του Θανάση Τζιούμπα
“Το 2054, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση σχεδιάζει να εφαρμόσει σε εθνικό επίπεδο το πρωτότυπο αστυνομικό πρόγραμμα «Precrime» της Ουάσιγκτον, το οποίο λειτουργεί εδώ και έξι χρόνια. Τρεις διορατικοί άνθρωποι (“precogs”) λαμβάνουν ψυχικές εντυπώσεις μιας επικείμενης ανθρωποκτονίας και οι αστυνομικοί αναλύουν τα οράματά τους για να προσδιορίσουν την τοποθεσία και να συλλάβουν τον δράστη πριν συμβεί το έγκλημα. Οι επίδοξοι δολοφόνοι τοποθετούνται σε κώμα που προκαλείται από ηλεκτρισμό και κρατούνται σε μια φυλακή που μοιάζει με πανοπτικό. Αν και το Precrime έχει εξαλείψει σχεδόν όλους τους φόνους εκ προμελέτης κατά τη διάρκεια της εξαετούς ύπαρξής του, εξακολουθούν να συμβαίνουν αυθόρμητα εγκλήματα πάθους που ονομάζονται δολοφονίες «κόκκινης μπάλας», δίνοντας στην αστυνομία μόνο λίγο χρόνο για να δράσει”
(Fillip Dick, συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας, 1928-1982)
“… Πρόληψη σημαίνει να αντιλαμβάνεσαι ποιος είναι ο εγκληματίας και να τον περιορίζεις σύντομα. Εάν αυτός είναι ανήλικος, ενδεχομένως θα προσπαθήσεις κιόλας να τον σωφρονίσεις… …Από την άλλη μεριά οι μηχανισμοί καταστολής, οι μηχανισμοί εγκαίρου αναγνωρίσεως των δυνητικών εγκληματιών και προληπτικά μέτρα καταστολής, δηλαδή περιορισμού του ή και φυλακίσεώς του.
… ο επιθετικός νέος, ο εγκληματίας εν εξελίξει δλδ χρησιμοποιεί τα σόσιαλ μήντια για να προβάλει την παραβατική/ επιθετική του συμπεριφορά σαν πλεονέκτημα… και αυτό σε αντίστοιχους νέους και νέες, με αντίστοιχη δομή χαρακτήρος, με αντίστοιχες ροπές λειτουργεί ως ενισχυτικό…της παραβατικής συμπεριφοράς… ένα νέο στοιχείο που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με πρόληψη και καταστολή
… Βεβαίως υπάρχουν περιπτώσεις που υπάρχουν παραβατικά παιδιά στα πλαίσια μιας μη παραβατικής ή μη επιθετικής οικογένειας… Σαν ψυχίατρος θα πω ότι αυτό είναι μάλλον σπάνιο. Δηλαδή τις περισσότερες φορές τα παιδιά που έχουν μια επιθετική συμπεριφορά γεννιούνται από γονείς που έχουν μια επιθετική συμπεριφορά… και έχουμε πολλές φορές το πρόβλημα ότι η οικογένεια δεν είναι απέναντι στο επιθετικό παιδί αλλά η οικογένεια υποστηρίζει ή καλύπτει το επιθετικό. Άρα η δική μας η πρόληψη πρέπει να κινηθεί εξωοικογενειακώς με σκοπό να προσεγγίσει αυτή την οικογένεια ή εν πάσει περιπτώσει να γίνει αντιληπτή αυτή η οικογένεια και αν δεν μπορέσει να συμμορφωθεί, να απομονωθεί.
