Απόσπασμα από την διάλεξη που θα πραγματοποιήσει ο Γιώργος Καραμπελιάς την Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2025 στις 6:30 μ.μ. στους Φίλους του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή με θέμα: «Η ελευθερία του ατόμου την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης».
Κατακλυζόμαστε από ένα τεράστιο κύμα πληροφοριών για την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΕΙ) που μας καλούν να μπούμε με όλες μας τις δυνάμεις σε αυτόν τον «θαυμαστό καινούργιο κόσμο». Στην Ελλάδα μάλιστα η αναφορές στην ΤΝ παίρνουν κυριολεκτικά μυθικές διαστάσεις και ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει γίνει ένας από τους πλέον διαπρύσιους υποστηρικτές της.
Τι είναι όμως είναι η τεχνητή νοημοσύνη και πώς επηρεάζει τις ζωές μας;
Ξεκινώντας από την «ονομάτων επίσκεψιν», η τεχνητή νοημοσύνη αναφέρεται στην ικανότητα μιας μηχανής να αναπαράγει τις γνωστικές λειτουργίες ενός ανθρώπου, όπως είναι η μάθηση, ο σχεδιασμός και η δημιουργικότητα ενώ καθιστά τις μηχανές ικανές να ‘κατανοούν’ το περιβάλλον τους, να επιλύουν προβλήματα και να δρουν προς την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου. Ο υπολογιστής λαμβάνει δεδομένα (ήδη έτοιμα ή συλλεγμένα μέσω αισθητήρων, π.χ. κάμερας), τα επεξεργάζεται και ανταποκρίνεται βάσει αυτών.
Τελικώς για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, γίνεται επιστημονικά και τεχνολογικά εφικτή η δυνατότητα μιας μετεξέλιξης των μηχανικών συστημάτων προς την κατεύθυνση οιονεί ανθρωπίνων λειτουργιών, και παράλληλα παρέμβασης στο γενετικό υλικό του ανθρώπου και κατά συνέπεια η δυνατότητα μιας τεχνητής αλλοίωσης (ή μήπως μετεξέλιξης) του ανθρωπίνου είδους.
Πλέον επιτεύξιμο, διότι η επιθυμία να δημιουργηθούν ευφυείς μηχανές χρονολογείται χιλιάδες χρόνια πριν. Ο ίδιος ο Αριστοτέλης φανταζόταν ένα μέλλον στο οποίο «το πλήκτρο θα μπορούσε να παίζει μόνο του» και «ο αργαλειός θα μπορούσε να υφαίνει το ύφασμα».
Άλλωστε στην ελληνική μυθολογία ο Τάλως ήταν το πρώτο «ρομπότ» στην παγκόσμια ιστορία. Κατασκευάστηκε από τον Ήφαιστο για να φυλάει την Κρήτη και ήταν κατασκευασμένος από μπρούντζο με μία και μοναδική φλέβα, στην οποία κυλούσε ο ιχώρ, «το αίμα των αθανάτων», η οποία ξεκινούσε από τον λαιμό και κατέληγε στον αστράγαλό του. Ο «θάνατός» του επήλθε όταν ο Ποίας, πατέρας του Φιλοκτήτη, τόξευσε το χάλκινο καρφί στη φτέρνα του Τάλω, και χύθηκε ο ιχώρ.
Οπωσδήποτε η Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελεί ένα τεράστιο εργαλείο για την άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας και την απόκτηση γνώσεων. Ο Στιούαρτ Ράσελ, ένας από τους πατέρες της ΤΝ τονίζει πως «η χρήση της στην εκπαίδευση μπορεί να γίνει επαναστατική. Με την Τεχνητή Νοημοσύνη μπορούμε να δώσουμε μια εκπληκτική ποιότητα εκπαίδευσης σε κάθε παιδί στη Γη.»
Όταν όμως ο ίδιος αναφέρεται στο θέμα των συνεπειών της ΤΝ στην «ελευθερία του ανθρώπου» προβαίνει σε μια εντελώς διαφορετική αποτίμηση: Η επιτυχία στην επίτευξη μιας νοημοσύνης ανάλογης ή και υπέρτερης εκείνης του ανθρώπου «θα ήταν το μεγαλύτερο γεγονός στην ανθρώπινη ιστορία … και ίσως το τελευταίο γεγονός στην ανθρώπινη ιστορία».
