Συνέντευξη στον Alexandre Devecchio* από το Άρδην τ. 133
Αντάρτες υπό την ηγεσία ριζοσπαστών ισλαμιστών ανακοίνωσαν την πτώση του Σύρου προέδρου και την «απελευθέρωση» της πρωτεύουσας Δαμασκού. Σύμφωνα με τον ειδικό στο ισλάμ και τον σύγχρονο αραβικό κόσμο[1], η πανωλεθρία αυτή σηματοδοτεί την κατάρρευση του «άξονα της αντισιωνιστικής αντίστασης» υπό την ηγεσία της Τεχεράνης.
Le Figaro: Την περασμένη Κυριακή, αντάρτες υπό την ηγεσία ριζοσπαστών ισλαμιστών ανακοίνωσαν στη δημόσια συριακή τηλεόραση την πτώση του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ και την «απελευθέρωση» της πρωτεύουσας Δαμασκού, μετά από μια αστραπιαία επίθεση. Μπορούμε να μιλήσουμε για την παγκόσμια ανατροπή, όπως κάνετε στο τελευταίο σας βιβλίο;
Gilles Kepel: Σε κάθε περίπτωση,πρόκειταιγια μια θεμελιώδη εκδήλωσή της που βρίσκεται στο επίκεντρο μιας παγκόσμιας έκρηξης η οποία απειλεί πλέον το Ιράν, που έχει αποδυναμωθεί από την κατάρρευση του συριακού εντολοδόχου του, και η οποία αιφνιδιάζει και το Ισραήλ, καθώς απαλλάχθηκε από τον διάβολο που γνώριζε, αλλά για το οποίο η παρουσία μιας ισλαμιστικής ομάδας –έστω και «ευπαρουσίαστης»– στα σύνορά του με τη Συρία, στα υψίπεδα του Γκολάν, είναι προβληματική. Πόσο μάλλον που το ψευδώνυμο –που υποδηλώνει και την προέλευση– του ηγέτη της ομάδας που ανέτρεψε την αλαουιτο-μπααθική κυβέρνηση της Συρίας, Αλ Γκολάνι, στα αραβικά σημαίνει «από το Γκολάν», από το οποίο οι γονείς του, ευσεβείς σουνίτες, είχαν φύγει για να γλιτώσουν από το καθεστώς του Χαφέζ αλ Άσαντ, πατέρα του Μπασάρ, για να βρουν καταφύγιο στη Σαουδική Αραβία, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο γιος τους σε ένα περιβάλλον αυστηρού σαλαφισμού. Αλλά αυτό είναι οπωσδήποτε και ένα μεγάλο πλήγμα για τη Ρωσία, η οποία κινδυνεύει να χάσει τις δύο στρατιωτικές της βάσεις στη Μεσόγειο, τη ναυτική βάση στην Ταρτούς –από την οποία έξι πλοία έχουν ήδη φύγει εσπευσμένα για να αποφύγουν την κατάληψή τους από την ξηρά– και την αεροπορική βάση στο Χμεϊμίν –που βρίσκεται στην εμβέλεια των μη επανδρωμένων αεροσκαφών των ανταρτών! Την ώρα που ο Ζελένσκι συναντά τον νέο κυρίαρχο του κόσμου Ντόναλντ Τραμπ, υπό τη σκέπη του Εμανουέλ Μακρόν, με αφορμή τα εγκαίνια της Παναγίας των Παρισίων, αυτό θα πρέπει να ενισχύσει την Ουκρανία. Είναι εντυπωσιακό, παρεμπιπτόντως, ότι ο Αλ Γκολάνι έδωσε συνέντευξη στο CNN, στις 6 Δεκεμβρίου στο Χαλέπι, το οποίο μόλις είχαν κατακτήσει τα στρατεύματά του, φορώντας ένα χακί μπλουζάκι που έμοιαζε πολύ με αυτά που φοράει ο Ουκρανός πρόεδρος!
