του ιατρού Παναγιώτη Χούπα
Αν μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε το 100% του εγκεφάλου μας, τότε θα μπορούσαμε να μετακινούμε αντικείμενα από απόσταση, να απομνημονεύουμε χιλιάδες βιβλία με ένα μόνο ξεφύλλισμα, να γνωρίζουμε το μέλλον, να αιωρούμαστε στον αέρα και να ελέγχουμε τον χρόνο. Έτσι δεν είναι;
Συγγνώμη, αλλά δεν είναι καθόλου έτσι!
Δεν υπάρχει κανένα επιστημονικό δεδομένο που να υποδεικνύει έστω (και πολύ περισσότερο που να αποδεικνύει), ότι χρησιμοποιούμε μόνο το 10% του εγκεφάλου μας.
Πρόκειται για μύθο, σχετικά πρόσφατο, άγνωστης αρχής και σαφώς αποτέλεσμα αδυναμίας κατανοήσεως βασικών επιστημονικών συλλογισμών.
Με τη μια και με την άλλη παρανόηση (οι οποίες ενέπλεξαν αδίκως και γίγαντες της Επιστήμης) και αλυσιδωτή επέκταση, καταλήξαμε να πιστεύεται ότι το 90% του εγκεφάλου κάθεται στο κεφάλι μας και δεν κάνει τίποτα! Επεκτείνοντας τον φαύλο αυτό ισχυρισμό, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι αν αφαιρεθεί το 90% του εγκεφάλου μας, αυτό το τεμπέλικο και άχρηστο τμήμα, θα είμαστε μια χαρά! Και μάλιστα δεν θα έχουμε ποτέ ένα «βαρύ κεφάλι»!
Αυτός ο μύθος είναι γελοίος. Επικίνδυνα γελοίος.
Όλες οι υπερσύγχρονες μέθοδοι λειτουργικής απεικόνισης του εγκεφάλου (π.χ. λειτουργική μαγνητική τομογραφία ή τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων) δείχνουν ότι ολόκληρος ο εγκέφαλος είναι ενεργός. Ασφαλώς διαφορετικές εργασίες προκαλούν περισσότερη ή λιγότερη δραστηριότητα σε διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου, όμως δεν υπάρχουν περιοχές του εγκεφάλου χωρίς καμία δραστηριότητα. Ομοίως, οι ηλεκτρικές καταγραφές από τον εγκέφαλο χρησιμοποιώντας ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (ΗΕΓ) δείχνουν δραστηριότητα ΠΑΝΤΟΥ.
Ο εγκέφαλός μας είναι ενεργός ακόμα και όταν κοιμόμαστε.
Σας έχω ξαναγράψει, στην ανάρτηση περί σακχάρου (https://www.facebook.com/photo.php?fbid=1451116095381432&set=pb.100014491664252.-2207520000&type=3), ότι το κυβερνητικό μας όργανο, ο εγκέφαλος, χρειάζεται περίπου 150 γραμμάρια γλυκόζης το 24ωρο, και μάλιστα σε συνεχή παροχή: περίπου 6 γραμμάρια την ώρα. Σας είχα συστήσει μάλιστα, και με την ευκαιρία επαναλαμβάνω τώρα που το μάθατε/θυμηθήκατε αυτό, να μην το χρησιμοποιήσετε ως δικαιολογία για να σηκώνεστε τη νύχτα και ταράζετε το ψυγείο, διότι η γλυκόζη είναι αποθηκευμένη στον οργανισμό μας και υπό κανονικές συνθήκες είναι διαθέσιμη ανά πάσα στιγμή. Αλλιώς, μετά από μια νύχτα ύπνου, δεν θα μας έβρισκε η αυγούλα.
Σκεφθείτε λογικά:
Εάν το 90% του εγκεφάλου δεν χρησιμοποιούνταν, τότε η αφαίρεση ή ο τραυματισμός μεγάλων περιοχών του δεν θα έπρεπε να οδηγεί σε σημαντικά προβλήματα. Δυστυχώς, η βλάβη σε μικρές περιοχές του εγκεφάλου, για παράδειγμα μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο ή κρανιοεγκεφαλική κάκωση, μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες στην ικανότητα κίνησης, ομιλίας, ακοής ή αίσθησης. Οι ασθένειες του νευρικού συστήματος μπορεί επίσης να επηρεάσουν μόνο μια περιορισμένη ποσότητα εγκεφαλικού ιστού, αλλά μπορούν να αλλάξουν σημαντικά τη συμπεριφορά ενός ατόμου.