«. Οι αλγόριθμοι είναι εγγενώς μακιαβελικοί – θα χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο για να επιτύχουν τον στόχο τους». «Έτσι, αν φτιάξετε μηχανές που είναι δυνητικά πιο έξυπνες από εμάς, τότε, a priori, δεν είναι καθόλου προφανές το πώς θα ελέγξετε αυτές τις μηχανές και πώς θα αποφύγετε συνέπειες που είναι αρνητικές για τα ανθρώπινα όντα. Αυτή είναι η φύση του προβλήματος.»
Ήδη μέσα στην καθημερινότητά μας η ελευθερία μας έχει ήδη περιοριστεί με προφανείς συνέπειες στην κοινωνική, προσωπική και πολιτική ζωή. Ακόμα και οι πολύ απλοί αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης που αποφασίζουν τι θα δούμε στο προφίλ ειδήσεων ή ποιο βίντεο θα μας προτείνει το YouTube, ή ποιο κινηματογραφικό έργο το Netflix, έχουν μάθει να χειραγωγούν τους ανθρώπους και να αλλάζουν το είδος του ατόμου που είμαστε ώστε να γινόμαστε προβλέψιμοι. Πώς λοιπόν θα μας κάνουν προβλέψιμους; Με το να μας κάνουν πιο ακραίους στις απόψεις μας, έχοντας μετατρέψει εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους στις πιο ακραίες εκδοχές του εαυτού τους.
Μπορούμε ήδη να διαπιστώσουμε τις καταστροφικές συνέπειες που έχει για τις νεότερες γενιές, –την επέκταση του αναλφαβητισμού και την επέκταση της βίας– η γενικευμένη χρήση των ΚΚΔ και του σμάρτφον.
Με έναν κάποιο μεταφυσικό τρόπο μπορούμε να φανταστούμε τι πρόκειται να συμβεί εάν περάσουμε σε αυτό που οι μεγάλες εταιρείες της ΤΝ έχουν ήδη βάλει στα σκαριά δηλαδή τη δημιουργία μηχανών υπερανθρώπινης (ή μετανθρώπινης) νοημοσύνης.
*****
Μπορούμε άραγε να μείνουμε πιστοί στην αφελή υπόθεση πως η τεχνολογία είναι εγγενώς ουδέτερη και το πρόβλημα μετατίθεται σε εκείνο της καλής η της κακής χρήσης της; Ωστόσο η κατεύθυνση που παίρνει η τεχνολογία καθορίζει εν τέλει και τους στόχους της. Η σύγχρονη τεχνολογία όντας δημιούργημα του εργαλειακού διαφωτισμού –καλό είναι ότι είναι αποδοτικό για την κυριαρχία πάνω στη φύση και τον άνθρωπο– είναι σφραγισμένη από μια χρησιμοθηρική λογική την οποία επιτάσσει η λογική της μεγιστοποίησης του κέρδους, της κυριαρχίας και του ανταγωνισμού. Και δεν είναι δυνατή μια επιλεκτική χρήση της τεχνολογίας, παρά μόνο εάν απελευθερωθεί από την λογική του «αποτελέσματος», που αποτιμάται σε κέρδος.
Είναι ωστόσο προφανές πως μια τέτοια αλλαγή της σχέσης με την τεχνολογία καθώς και μια λογική προσωπικής υπευθυνότητας προϋποθέτει ριζικές οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές. Γιατί, στα πλαίσια του σημερινού κοινωνικού και ιδεολογικού υποδείγματος δεν μπορεί να υπάρξει άλλη κατάληξη εκτός από την μετανθρώπινη κατάσταση.
Μόνο εάν οι επιλογές των ανθρώπων στρέφονταν εκ νέου προς μια κοινωνιοκεντρική και ηθική κατεύθυνση, όπως επιτάσει και η θρησκεία, η τεχνολογία θα προσέφερε ίσως μία λύση, καθώς η ηθική, οικολογική και κοινωνική εξέλιξη θα τιθάσευε την οικονομο-τεχνοκρατική παρεκτροπή.
ο Στιούαρτ Ράσελ, προτείνει ως μια κάποια λύση επιβράδυνσης τουλάχιστον των σαρωτικών αλλαγών που φέρνει η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της ΤΝ τη θέσπιση τριών αρχών στην κατασκευή των έξυπνων ρομπότ:
“Η πρώτη αρχή, του αλτρουισμού,. Τα ρομπότ πρέπει να σκέφτονται το καλό των ανθρώπων κι όχι το δικό τους. Η δεύτερη αρχή τα υποχρεώνει να είναι ταπεινά, να μην είναι σίγουρα για τις πράξεις τους, να μπορούν να τις επανεξετάζουν. Και η τρίτη αρχή είναι να αντλούν γνώση όχι μόνο απ’ τη συμπεριφορά ενός ανθρώπου, αλλά από όλους”.