Ποιες θα είναι οι συνέπειες για την περιοχή;
Πρώτον, η κατάρρευση της «σιιτικής ημισελήνου», γνωστής και ως «άξονας αντισιωνιστικής αντίστασης» με επικεφαλής την Τεχεράνη. Έχει χάσει διαδοχικά τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ και τη Συρία. Αυτή είναι μια τεράστια απώλεια. Το καθεστώς θα πρέπει τουλάχιστον να υποστεί σημαντικές εσωτερικές αλλαγές αν θέλει να διασώσει κάποια μορφή βιωσιμότητας. Τα γειτονικά αρπακτικά θα πρέπει να κοιτάζουν με απληστία το Ιράν, αυτό το κράτος του «πυρηνικού κατωφλίου» με τον πλούτο του, την εξαιρετικά ανεπτυγμένη μεσαία τάξη του… Οι επαφές μου στις ΗΠΑ μου επιβεβαίωσαν ότι η συνάντηση μεταξύ του Έλον Μασκ και του Ιρανού πρεσβευτή στα Ηνωμένα Έθνη όντως πραγματοποιήθηκε στις 11 Νοεμβρίου, στη Νέα Υόρκη. Μπορείτε να φανταστείτε πόσο ελκυστική θα ήταν για τον Ντόναλντ Τραμπ μια «συμφωνία» με ένα μετα-ισλαμιστικό Ιράν. Εξάλλου, το Ιράν του Σάχη ήταν σταθερός σύμμαχος του Ισραήλ. Και η παγκόσμια ανατροπή ανοίγει πολλά παράθυρα ευκαιριών!
Χθες, ο εκλεγμένος πρόεδρος έγραψε στο X, το δίκτυο του φίλου του Μασκ, ότι η Αμερική μένει έξω από τη σύγκρουση στη Συρία, ένα «κακό καθεστώς». Αυτό δεν είναι απολύτως ακριβές. Υπάρχουν αμερικανικές βάσεις και στρατιώτες στο τμήμα της Συρίας που ελέγχεται από τους Κούρδους, στα βορειοανατολικά. Μετά τη συντριβή των στρατευμάτων του Άσαντ, οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), οι οποίες είναι κουρδικές, επεξέτειναν την κυριαρχία τους στο Αμπού Καμάλ και το Ντέιρ εζ-Ζορ, στα σύνορα με το Ιράκ – από όπου περνούσε κυρίως η ιρανική λεωφόρος ανεφοδιασμού της Χεζμπολάχ και του καθεστώτος Άσαντ. Το SDF δεν μπορούσε να κινηθεί χωρίς αμερικανική έγκριση.
Η τζιχαντιστική ομάδα Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ βρίσκεται πίσω από την επίθεση στη Συρία. Τι είναι αυτή η ομάδα; Σε τι συγκρίνεται και σε τι διαφέρει από τον ISIS;
Αρχικά, ο Αμπού Μοχάμεντ αλ Γκολάνι –το τζιχαντιστικό του ψευδώνυμο– στάλθηκε στη Συρία από τον «χαλίφη» του ISIS, Μπαγκντάντι, για να «υποστηρίξει» τους Σύρους αντάρτες της Αραβικής Άνοιξης και να εξισλαμίσει την εξέγερση. Τον Δεκέμβριο του 2013, πριν από έντεκα χρόνια, έδωσε συνέντευξη στο al-Jazeera όπου καυχιόταν γι’ αυτό, με πλήρη τζιχαντιστική περιβολή. Δύο χρόνια αργότερα, τον Μάιο του 2015, έδωσε άλλη μία συνέντευξη στο κανάλι του Κατάρ, με την πλάτη γυρισμένη κατά τα τρία τέταρτα και χωρίς οπλισμό, για να ανακοινώσει τη συστράτευσή του με την Αλ Κάιντα και να καταγγείλει το Ισλαμικό Κράτος. Στη συνέχεια ηγήθηκε της «ζώνης αποκλιμάκωσης» του Ιντλίμπ, η οποία αποτέλεσε την αφετηρία για την αστραπιαία επίθεση που ανέτρεψε μέσα σε μόλις δύο εβδομάδες ένα καθεστώς που βρισκόταν στην εξουσία, στη Δαμασκό, από το 1970.
