του Λάμπρου Καλαρρύτη
Εισήγηση του Λάμπρου Καλαρρύτη σε εκδήλωση του Άρδην, στις 22 Ιουνίου 2023, με θέμα: «Τι συμβαίνει στη Θράκη: Η μειονότητα, ο Ερντογάν και η γεωπολιτική σημασία της». Δημοσιεύτηκε στο Άρδην τ. 126, που κυκλοφορεί στα περίπτερα με αφιέρωμα στην Θράκη. Οι προτάσεις του Λ. Καλαρρύτη, μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές στον Έβρο, αλλά και στην Ροδόπη σε μικρότερο βαθμό, αποκτούν ιδιαίτερη επικαιρότητα.
Η προσοχή που έλαβε η Θράκη στην προεκλογική περίοδο θα αποτελέσει σημείο καμπής, αφού το ζήτημα έπρεπε να έχει ανοίξει εδώ και πάρα πολύ καιρό, καλώς όμως έγινε ακόμη και τώρα. Από δω και πέρα θα είναι δύσκολο για οποιοδήποτε κόμμα να συνεχίσει την τακτική συνδιαλλαγής με το προξενείο, στη βάση της αρχής «ψήφοι έναντι διευκόλυνσης πολιτικής παρέμβασης». Νομίζω ότι μελλοντικά θα σταματήσει από όλα τα ελληνικά κόμματα, γιατί ήταν μία πρακτική που ακολουθούσαν όλοι. Κάποιοι, βέβαια, συνέχισαν να την ακολουθούν και στην πρόσφατη εκλογική μάχη – είδαμε και τη συνέντευξη πολιτικού αρχηγού που υποτίθεται εκ παραδρομής ανέφερε τη μειονότητα ως «τουρκική». Εκ των υστέρων το δικαιολόγησε ως λάθος, αλλά μάλλον λειτούργησε ως μήνυμα στην απέναντι πλευρά.
Εφόσον η επίσημη πολιτεία δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες της, θα πρέπει εμείς, η κοινωνία των πολιτών, να κάνουμε κάποιες προτάσεις για τη Θράκη σχετικά με το τι μπορεί να γίνει. Ας δούμε πρώτα κάποια στοιχεία:
Από το 2008 μέχρι το 2017, η επενδυτική δραστηριότητα στη Θράκη μειώθηκε κατά 62%. Στα μνημονιακά χρόνια, δηλαδή, ενώ υπήρχε διαρκώς η συζήτηση για το πώς θα αναπτυχθεί η Θράκη, στην πραγματικότητα η επενδυτική δραστηριότητα σχεδόν κατέρρευσε. Είχαμε μαζική αποεπένδυση. Στο διάστημα αυτό, το κατά κεφαλήν εισόδημα στη Θράκη βρίσκεται στο 44% του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και ίσως έχει πέσει κι άλλο λόγω της πανδημίας) και η μακροχρόνια ανεργία από το 47% ανέβηκε πάνω από το 60%.
Αυτά τα στοιχεία τα αναφέρω για να κάνουμε μία συζήτηση πάνω στα πραγματικά δεδομένα της περιοχής. Νομίζω πως είναι σαφές ότι, έτσι όπως είναι η κατάσταση στη Θράκη, μία συμβατική διαχείριση από την πολιτική εξουσία δεν μπορεί να δώσει θετικά αποτελέσματα. Η κατάσταση έχει προχωρήσει τόσο που οι συμβατικές πολιτικές δεν μπορούν να περιορίσουν το πρόβλημα. Αν συνεχίσουμε με αυτές, μετά από δέκα χρόνια η κατάσταση θα είναι ακόμα πιο δυσμενής.