Και προπαντός να αυτοπροστατευόμαστε από την έλευση ενός κόσμου όπου στην πραγματικότητα έχει καταργηθεί η ατομική ελευθερία, έναν κόσμο τεχνολογικών κολοσσών δικτατόρων αλά Μασκ σε στενή συνάφεια με ηγέτες όπως ο Τραμπ, ή ο Μιλέι (Ο τελευταίος δηλώνει «Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ενός τρελού και μιας ιδιοφυΐας; Η επιτυχία!»). Να αυτοπροστατευόμαστε στη διατήρηση της αυτονομίας μας στην προσωπική και πολιτική μας ζωή και να χρησιμοποιούμε με αυτοέλεγχο το διαδίκτυο και τα ΜΚΔ. Να χρησιμοποιούμε ως «υπερνοήμονα» όντα την ΤΝ για στόχους που μας ενδιαφέρουν και εξυπηρετούν τη γνώση, την παραγωγή και την ευημερία μας και όχι την καταστροφή της κοινωνικότητάς μας και της ανθρωπικότητάς μας. Όταν σκεφτούμε ότι το CHATGpt ρυθμίζει ήδη την ερωτική ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων επιλέγοντας συντρόφους για μας.
Και προφανώς να δημιουργήσουμε ένα κίνημα αντίστασης ενάντια στους παγκόσμιους ολιγάρχες που οδηγούν τον πλανήτη στην καταστροφή και στον θάνατο της ατομικής ελευθερίας, για να επιτύχουν τον παγκόσμιο έλεγχο. Αυτό πρέπει να είναι το μεγάλο κίνημα της εποχής μας, η απόρριψη της δικτατορίας των μηχανών. Και αυτό μπορεί να μεταφράζεται και σε ένα κίνημα πιέσεων και διαμαρτυρίας προς την πολιτική εξουσία, για επιβολή ελέγχου στους τεχνολογικούς γίγαντες, πριν φτάσουνε στο σημείο της μη επιστροφής.
Ήδη στην Ευρωπαϊκή ένωση έχουν δημιουργηθεί όργανα και επιτροπές για τον έλεγχο της ΤΝ και του διαδικτύου, ενώ ακόμα και στην καρδιά της ΤΝ στην Καλιφόρνια πραγματοποιούνται σημαντικές θεσμικές παρεμβάσεις. Έτσι στις 29.09.2025 η πολιτεία της Καλιφόρνιας, έθεσε σε ισχύ νόμο ρύθμισης της τεχνητής νοημοσύνης που προβλέπει υποχρεώσεις διαφάνειας για τις επιχειρήσεις τεχνητής νοημοσύνης οι οποίες υποχρεώνονται να δημοσιοποιούν τα πρωτόκολλα ασφαλείας τους, και να αναφέρουν τα σοβαρά περιστατικά σε λιγότερο από 15 ημέρες . Μάλιστα ο νέος νόμος της Καλιφόρνιας τέθηκε σε ισχύ μετά την αποτυχία της κυβέρνησης Τραμπ να αποκλείσει κάθε ρύθμιση της ΤΝ από τις αμερικανικές πολιτείες, με το σκεπτικό ότι θα καθυστερούσε τη χώρα όσον αφορά τον ανταγωνισμό της με την Κίνα.
ΥΓ Η Αλβανία γίνεται η πρώτη χώρα στον κόσμο με ρομπότ υπουργό… τεχνητής νοημοσύνης — την Ντιέλα. Όπως εξήγησε ο Ράμα, οι αποφάσεις για τους δημόσιους διαγωνισμούς θα ανατεθούν στη Ντιέλα!
Στηρίξτε το Άρδην και την ιστοσελίδα του, κάνοντας μια προσφορά ΕΔΩ.