Στα νευρικά κύτταρα (νευρώνες) δεν αρέσει να μένουν αδρανή, όπως και σε κανένα κύτταρο του ανθρώπινου σώματος (αλλιώς οι συνάνθρωποί μας που μένουν για μεγάλα διαστήματα στις Εντατικές, θα σηκώνονταν να χορέψουν από τη χαρά τους αμέσως μετά το εξιτήριο). Κάθε κύτταρο που αδρανεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, στο τέλος ατροφεί και πεθαίνει. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές όταν ο εγκέφαλος αναπτύσσεται: εάν οι νευρώνες εμποδιστούν να λαμβάνουν αισθητηριακά σήματα, οι συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων που είναι υπεύθυνοι για αυτήν την αίσθηση χάνονται και οι νευρικές οδοί που περιλαμβάνουν αυτούς τους νευρώνες δυσλειτουργούν ή καταργούνται.
Θα ρωτήσετε βέβαια: «αν χρησιμοποιούμε ήδη το 100% του εγκεφάλου μας, πώς μπορούμε και αποκτούμε νέες πληροφορίες και δεξιότητες;».
Η γενική απάντηση είναι σχετικά απλή: κάθε φορά που μαθαίνουμε κάτι, δεν είναι επειδή αξιοποιούμε κάποια προηγουμένως αδρανή περιοχή του εγκεφάλου. Αντίθετα, σχηματίζουμε νέες ή ισχυρότερες συνδέσεις μεταξύ νευρώνων και δημιουργούμε νέα νευρωνικά κυκλώματα. Είναι αλήθεια ότι ορισμένα παιδιά μπορούν να αναρρώσουν από χειρουργική επέμβαση που αφαιρεί ένα μεγάλο μέρος του εγκεφάλου (αλλά όχι το 90%). Στην περίπτωση, ας πούμε, διαφόρων επιληπτικών συνδρόμων που προκαλούν ανθεκτικές στη φαρμακευτική αγωγή κρίσεις, (π.χ.«εγκεφαλίτις του Rasmoussen»), μία από τις θεραπευτικές επιλογές για να απαλλαγεί το παιδί από τις επιληπτικές κρίσεις, είναι η «ημισφαιρεκτομή». Η (νευρο)χειρουργική αφαίρεση του ενός εγκεφαλικού ημισφαιρίου, όπου βρίσκεται η επιληπτογόνος εστία, όχι βέβαια χωρίς συνέπειες. Αυτά τα παιδιά εξακολουθούν να χρησιμοποιούν το 100% του υπάρχοντος εγκεφάλου τους και, λόγω της μεγάλης ευελιξίας του νεαρού εγκεφάλου να κάνει νέες συνδέσεις, μπορούν να αναρρώσουν σε μεγάλο βαθμό.
Να θυμάστε πάντα:
Το δυναμικό μας για μάθηση (γνώσεις και δεξιότητες) είναι τεράστιο, αλλά δεν είναι επειδή το 90% του εγκεφάλου μας περιμένει υπομονετικά κάτι να κάνει.
Υγιαίνετε!
ΥΓ. Τον μύθο του 10% έχουν επιχειρήσει, ολόσωστα και με επιτυχία, να διαλύσουν και άλλοι. Δεν διεκδικώ πρωτοτυπία ή δάφνες. Απλώς, επειδή σήμερα, 22α Ιουλίου, είναι η Διεθνής Ημέρα Εγκεφάλου, είπα να συνεισφέρω κι εγώ.
Βασική πηγή: το έξοχο βιβλίο Brain Bytes – Quick Answers to Quirky Questions About the Brain των Eric H. Chudler and Lise A. Johnson, εκδόσεις Norton & Company 2017.
Τώρα που το σκέφτομαι, καλό είναι να αρχίσω μια σειρά αναρτήσεων για τη διάλυση μύθων, ιατρικών βεβαίως-βεβαίως. Τι λέτε;