Πώς φτάσαμε εκεί;
Αμέσως μετά την επιδρομή πογκρόμ της Χαμάς, στις 7 Οκτωβρίου 2023, το Ισραήλ πραγματοποίησε δύο ταυτόχρονες επιθέσεις. Η προσοχή του κόσμου επικεντρώθηκε στην πρώτη, την καταστολή στη Γάζα, η οποία έχει πλέον στοιχίσει τη ζωή σε περισσότερους από 45.000 ανθρώπους και έχει τροφοδοτήσει κατηγορίες για «γενοκτονία». Αλλά η δεύτερη, με πιο μακροπρόθεσμο στόχο, αποσκοπούσε στην υπονόμευση του «άξονα της αντίστασης», υπό την ηγεσία της Τεχεράνης, και ξεκίνησε από τον πιο αδύναμο κρίκο του, τη Συρία του Άσαντ, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους Ιρανούς Πασνταράν («Φρουρούς της Επανάστασης») και τις διάφορες σιιτικές πολιτοφυλακές, ιδίως εκείνες της λιβανέζικης Χεζμπολάχ, στο πεδίο – καθώς και από τη ρωσική αεροπορική κάλυψη.
Τα συντάγματα του συριακού στρατού που είναι πιστά στο καθεστώς, αποτελούμενα κυρίως από εθνικές μειονότητες, πρωτίστως τους αλαουίτες –στους οποίους ανήκει η κυβερνώσα οικογένεια– ήταν ολιγάριθμα και εξαντλημένα από τις πολυετείς μάχες. Οι περισσότεροι από τους σουνίτες και ισλαμιστές αντάρτες είχαν μεταφερθεί, το 2016, στη «ζώνη απεμπλοκής» του Ιντλίμπ, στα βορειοδυτικά, κοντά στα τουρκικά σύνορα, με λεωφορεία, υπό την προστασία σουνιτών Ρώσων αξιωματικών από τον Καύκασο. Αυτό το ισλαμιστικό φυτώριο στον θύλακα του Ιντλίμπ επέτρεψε στη Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS – «Οργάνωση για την Απελευθέρωση του Λεβάντε») –πρώην τοπικό παρακλάδι της Αλ Κάιντα– να αναπτυχθεί και να αναδιοργανωθεί, με την εύνοια της Τουρκίας του Ερντογάν, μέσω της οποίας διέρχονταν η πολιτική και στρατιωτική βοήθεια και οι προμήθειες. Όσο οι Ρώσοι, οι Πασνταράν και οι πολιτοφύλακες της Χεζμπολάχ βρίσκονταν επί ποδός πολέμου στη Συρία, αυτοί οι ισλαμιστές παρέμεναν αδρανείς.