Αυτό που πρέπει να γίνει, με αφορμή την αναβάθμιση της Αλεξανδρούπολης στο ευρύτερο γεωστρατηγικό πλαίσιο, είναι να αποτελέσει αυτή έναν βατήρα για να εκπονηθούν πολιτικές σε διάφορους τομείς και σε διάφορες διαστάσεις για τη Θράκη. Για παράδειγμα, η Θράκη δεν έχει σοβαρό σιδηροδρομικό δίκτυο. Η Κομοτηνή απέχει από την Αλεξανδρούπολη σχεδόν 60 χλμ. και αυτή η απόσταση δεν καλύπτεται σιδηροδρομικά. Αυτή την περίοδο, λόγω του ενδιαφέροντος των Ηνωμένων Πολιτειών, του ΝΑΤΟ και ευρύτερα του δυτικού παράγοντα για τη στρατηγική αναβάθμιση της περιοχής, είναι ευκαιρία να εκπονηθεί ένα σχέδιο που θα αφορά υποδομές και δίκτυα τα οποία θα συνδέουν τις δικές μας επιδιώξεις με τα ευρύτερα γεωστρατηγικά συμφέροντα στην περιοχή.
Για παράδειγμα, απαιτείται να γίνει μία ανάλυση και καταγραφή των έργων υποδομής που τρέχουν σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και να εξεταστεί αν μπορούν αυτά να συνδεθούν με δικές μας προτάσεις με τη Θράκη. Πρόσφατα, υπήρξε ένα μπαράζ επιτυχιών του υπουργείου Ανάπτυξης που ενέταξε στα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος (PCIs) μια σειρά από προγράμματα ελληνικού ενδιαφέροντος. Υπήρξε σοβαρή ενασχόληση και κατάφεραν να εντάξουν στην ευρωπαϊκή χρηματοδότηση έργα που αφορούν την Ελλάδα. Κάτι αντίστοιχο πρέπει να γίνει και για τον σιδηρόδρομο και τα λοιπά δίκτυα στη Θράκη. Εφόσον η Αλεξανδρούπολη γίνεται βασικός κόμβος στρατευμάτων, εμπορευμάτων, μετακίνησης προσωπικού κ.λπ. από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, αυτό θα πρέπει να το επεκτείνουμε και σε τομείς που θα αναπτύξουν την περιοχή και θα συγκρατήσουν ή και θα αυξήσουν μελλοντικά τον πληθυσμό της περιοχής.
Για συμβολικούς και ουσιαστικούς λόγους θα πρέπει να υπάρξει ένα υπουργείο Θράκης, έστω και με αναπληρωτή υπουργό, για την ανάπτυξη της περιοχής. Θα πει κάποιος «δεν έχουμε το υπουργείο Μακεδονίας – Θράκης;». Ναι, αλλά εκεί μιλάμε στην ουσία για ένα «υπουργείο-ταμπέλα» με ελάχιστες αρμοδιότητες. Χρειάζεται κάτι καινούργιο, που θα έχει οριζόντιες αρμοδιότητες, επικεντρωμένες στην περιοχή. Ένα τέτοιο υπουργείο θα μπορούσε ίσως να λειτουργήσει πιλοτικά και για άλλες ακριτικές περιοχές που έχουν παρόμοιες ανάγκες, τα νησιά του Βόρειου Αιγαίου, την Ήπειρο κ.λπ. Περιοχές που κι αυτές παρακμάζουν δημογραφικά και οικονομικά και αντιμετωπίζουν κινδύνους από δύστροπους γείτονες.
Χρειάζεται, λοιπόν, ένα υπουργείο για τη Θράκη, με ορίζοντα δεκαετίας, που να έχει συγκεκριμένες αρμοδιότητες και ένα σταθερό ποσοστό από τον προϋπολογισμό αφιερωμένο στους σκοπούς του. Να έχει μια εξασφάλιση ότι το πλάνο του δεν θα ναυαγήσει σε μια μελλοντική κυβερνητική αλλαγή.
Επίσης, πρέπει να γίνει μία ανάλυση σχετικά με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής: Τα πλεονεκτήματα που έχει η Θράκη στον πρωτογενή τομέα και τις ευκαιρίες που της δίνει ο γεωγραφικός της ρόλος. Με μία τέτοια ανάλυση, θα μπορούμε εν συνεχεία να αναζητήσουμε τρόπους ένταξης σε ευρύτερα ευρωπαϊκά προγράμματα για να πετύχουμε οικονομική χρηματοδότηση.
