του Γιώργου Φιντικάκη από το liberal.gr
Σχεδόν δύο χρόνια από την επίσημη απόσυρση του αμερικανικού ενδιαφέροντος για τον αγωγό East Med που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την Αν. Μεσόγειο προς την Ευρώπη μέσω Κύπρου και Ελλάδας, τα νέα ευρήματα των Ιταλών, σε συνδυασμό πάντα με τη ρήξη Ισραήλ – Τουρκίας, τον ξαναβάζουν στο τραπέζι.
Τα μέχρι τώρα στοιχεία που έχει στα χέρια της η ιταλική ENI, η οποία ερευνά το τεμάχιο 6 της κυπριακής ΑΟΖ («Κρόνος») από κοινού με τη γαλλική Total, την κάνουν να πιστεύει ότι μετά και την επιβεβαιωτική γεώτρηση τον Ιανουάριο, θα είναι έτοιμη να προχωρήσει στην αξιοποίηση του κοιτάσματος. Εάν δεν ανατραπεί ο σχεδιασμός, θα πρόκειται για το πρώτο κοίτασμα που θα εξορυχθεί στην κυπριακή ΑΟΖ από το 2011, όταν και ανακαλύφθηκε το «Αφροδίτη», για να ακολουθήσουν έκτοτε, ακόμη τέσσερις ανακαλύψεις.
Τα νέα αυτά αποτελέσματα των γεωτρήσεων της ιταλικής ENI επικαλείται και στην προχθεσινή συνέντευξη του στην ιταλική εφημερίδα La Republica, ο Κύπριος Πρόεδρος, Νίκος Χριστοδουλίδης, συνδέοντάς τα με την αναβίωση του αγωγού East Med και τονίζοντας φυσικά ότι όλα θα εξαρτηθούν από τις διαθέσιμες ποσότητες και το ενδιαφέρον των πιθανών επενδυτών.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι νέες ανακαλύψεις της ιταλικής εταιρείας που κατέχει δικαιώματα σε 7 από τα 10 αδειοδοτημένα τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ, «μας φέρνουν ακόμα πιο κοντά στη δημιουργία ενός ενεργειακού διαδρόμου που θα συνδέει την Ανατολική Μεσόγειο με την Ευρώπη, διευκολύνοντας την εξαγωγή των ενεργειακών πόρων και μέσω Ιταλίας».
Αυτός ο ενεργειακός διάδρομος, όπως είπε, μπορεί να λάβει είτε τη μορφή αγωγών φυσικού αερίου (EastMed), είτε μιας πιο εκτεταμένης χρήσης τερματικών σταθμών υγροποίησης LNG που βρίσκονται ήδη σε λειτουργία στην περιοχή (Αίγυπτο) ή πρόκειται να κατασκευαστούν στο μέλλον (Κύπρος). Και προσέθεσε ότι «οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν, λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλους τους παράγοντες, οι οποίοι όμως δεν περιλαμβάνουν προφανώς ενστάσεις που οποιαδήποτε τρίτη χώρα (Τουρκία) θα μπορούσε να εγείρει στη βάση αθεμελίωτων διεκδικήσεων».
Είναι τελικά εφικτή, μετά και τις νέες γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή, η δημιουργία του μήκους 2.100 χλμ. East Med ή μιλάμε πάλι για αστήρικτες προσδοκίες;
Αν και τα ερωτήματα είναι ακόμη πολλά – από τα κόστη του αγωγού και τις προθέσεις των επενδυτών, μέχρι τη στάση της Τουρκίας και των ΗΠΑ – και είναι πάντα πολύ πρόωρο να πει κανείς κατά πόσο μπορεί να ξαναπάρει «ζωή» το έργο, εντούτοις η επιλογή Ερντογάν να θυσιάσει την αποκατάσταση των σχέσεων της χώρας του με το Ισραήλ, περιορίζουν τα μονοπάτια για την εξαγωγή των ισραηλινών κοιτασμάτων προς την Ευρώπη. Και επειδή τα κυπριακά κοιτάσματα έχουν πολύ μικρό όγκο, θα ακολουθήσουν αναπόφευκτα το μονοπάτι που θα επιλέξει το Ισραήλ για τις εξαγωγές του αερίου του προς τη Δύση, ένα από τα κορυφαία ζητήματα συζήτησης τα τελευταία χρόνια στη χώρα.
Τώρα που έχει φύγει οριστικά από το τραπέζι η ούτως ή άλλως πολύ μικρή πιθανότητα οι ισραηλινοί να παρέδιδαν το «όπλο» του φυσικού τους αερίου στην Τουρκία, το Τελ Αβιβ, όταν και εφόσον το επιτρέψουν οι συνθήκες να ασχοληθεί με άλλα ζητήματα, πέραν του πολέμου, έχει πλέον τρεις επιλογές:
1. Τη μεταφορά των κοιτασμάτων του στην Αίγυπτο και από εκεί, με τη μετατροπή τους σε LNG, την αποστολή τους προς την Ευρώπη, γεγονός όμως που θα ισχυροποιούσε έτι περαιτέρω το Κάιρο και τον μονοπωλιακό του ρόλο στις εξαγωγές προς τη Δύση, κάτι το οποίο μάλλον δεν επιθυμεί το Ισραήλ. Στην περίπτωση του πάντως, το σχήμα ENI-Total φαίνεται να προκρίνει την Αίγυπτο για τη μεταφορά του κυπριακού αερίου, προκειμένου μετά να γίνει LNG. Τίποτα ακόμη δεν έχει κλείσει.