…Κοινωνικές δομές πρόληψης υπό αυτή την έννοια δεν μπορούν να υπάρξουν. Δλδ δεν μπορεί να υπάρξει μία ειδική δομή η οποία θα προλαμβάνει τέτοια φαινόμενα. Γενικώς οι δομές του κράτους έτσι όπως υφίστανται, οι οποίες φυσικά θα πρέπει να ενισχυθούν και να εκσυγχρονιστούν, είναι αυτές οι οποίες θα αντιλαμβάνονται την ύπαρξη αυτών των φαινομένων και θα δημιουργούν έναν προστατευτικό κλοιό έτσι ώστε, είτε να δίνεται η δυνατότητα σε αυτά τα παιδιά και τις οικογένειές τους να αλλάξουνε τρόπο έκφρασης και τρόπο συμπεριφοράς, ή εν πάσει περιπτώσει να απομονωθούν και σε ορισμένες περιπτώσεις να τιμωρηθούν…
…. Για να γίνει αυτό (…) βασική είναι η λειτουργία των κοινωνικών υπηρεσιών που είναι οι αισθητήρες του κράτους στην κοινωνία, αλλά και υπηρεσιών (…) ψυχικής υγείας, υπηρεσιών που θα λειτουργούν στα πλαίσια της εκπαίδευσης, υπηρεσιών οι οποίες θα λειτουργούν στα πλαίσια της αστυνομίας, του δικαστικού συστήματος, που θα έχουν έναν ειδικό τρόπο αντιμετωπίσεως αυτών των ειδικών φαινομένων στους ανηλίκους. Η δημιουργία ενός τέτοιου κράτους, ενός κοινωνικού κράτους, αντιλαμβάνεστε ότι δεν είναι κάτι εύκολο…
…. Δεν είναι δυνατό να υπάρχει στην ανθρώπινο φύση να αισθάνομαι κάτι το οποίο είμαι και συγχρόνως να μην το θέλω, αυτό δεν υπάρχει… Όταν κάποιος είναι επιθετικός, είναι επιθετικός επειδή είναι γεννημένος επιθετικός και επειδή ο τρόπος με τον οποίο έχει ζήσει όλα αυτά τα χρόνια ενισχύει αυτή την επιθετικότητα. Εκείνο το οποίο μπορούμε να κάνουμε εμείς, είναι όταν διαπιστώνουμε σε πρώιμη φάση μια τέτοια επιθετικότητα, αυτή την επιθετικότητα να τη βάλουμε μέσα σε κοινωνικά κανάλια, δηλαδή αυτή η επιθετικότητα να εξυπηρετεί τους σκοπούς αυτής της κοινωνίας, δηλαδή να έχει ένα αξιακό σύστημα το οποίο να εξυπηρετεί την κοινωνία. Δλδ να μη σκοτώνεις ή να μην επιτίθεσαι για να κλέψεις, αλλά να επιτίθεσαι στον εχθρό της πατρίδας, ή να επιτίθεσαι στον εχθρό της κοινωνίας. Αλλά όταν κάποιος εκδηλώνει πλέον μια οργανωμένη τέτοια αντικοινωνική, επιθετική, εγκληματική συμπεριφορά, ο σωστός τρόπος είναι η έγκαιρος ανίχνευση και η καταστολή, ο περιορισμός. Τώρα, αν μέσα από αυτή την αντιμετώπιση, την κοινωνική, του περιορισμού του, της τιμωρίας του, βάλει μυαλό -ας το πούμε έτσι λαϊκά- δλδ αναμορφώσει το αξιακό του σύστημα και δε συνεχίσει αυτές τις πράξεις, αυτό είναι κάτι το οποίο δεν είναι τόσο σύνηθες, αλλά μερικές φορές γίνεται και καλό είναι να το επιδιώκουμε
… Στη σύγχρονη κοινωνία η τιμωρία αυτή δεν έχει εκδικητικό χαρακτήρα, η τιμωρία έχει -ει δυνατόν, σας επαναλαμβάνω δεν είναι σύνηθες- παιδαγωγικό χαρακτήρα, ψυχαγωγικό χαρακτήρα, δηλαδή για να τον αλλάξει, να του βάλει μυαλό, ή στην καλύτερη και συνηθέστερη περίπτωση, να τον απομονώσει, έτσι ώστε να μην μπορεί να κάνει κακό στην κοινωνία.
(Από τη συνέντευξη του υφυπουργού Υγείας Δ. Βαρτζόπουλου στην δημοσιογράφο Ειρήνη Σουμάκη στο Livemedia, στις 8/4/24.)
Το ζήτημα δεν είναι οι απόψεις του κυρίου υφυπουργού, το ζήτημα είναι ότι αυτός είναι ο πολιτικός προϊστάμενος της ψυχικής υγείας και αρχιτέκτονας του περίφημου Σχεδίου Νόμου για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση.
