του Αλέξανδρου Ασωνίτη
Πολλοί, υποθέτω, έχουν δει το έργο: «Μαζί ή τίποτε», 2017, του καλού, τουρκικής καταγωγής, Γερμανού σκηνοθέτη Φατίχ Ακίν. Θυμίζω εν τάχει την ιστορία της ταινίας: Ένα ζευγάρι Γερμανών νεοναζιστών βάζουν βόμβα στο γραφείο ενός Κούρδου μετανάστη, και σκοτώνουν το μικρό παιδάκι του μαζί μ’ αυτόν. Η Γερμανίδα γυναίκα του, η μάνα (συγκλονιστική η Ντιάνε Κρούγκερ, βραβεύτηκε στις Κάννες και στα Σατελάιτ) αρχίζει έναν αγώνα αποκάλυψης των ενόχων που τελικά συλλαμβάνονται και δικάζονται. Στην δίκη τους, ο Ακίν εμπλέκει και την Χρυσή Αυγή -ως υπεράσπιση του φονιά καταθέτει ένας χρυσαυγίτης. Οι Γερμανοί νεοναζιστές αθωώνονται και καταφεύγουν στην Ελλάδα, και δη στην παραθαλάσσια πόλη του χρυσαυγίτη που κατέθεσε υπέρ τους στην δίκη! Η μάνα υποπτεύεται το καταφύγιό τους, έρχεται στην Ελλάδα, ανακαλύπτει τους νεοναζιστές, βλέπει ότι μένουν σ’ ένα τροχόσπιτο, αγοράζει εκρηκτικά, μπαίνει στο τροχόσπιτο και τινάζεται μαζί τους.
Ας παραβλέψουμε, προς στιγμήν, τις κραυγαλέες σεναριακές αφέλειες, ακατανόητες για ταινία και παραγωγή τέτοιου επιπέδου (π.χ. η μάνα μιλάει με τον πατέρα του νεοναζιστή έξω απ’ τα δικαστήρια και δεν υπάρχει ούτε μια κάμερα ή φωτογράφος να τους τραβάει! O χρυσαυγίτης συνεργός καλείται ως υπεράσπιση, άρα αυτοπροδίδεται! το ζεύγος των νεοναζί, ενώ βουίζει η Γερμανία κι Ευρώπη απ’ την αθώωσή τους, πάνε να κρυφτούν στον τόπο του χρυσαυγίτη κι όχι, π.χ., στην Νότια Αμερική) κι ας πάμε στην ουσία:
Η ιστορία που κινημοτογραφεί ο Ακίν είναι αληθινή, κατά το ήμισυ. Γερμανοί νεοναζί, μια ομάδα τριών ατόμων, σκότωσε οχτώ Τούρκους, όχι Κούρδους, μετανάστες, και τον Έλληνα εστιάτορα Θόδωρο Βουλγαρίδη που πέρασαν για Τούρκο, επειδή ήταν πολύ μελαχρινός. Η ομάδα λεγόταν Εθνικοσοσιαλιστικό Αντεργκράουντ (Νational Socialist Underground) κι αποτελείτο από δυο άντρες και μια γυναίκα. Όταν η αστυνομία και οι αρχές, που κατηγορούνται για ολιγωρία, φτάνουν στα ίχνη τους, οι άντρες, που διαμένουν σε τροχόσπιτο, αυτοκτονούν, η γυναίκα παραδίδεται και καταδικάζεται σε πολυετή φυλάκιση.
Φως φανάρι, λοιπόν, ότι Ακίν αντιγράφει το συμβάν. Όμως, αντί να φτιάξει ένα έργο για τα νεοναζιστικά κατάλοιπα στην Γερμανία και τον ναζισμό, που γεννάει αυτή η ολοκληρωτική κοινωνία, όπως γέννησε και την θεωρία του κομμουνισμού, προτιμάει να αλλοιώσει το συμβάν, ώστε να καταγγείλει και την Χρυσή Αυγή. Καλή ιδέα, θα πει κάποιος, καλά έκανε, ακόμη κι αν όλοι ήξεραν ότι η Χρυσή Αυγή, που τότε απασχολούσε μεγάλως την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, ήταν θνησιγενής, σύμπτωμα των μνημονίων και της ραγδαίας αύξησης της εγκληματικότητας κι ότι η Ελλάδα είχε πάντα τον χαμηλότερο ποσοστό ναζί -γύρω στο 0.30 στις εκλογές. Ο Ακίν, φοβάμαι ότι ακολούθησε τον εύκολο δρόμο της τότε επικαιρότητας, δεν θέλησε να ακτινογραφήσει τον άρρωστο γερμανικό ψυχισμό, που γεννάει τον ναζισμό και τα μνημόνια, και επέλεξε ως ένα είδος άλλοθι την Χρυσή Αυγή, σαν να είναι αυτή ο γεννήτορας του γερμανικού ναζισμού κι όχι ένα αποκρουστικό δολοφονικό ψυχοπαίδι του. Κρίμα. Για πληρέστερη γνώση, θα μπορούσε να διαβάσει κείμενα και προκηρύξεις της ΡΑΦ, Μπάαντερ-Μάινχοφ, υποθέτω τα ξέρει, που κατήγγελλαν και καταδείκνυαν τις ναζιστικές ρίζες της (Δυτικής) Γερμανίας, που η ίδια η δυτικογερμανική κοινωνία δεν ήθελε να κόψει μια και καλή.
