Απόσπασπα από την εισαγωγή του βιβλίου του π. Νικόλαου Λουδοβίκου, Να ξανασκεφτούμε τον ανθρωπισμό, που κυκλοφορεί από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις.
Όταν, πριν πενήντα περίπου χρόνια, ο Καστοριάδης συνέδεε την ανθρώπινη αυτονομία με την φαντασιακή παραγωγή θέσμισης από το χάος, κανείς ίσως ακόμη δεν μπορούσε να διανοηθεί πως αυτή ακριβώς η πράξη της εγκαθίδρυσης της αυτονομίας περιείχε πολύ περισσότερη αυθάδεια από όση θα περίμενε κανένας και πως, οι τελικά εγκαθιδρυόμενες θεσμικές σημασίες θα αφίπταντο εντέλει και από την ίδια την κοινωνική μήτρα στην οποία, υποτίθεται, προσγειώνονται. Γέμισε λοιπόν σιγά -σιγά ο κόσμος με αυτόνομους ανθρωπάκους οι οποίοι μιμητικά και…φαντασιακά θέσμιζαν αδιαλείπτως το προσωπικό τους χάος, κατά το δοκούν, και κοινωνώντας όλο και λιγότερο μεταξύ τους.
Στο μεταξύ όμως οι απαιτήσεις τους θέριεψαν. Αυτό είναι ακριβώς το χαρακτηριστικό της Επιθυμίας: η τελική διεύρυνση του αντικειμένου της μέχρι το άπειρο. Αυτό που παιδαγωγεί την Επιθυμία και, επίσης, αποτρέπει την φαντασία από το να καταστεί φαντασίωση, είναι η αντικειμενική παρουσία του Λόγου στα πράγματα του κόσμου, κάτι το οποίο και ο Καστοριάδης, μαζί με τόσα άλλα τέκνα της Εγελειανής αριστεράς, δεν έστεργε να δει. Αριστερά ή δεξιά, σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα, Καστοριάδης ή Αξελός (σήμερα ξεχασμένος), το ίδιο πρόβλημα, ο ίδιος αποπροσανατολισμός όσον αφορά ακριβώς στο πιο ουσιώδες: την κατευθυντική, μυητική και παιδαγωγική παρουσία του Λόγου/Θεού μέσα και έξω από τα όντα, μια απειρία, πλην όμως λογική, σοφή και όμορφη. Και αυτό το απώλεσε η Δυτική σκέψη εν γένει (ο Καστοριάδης και ο Αξελός χρησιμοποιήθηκαν ως παραδείγματα) και το υποκείμενο κατέστη ο αυτο-ορίζοντάς του, η υπέρβαση έγινε εσωτερική αυθυπέρβαση προς ανακάλυψη ενός ιδιωτικού απείρου, το οποίο ελάχιστα απέχει από αυτό που ο Χέγκελ αποκαλούσε «γλοιώδη υποκειμενικότητα», και η θέληση έγινε βέβαια, ολοτελώς, θέληση για δύναμη. Εκεί καταποντίζονται σήμερα όλες οι νεώτερες ανακαλύψεις της Δύσης, από την σωματικότητα ως την διϋποκειμενικότητα και την οντολογία του κοινωνικού.
Να ξαναπιάσουμε την ιστορία από την αρχή – αυτό υπήρξε το μέλημά μου εδώ και δεκαετίες, όπως ήδη έχει εκφραστεί σε μια σειρά από θεολογικά και φιλοσοφικά έργα και σε κάποια που είναι υπό έκδοση. Στο βιβλίο αυτό, έχω επιλέξει μια σειρά από διαλόγους μου (αυτό που κοινώς λέγεται “συνεντεύξεις”) με σημαντικούς εκπροσώπους του δημοσιογραφικού χώρου (διότι, ως εκ θαύματος, υπάρχουν τέτοιοι ακόμη) που διεξήχθησαν κατά την τελευταία δεκαετία, για τα ζητήματα αυτά. Οι συνεντεύξεις αυτές έχουν πλήρως ακαδημαϊκό και ερευνητικό χαρακτήρα και περιέχουν, υπό μορφή άμεσων προτάσεων ή θέσεων, επεξεργασμένες απόψεις για τα πολύ σοβαρά θέματα που εμπλέκονται με τα ζητήματα μιας σημερινής περί ανθρώπου διερώτησης, στην κόψη του ξυραφιού της σημερινής ανθρωπολογικής και πολιτικοϊστορικής απορίας – παραπέμπουν δε συχνά ή ερμηνεύουν, ρητώς ή υπορρήτως, άλλα, καθαρώς θεωρητικά, έργα μου. Τρία άρθρα προστίθενται. Οι μισές περίπου συνεντεύξεις υπάρχουν ήδη στο YouTube. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, οι τυχόν ακροατές/θεατές θα διαπιστώσουν πως εδώ το περιεχόμενο των αποκρίσεων του συγγραφέα έχει γίνει αντικείμενο εκτεταμένης επεξεργασίας και έχει αλλάξει πολύ σε σχέση με το εκφωνηθέν, με σημαντικές παρατηρήσεις και προσθήκες. Κάποιες επαναλήψεις υπήρξαν αναπόφευκτες.
Ευχαριστώ, τέλος, τον π. Κωνσταντίνο Τσαφαρίδη, την Δέσποινα Ασημακοπούλου και την Μαρία Μπαχού για την πρώτη καταγραφή του προφορικού λόγου σε κείμενο.
π. Νικόλαος Λουδοβίκος
Χορτιάτης Θεσσαλονίκης,
Καθαρή Δευτέρα 18 Φεβρουαρίου 2024