2. Την ανάληψη ρόλου από την Κύπρο, όπως υπονόησε ο κ. Χριστοδουλίδης, μέσω της δημιουργίας τερματικού LNG όπου θα μεταφέρεται το ισραηλινό αέριο μέσω ενός αγωγού μήκους 200 χλμ. Εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ δεν αποκλείουν, αναλόγως και της πορείας των εξελίξεων και των αποθεμάτων, να κατασκευάσουν σταθμό υγροποίησης στην Κύπρο.
3. Την αναβίωση του σχεδίου για τον αγωγό East Med, που θα μεταφέρει τόσο φυσικό αέριο, όσο και υδρογόνο από την Αν.Μεσόγειο στην Ευρώπη μέσω Κύπρου και Ελλάδας, το οποίο πρόσφατα συμπεριελήφθη ξανά στο νέο ευρωπαϊκό κατάλογο των Project of Common Interest (2023-2025), της Ε.Ε. με μελέτες που έχουν χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκά ταμεία. Εκκρεμεί το market test, δηλαδή η βολιδοσκόπηση της αγοράς που αναμένεται να διεξάγουν μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2024 οι μέτοχοι του EastMed (IGI Poseidon) το οποίο και θα αποτυπώσει το πραγματικό ενδιαφέρον των μεγάλων ενεργειακών ομίλων. Αν κρίνουν ότι παρ’ ότι πολύ ακριβό, εντούτοις υπάρχουν οι διαθέσιμες ποσότητες για να το καταστήσουν βιώσιμο, τότε το σχέδιο θα πάρει περαιτέρω πόντους στην ενεργειακή κούρσα που μαίνεται στην περιοχή.
Οι πικρές αλήθειες για τον EastMed που συνέβαλαν στο πάγωμα του για χρόνια είναι τόσο το γεγονός ότι η πράσινη μετάβαση καθιστά τέτοια έργα όλο και πιο «τοξικά» πολιτικά – αυτός είναι και ο λόγος που πλέον προωθείται ως project μεταφοράς υδρογόνου – και φυσικά η στάση των ΗΠΑ. Όσο και αν δεν αρέσει στους υποστηρικτές του, η αλήθεια είναι ότι οι Αμερικανοί ποτέ δεν ήθελαν ένα σταθερό και μόνιμο έργο που θα αποκλείει την Άγκυρα και το οποίο ταυτόχρονα θα ήταν οικονομικά ασύμφορο για τις αμερικανικές εταιρείες που εμπλέκονται στην Αν. Μεσόγειο, μεταφέροντας LNG.
Ούτε βοηθούσε η ασαφής στάση της Ιταλίας, όπως και η επί χρόνια άποψη μιας μερίδας στο Ισραήλ ότι ένας αγωγός μέσω Τουρκίας, για τη μεταφορά του ισραηλινού αερίου προς τη Δύση, θα αποτελούσε κίνητρο για να υποχρεωθεί ο Ερντογάν να αποκαταστήσει τις διμερείς σχέσεις.
Αρκετές από τις παραπάνω παραμέτρους και αβεβαιότητες παραμένουν και σήμερα. Ούτε είναι σαφές αν έχουν μεταβάλλει τη θέση τους οι Αμερικανοί, ούτε έχει φύγει από τη μέση το θέμα του υψηλού προυπολογισμού του αγωγού, ο οποίος μάλιστα πρέπει να υπερβαίνει πλέον τα 6,1 δισ ευρώ των αρχικών υπολογισμών, αφού έκτοτε τα κόστη έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Και επίσης, τον περασμένο Μάιο, ο CEO της ΕΝΙ, Κλάουντιο Ντεσκάλτσι, είχε δηλώσει ενώπιον της επιτροπής Εξωτερικών της ιταλικής Βουλής, ότι ο αγωγός EastMed δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη συναίνεση της Τουρκίας.
Στον αντίποδα, αναχωρώντας τον Σεπτέμβριο για την τριμερή σύνοδο κορυφής Ελλάδας- Ισραήλ – Κύπρου στη Λευκωσία, ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου είχε αναφερθεί με θετικά λόγια στον East Med. Επίσης, τον Οκτώβριο, μιλώντας στην ιταλική εφημερίδα «Il Sole 24 Ore», ο αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών για θέματα Ενέργειας, Τζέφρι Πάιατ, είχε κάνει λόγο για την ανάγκη «βαθύτερης συνεργασίας στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του EastMed», αφήνοντας να διαφανεί μια ενδεχόμενη μεταστροφή της αμερικανικής θέσης, μετά το non paper του 2022 και την άρση της στήριξής τους στο σχέδιο.
Και φυσικά το τέλος στην αποκατάσταση των σχέσεων Ισραήλ – Τουρκίας δημιουργεί την ευκαιρία στην Ελλάδα και την Κύπρο να δείξουν ότι αποτελούν εκείνες το πιο ασφαλές και σταθερό μονοπάτι που χρειάζεται το ισραηλινό αέριο προς τη Δύση.
Δίχως να σημαίνει ότι ο EastMed είναι η προτεραιότητα για τις χώρες της περιοχής και τις εμπλεκόμενες εταιρείες, εντούτοις οι προχθεσινές δηλώσεις Χριστοδουλίδη, μετά και τα νέα ευρήματα της ENI, σε συνδυασμό με τις επιλογές του Ταγίπ Ερντογάν στη Μ.Ανατολή και το γεγονός ότι το Ισραήλ θέλει μετά τον πόλεμο να ξαναμπεί δυνατά στο ενεργειακό παιχνίδι, φέρνουν ξανά στο προσκήνιο τις πιθανές επιλογές.