Ένα παράδειγμα: Αυτή την περίοδο, στην Ευρώπη, υπάρχει μία αναβίωση των σιδηροδρομικών δικτύων. Συνδέονται μεταξύ τους μακρινές περιοχές, δημιουργούνται διαρκώς νέα δίκτυα σε μεγάλες αποστάσεις, με διάρκεια ταξιδιού τις 10-12 ώρες, ακόμα και τις 15. Η Θράκη, αλλά και ευρύτερα η βόρεια Ελλάδα, θα μπορούσε να ενταχθεί σε αυτά τα σχέδια και αυτό θα βοηθούσε να δημιουργηθεί και ένα εσωτερικό δίκτυο, που θα τόνωνε την εσωτερική οικονομία. Αλλά αυτό προϋποθέτει έναν συγκεκριμένο κυβερνητικό σχεδιασμό, εστιασμένο στην περιοχή. Αν δεν γίνει τώρα αυτό, τα επόμενα χρόνια θα είναι πολύ πιο δύσκολα τα πράγματα.
Στο δημογραφικό θα πρέπει να υπάρξουν νέες πολιτικές. Παλαιότερα, όταν η Εκκλησία έδινε κάποιο επίδομα στον χριστιανικό πληθυσμό, αυτό είχε φέρει θετικά αποτελέσματα. Τέτοιες πολιτικές θα πρέπει να ενισχυθούν τα επόμενα χρόνια για να τονωθεί περαιτέρω η δημογραφία. Υπάρχει, όμως, ανάγκη και για ένα ειδικό φορολογικό καθεστώς στην περιοχή, αλλά και ένα επενδυτικό σχέδιο που, με επίκεντρο την Αλεξανδρούπολη, θα προσελκύσει ξένες και ελληνικές επιχειρήσεις στην περιοχή.
Κυβερνητικές δομές πρέπει να μετακινηθούν στη Θράκη και να εγκατασταθούν στην Κομοτηνή (για παράδειγμα, για ποιον λόγο να μη βρίσκεται σε μία τέτοια αγροτική περιοχή το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης;). Το νεοσύστατο υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας να έχει έδρα σε μία τέτοια περιοχή και όχι στην Αθήνα, για λόγους συμβολικούς αλλά και για λόγους ουσίας. Και άλλες διοικητικές δομές μπορούν να μετακινηθούν στην επαρχία.
Πολιτικές για την αναβίωση της Θράκης υπάρχουν αλλά αυτές δεν είναι οι συμβατικές πολιτικές. Απαιτείται πολιτική βούληση. Αν αρπάξουμε την ευκαιρία της αναβάθμισης της Αλεξανδρούπολης, έχουμε τη δυνατότητα να ανασυγκροτηθεί ολόκληρη η Θράκη. Όσο για την Ευρωπαϊκή Ένωση, επειδή, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, υπάρχει μία αναζήτηση για νέες στρατηγικές και οικονομικές διεξόδους, η Θράκη μπορεί να αποτελέσει έναν κόμβο που θα ενώνει ευαίσθητες περιοχές της Ευρώπης, από την Αδριατική Θάλασσα και τον Εύξεινο Πόντο μέχρι τη Βόρεια Θάλασσα. Η Θράκη έχει αναβαθμισμένο ρόλο στην περιοχή, μιας και ενώνει υποδομές, σιδηροδρομικά δίκτυα, στρατιωτικές επιδιώξεις κ.λπ.
Τα τελευταία 15 χρόνια, η Θράκη αφέθηκε στην τύχη της. Δεν έχουμε περιθώριο να συνεχιστεί αυτή η πολιτική για άλλα δέκα χρόνια. Υπάρχει μία θετική γεωπολιτική συγκυρία που πρέπει να την αρπάξουμε και μεσοπρόθεσμα να γίνουν κάποια πράγματα στη Θράκη πάνω στους άξονες που προανέφερα. Έχουμε, λοιπόν, άλλη μία ευκαιρία για τη Θράκη.