Στη συνέχεια, ήρθε η μεταφορά της πολεμικής αεροπορίας της Μόσχας στην Ουκρανία, ακολουθούμενη από την εκκαθάριση των στρατηγών των Πασνταράν από ισραηλινά πλήγματα στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό – μάλιστα, η Τεχεράνη αναγκάστηκε να απαντήσει ακόμη και με πυραυλική επίθεση στο εβραϊκό κράτος την1η Απριλίου, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Τέλος, τον Σεπτέμβριο, η επίθεση στους βομβητές και τους ασυρμάτους που εξουδετέρωσε χιλιάδες αξιωματικούς της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, ακολουθούμενη από τον αποκεφαλισμό του στρατηγείου της οργάνωσης, κατά τους βομβαρδισμούς που στοίχισαν τη ζωή στον Νασράλα, στις 27 Σεπτεμβρίου, υποχρέωσε στον εσπευσμένο επαναπατρισμό των μαχητών που βρίσκονταν στη Συρία, εκκενώνοντας τις βάσεις τους. Η HTS εκμεταλλεύτηκε αμέσως την κατάσταση, έχοντας προετοιμαστεί γι’ αυτήν τα τελευταία χρόνια. Οι περισσότεροι από τους μαχητές της προέρχονται από τις βορειοδυτικές σουνιτικές περιοχές, τις οποίες γνωρίζουν καλά, και επέστρεψαν στην πατρίδα τους ακόμη πιο εύκολα καθώς έχουν πολλές τοπικές διασυνδέσεις, ενώ ό,τι είχε απομείνει από τον στρατό του καθεστώτος ήταν εξαθλιωμένο και υπονομευμένο από την ενδημική διαφθορά – ο μισθός είναι περίπου δεκαπέντε δολάρια τον μήνα…
Αυτό το νέο μέτωπο είναι επομένως εμμέσως η συνέπεια δύο άλλων μετώπων: του πολέμου στην Ουκρανία και, κυρίως, του πολέμου μεταξύ του Ισραήλ και της λιβανέζικης Χεζμπολάχ…
Στην πραγματικότητα, είναι άμεση συνέπεια της συστηματικής κατεδάφισης από το Ισραήλ του ιρανικού «άξονα της αντίστασης» και της δέσμευσης των ρωσικών δυνάμεων στον πόλεμο της Ουκρανίας. Αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για τον Πούτιν, καθώς δείχνει ότι η ικανότητά του να προωθείται στο εξωτερικό και να υπερασπίζεται τους συμμάχους του έχει αποδυναμωθεί σημαντικά – την ώρα που προετοιμάζονται οι μεγάλοι ελιγμοί για μια «συμφωνία» με τον Ντόναλντ Τραμπ προκειμένου να τερματιστούν οι πολεμικές συγκρούσεις στην Ουκρανία. Η Μόσχα δεν θα μπορέσει να προσεγγίσει τις διαπραγματεύσεις από θέση ισχύος.
Μήπως αυτό αποκαλύπτει έμμεσα την αδυναμία του ιρανικού καθεστώτος; Εξακολουθείτε να πιστεύετε ότι θα καταρρεύσει;
Η Τεχεράνη βρίσκεται σε πολύ αποδυναμωμένη θέση, διότι ολόκληρη η στρατηγική της να εξοπλίζει πληρεξούσιους στο Λεβάντε για να απειλεί το Ισραήλ έχει πλέον στραφεί εναντίον της. Η Χαμάς δεν είναι παρά μια υπολειμματική δύναμη, της οποίας η τελευταία εφεδρεία είναι ο εκβιασμός με τους ισραηλινούς ομήρους. Η Χεζμπολάχ επιβιώνει μόνο στο νότιο Λίβανο σε μορφή αντάρτικου και δεν έχει πλέον καμία ικανότητα περιφερειακής προώθησης. Το συριακό καθεστώς πέθανε το Σάββατο στον αλαουιτικό άξονα μεταξύ Δαμασκού και μεσογειακής ακτής, όπου είχε παιχτεί η πρώτη φάση του εμφυλίου πολέμου, το 2012 – τότε, ο Άσαντ διασώθηκε από τη μαζική επέμβαση της Χεζμπολάχ. Την περασμένη εβδομάδα, οι οικογένειες των αλαουιτών και των χριστιανών της Χομς –τα δύο τρίτα των κατοίκων της πόλης είναι σουνίτες– διέφυγαν προς την ακτή, και η Χομς έπεσε, ανοίγοντας τον δρόμο για την πόλη της Δαμασκού το βράδυ του Σαββάτου.