Και πέρασαν εφτά χρόνια απ’ την ταινία, κι η Χρυσή Αυγή είναι καιρό στην φυλακή, ξεδοντιασμένη και περίγελως, και στην Γερμανία ήρθαν οι «Πολίτες του Ράιχ» να αποδείξουν ότι ο γερμανικός ναζισμός είναι αυτοφυής, φυσικά, και μάλλον ανεκρίζωτος. Νέα ναζιστική οργάνωση, αποτελούμενη από μεγαλοαστούς, δικαστές, γιατρούς, πρίγκηπες, χωρίς βοηθούς Έλληνες χρυσαυγίτες που έχουν ξεπεσμένα επαρχιακά ξενοδοχεία πέμπτης κατηγορίας. Θα ήταν πολύ πιο αποδοτικό, συνεπώς, για την ταινία του αλλά για την συνειδητοποίηση της διεθνούς κοινότητας, στην οποία απευθύνεται ο κινηματογράφος, το Μαζί ή Τίποτε, έκανε παγκόσμια καριέρα με τίτλο In the Fade, αν ο Ακίν είχε στρέψει τον φακό του στην γερμανική κοινωνία, για να φωτίσει αυτό το τόσο σοβαρό ζήτημα. Μπορούσε επίσης, αφού τον απασχολεί ο φασισμός στην Ευρώπη, να κάνει μια αναφορά ή μια ανεξάρτητη ταινία για τους Γκρίζους λύκους, την φασιστική εθνικιστική οργάνωση της Τουρκίας που μετέχει επίσημα στην τουρκική πολιτική σκηνή και ήρθε αυτές τις μέρες στο προσκήνιο στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα στην Γερμανία, με χιλιάδες Τούρκους οπαδούς να κάνουν το σήμα της οργάνωσης, με τον Ερντογάν να τους υποστηρίζει, με Τούρκο ποδοσφαιριστή να τιμωρείται από την ΟΥΕΦΑ για το σήμα των γκρίζων λύκων, με τα επεισόδια στην Ολλανδία μετά την ήττα της Τουρκίας, όταν Τούρκοι γκρίζοι λύκοι επιτέθηκαν σε Ολλανδούς πολίτες.
Ευτυχώς, αυτή την φορά δεν μπόρεσαν να σκοτώσουν, όπως σκότωσαν τους άοπλους Τάσο Ισαάκ και Σολωμό Σολωμού στην Κύπρο. Όπως δολοφόνησαν τις τρεις Κούρδισσες αγωνίστριες στο Παρίσι, προ ετών, 4-1-2013, στην τρίτη επέτειο της δολοφονίας τους οι Τούρκοι δολοφόνησαν κι άλλες Κούρδισσες αγωνίστριες. Τούρκοι παραστρατιωτικοί φασίστες, γκρίζοι λύκοι. Η Γερμανία έχει απαγορεύσει την δράση της οργάνωσης στην χώρα. Άρα, θα πρέπει ενδιαφέρει το μεγάλο αυτό θέμα τον Ακίν, αφού το γνωρίζει από πρώτο χέρι και το ζει από παιδάκι. Γιατί, λοιπόν, δεν κάνει μια ταινία; Κατανοητό, αν φοβάται. Μπορεί να έχει οικογένεια στην Τουρκία και να διστάζει. Ως οιονεί συνάδελφος όμως, ξέρω και ξέρει, ότι ο φόβος αντιστρατεύεται και φθείρει το ταλέντο. Φόβο που δεν είχε ο Κώστας Γαβράς, όταν γύρναγε τις ταινίες ορόσημο, σχολείο για κάθε σκηνοθέτη του πολιτικού σινεμά, «Ζ», με βάση το βιβλίο του αείμνηστου φίλου Βασίλη Βασιλικού, και «Αγνοούμενος», που επιπλέον δεν είχαν κανένα σεναριακό κενό. Εύχομαι στον Ακίν να βρει το θάρρος να κάνει μια ταινία για τους Γκρίζους Λύκους και τον φασισμό της Τουρκίας, στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
*Ο Αλέξανδρος Ασωνίτης είναι συγγραφέας. Η μυθιστορηματική του τριλογία: Εκτέλεση, Εκδίκηση, Καθαρμοί, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Διευθύνει την σχολή σεμιναρίων Ανοιχτή Τέχνη, στο Σύνταγμα
1 ΣΧΟΛΙΟ
Ο ίδιος είχε δηλώσει στο πλαίσιο μιας παλιότερης ταινίας του ότι ο πατέρας του ήταν ή προερχόταν τουλάχιστον -δεν είμαι σίγουρος- από τους γκρίζους λύκους. Το είχα διαβάσει σε γραπτή συνέντευξη. Είναι απλό γιατί δεν πρόκειται ποτέ να κάνει ταινία εναντίον των γκρίζων λύκων ή του επεκτατισμού της Τουρκίας: Δε νιώθει και δεν είναι απειλούμενος από κάτι τέτοιο, αλλά από αυτό που θίγει στην ταινία που περιγράψατε, αυτό βλέπει ως προτεραιότητα. Και για να κάνει τότε μια αντιναζιστική ταινία, είχε στήριξη από διεθνείς οργανισμούς και το εβραϊκό λόμπι. Εκτός αυτού, αν προχωρούσε σε τέτοια κίνηση θα έκανε εχθρούς του μεγάλο μέρος των Τούρκων της Γερμανίας. Ούτε θα είχε ερείσματα από οργανωμένες δυνάμεις, ούτε καν από την ελληνική πολιτεία. Στη διεθνή σκηνή, ποιος ασχολείται με το τι κάνει η Τουρκία ή τι έχει κάνει στο παρελθόν; Συν ότι μέρος της γερμανικής κοινωνίας δεν πολυθέλει τους ξένους που έχουν μαζευτεί εκεί -όχι μόνο τους Τούρκους- θα έφερνε επομένως τον εαυτό του σε πολύ δύσκολη, σε δεινή θέση.