκτακτη ανάγκη, θα πρέπει να είναι σε θέση να διατηρήσει την ασφάλεια για αρκετούς μήνες τουλάχιστον, εφόσον η πισίνα παραμένει άθικτη. Αλλά αυτό δεν είναι καθόλου δεδομένο. Η πισίνα, όπως και το ίδιο το εργοστάσιο, βρίσκεται στα χέρια των Ρώσων.
Η καταστροφή του φράγματος σημαίνει επίσης ότι θα υπάρχει πολύ λιγότερο πόσιμο νερό για τις πόλεις της περιοχής και άρδευση για τη γεωργική ζώνη γύρω από αυτήν. Αυτό θα έχει αντίκτυπο στην παραγωγή τροφίμων και στις εξαγωγές σιταριού, καλαμποκιού, ηλιέλαιου και σόγιας, προς τον υπόλοιπο κόσμο.
Ο ταμιευτήρας Κάκχοβκα ήταν η καρδιά ενός από τα μεγαλύτερα συστήματα άρδευσης στην Ευρώπη και το νερό του καθιστούσε εφικτή την καλλιέργεια του 80% όλων των λαχανικών της Ουκρανίας και ενός σημαντικού ποσοστού φρούτων και σταφυλιών, σύμφωνα με το Ινστιτούτο για τη Γεωργία, EastFruit.
Μία από τις πληγείσες περιοχές είναι η Κριμαία, την οποία η Ρωσία κατέχει από το 2014. Η διώρυγα που τροφοδοτεί με νερό τη χερσόνησο είχε την υδροληψία της ακριβώς πάνω από το φράγμα της Νόβα Κάκχοβκα. Οι ταμιευτήρες της Κριμαίας γέμισαν κατά τους τελευταίους μήνες, οπότε δεν θα υπάρξει άμεση κρίση, αλλά κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους η παραμονή του άμαχου πληθυσμού και του στρατού μπορεί να καταστεί αφόρητη, εξαναγκάζοντας σε αποχώρηση δίχως να πέσει ούτε ένας πυροβολισμός. Η ζοφερή ειρωνεία αυτού του γεγονότος είναι απίθανο να μην περάσει απαρατήρητη από τους Ουκρανούς.