Οι Τούρκοι έπαιξαν ρόλο σε αυτό το αστραπιαίο χτύπημα των τζιχαντιστών;
Αυτό δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την έγκρισή τους. Από τη μία πλευρά, οι πολιτοφυλακές που πληρώνονται από την Άγκυρα, ο Συριακός Εθνικός Στρατός, εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση για να εκδιώξουν τους Κούρδους από τα βορειοδυτικά και να τους αναγκάσουν να καταφύγουν στα βορειοανατολικά, στη Ροζάβα, που ελέγχεται από τις κουρδικές δυνάμεις οι οποίες προστατεύονται από αμερικανικές βάσεις. Από την άλλη πλευρά, η αποδυνάμωση του περσικού πόλου στο Λεβάντε και στην Τζεζίρα, στον Ευφράτη, σε όλη την ιστορία, αντισταθμιζόταν πάντα από μια οθωμανική προέλαση – μια στρατηγική την οποία ασπάζεται ο Ερντογάν, ο σύγχρονος σουλτάνος. Επιπλέον, ενισχύεται από όλες τις πλευρές: μπορεί να ανακουφίσει τη Μόσχα απαγορεύοντας στους «βασιβουζούκους» του να επιτεθούν στις ρωσικές ναυτικές και αεροπορικές βάσεις, στην Ταρτούς και στο Χμεϊμίν, και να πάρει κάθε λογής ανταλλάγματα από τον Πούτιν. Το Ισραήλ και το Ιράν θα πρέπει επίσης να διαπραγματευτούν μαζί του. Με αυτόν τον τρόπο, θέτει και τον εαυτό του σε θέση ισχύος ενώπιον των μεγάλων διαπραγματεύσεων για τη «συμφωνία» που ανακοινώνει ο Τραμπ. Βρισκόμαστε ακριβώς στο κέντρο των μεγάλων ελιγμών της «παγκόσμιας ανατροπής»!
Υπάρχει πραγματικός κίνδυνος ανασύστασης του Ισλαμικού Κράτους; Μήπως τα πρώτα θύματα θα είναι οι χριστιανοί της Ανατολής;
Το Ισλαμικό Κράτος παίρνει μέρος από τη λεία, ηγούμενο μιας επίθεσης στην έρημο προς την Παλμύρα. Αλλά σήμερα δεν φαίνεται να βρίσκεται σε θέση ισχύος σε σχέση με την HTS – με την οποία έχει αντιπαρατεθεί σε αιματηρές συγκρούσεις. Ο Αμπού Μοχάμαντ αλ Γκολάνι, ο ηγέτης της HTS, ο οποίος παρέλασε στην χιλιόχρονη ακρόπολη του Χαλεπιού, στις 4 Δεκεμβρίου, μόλις έδωσε συνεντεύξεις στις οποίες αντάλλαξε τη πολεμική του περιβολή με κοστούμι και σακάκι, προκειμένου να καθησυχάσει τη Δύση. Δεν φαίνεται να έχουν γίνει πράξεις βίας κατά των χριστιανών σε αυτή την πόλη ανάλογες με αυτές που έκανε το ΙΚ στους ομοθρήσκους τους, στη Μοσούλη του Ιράκ, αλλά οι πληροφορίες αυτές μένει να επαληθευτούν και οι χριστιανοί δικαιολογημένα ανησυχούν, καθώς βρίσκονται ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά. Σε αυτό το στάδιο, οι φυλακές του καθεστώτος έχουν ανοίξει παντού χωρίς περιορισμούς και χιλιάδες κρατούμενοι έχουν ανακτήσει την ελευθερία τους. Αλλά ας περιμένουμε να δούμε τι θα συμβεί στη συνέχεια, γιατί όλα είναι πιθανά.
[1] Ο ομότιμος καθηγητής πανεπιστημίου Gilles Kepel δημοσίευσε πρόσφατα το βιβλίο «Le Bouleversement du monde : l’après-7 Octobre» (Plon, 2024).
*πηγή: Le Figaro 8 Δεκεμβρίου 2024 Μετάφραση: Χριστίνα Σταματοπούλου