3 ΣΧΟΛΙΑ
Δεν θα αλλάξει κάτι με ηθικές παραινέσεις και κάποιες βαριεστημένες επιτροπές δεοντολογίας. Ούτε με τον κακό Τραμπ ούτε με τους καλούς Δημοκρατικούς. Και η ΤΝ και η γενετική θα δράσουν μέσα στα πλαίσια του υπάρχοντος συστήματος του φιλελευθερισμού. Που και που θα ξεφυτρώνουν και κάποιοι ονειροπαρμένοι ρομαντικοί που θα λένε πράγματα μη εφαρμόσιμα. Στις ισλαμικές χώρες ίσως υπάρξει κάποια διαφοροποίηση. Ή κάποια νέα ολοκληρωτική θεωρία όπως ο κομμουνισμός του 20ου αιώνα, που θα εργαστεί για το καλό της ανθρωπότητας. Πάντως η Κίνα και η Β.Κορέα δεν έχουν προβλήματα αναλφαβητισμού και βίας και όλα τα νοσηρά φαινόμενα-παρενεργειες του διαδικτύου. Το θέμα δεν είναι μόνο το τι προτιμάμε αλλά και τι επιλογές, τι λειτουργικά μοντέλα υπάρχουν, πέραν της ουτοπίας.
H προτροπή της αυτοπροστασίας είναι μια έμμεση παραδοχής της ήττας.
Ειναι ενα πολυ σημαντικο πραγματι θεμα η ελευση της τεχνητης νοημοσυνης που θα εχει κοσμογονικες επιδρασεις στην πορεια ολης της ανθρωποτητας.
Και για εμας τους νεοελληνες ειναι πραγματι πολυ ενδιαφερον να το στοχαστουμε μαζι με ισως τον τελευταιο ελληνα διανοουμενο που ειναι ακομα εν ζωη.
Οσον αφορα την επικινδυνοτητα και την ασφαλεια της ΤΝ το πιθανοτερο ειναι οτι αμερικανοι και κινεζοι θα βρουν στο τελος καποια ασφαλη μοτιβα λειτουργειας. Το πιθανοτερο να του θεσουν ορια αποδοσης. Οπως τα εμβια ζωα για παραδηγμα εχουμε ορια αντιληψης, νοησης, σωματικης δυναμης και χρονων ζωης και γι αυτο ειμαστε
αρμονικα ακομη δεμενοι με τη φυση.
Οσων αφορα εμας στην ελλαδα μια βασικη προστασια θα ηταν το να μην εχει προσβαση η τεχνητη νοημοσυνη στα προσωπικα μας δεδομενα. (Αν και η κυβερνηση για λογους που μας διαφευγουν εχει σκοπο και με τον προσωπικο αριθμο να τους τα δωσει ολα).
Για εμας ομως ιδιαιτερα τους ελληνες αλλος ειναι θεωρω ο μεγαλυτερος κινδυνος. Και αυτος ειναι η επαναπαυση στις εργασιες της ΤΝ και με τον καιρο η ατροφια των δικων μας ικανοτητων.
Μιας και αναφερθηκε το youtube υπαρχει ενα ωραιο βιντεακι που το λενε: The wings that forgot to fly. The price of an easy life.
Και εχουμε παραδοση εμεις οι ελληνες στην επιδιωξη του : easy life… Ήδη απο την αρχαιοτητα και το Βυζαντιο επαναπαυθηκαμε στους μισθοφορους με αποτελεσμα να μαθουν κι αυτοι την τεχνη του πολεμου , να την ξεχασουμε εμεις με αμεσο αποτελεσμα να πεσουμε κατηγορια ως εθνος στην πυραμιδα της τροφικης αλυσιδας. Ακομα και σημερα αναπολουμε τους Βαραγγους στο ξανθο γενος…
Επαναπαυθηκαμε στο οφελοι του πολιτισμου που ανακαλυψαμε σε τετοιο βαθμο που τωρα πλεον μας εχει μεινει μονο το πολιτιστικο μερος και χασαμε το πολιτισμικο τελειως. Τωρα εννουμε τον πολιτισμο ως το γαλλικο civilization και οχι οπως παλια : πόλη ειναι τα ιερα και τα οσια που φυλασσονται με οπλα μεσα σε ενα καστρο (βλ ετυμολογια Μπαμπινιωτη).
Ο κινδυνος τωρα ειναι να επαναπαυθει το κρατος στην ΤΝ για την εκπαιδευση και να αδυνατησει κι αλλο η ικανοτητα των εκπαιδευτικων να φτιαχνουν βιβλια και να μεταδιδουν γνωση. Αν χαθει η ανθρωπινη εκπαιδευτικη ικανοτητα τοτε πραγματικα θα ειναι η νεα γεννια ερμαιο του καθε αφεντικου της γκουγκλ και της οπεναη. Με ενα κουμπι θα ρυθμιζουν πως θελουν να γινει η νεολαια. Και αυτο απο ενα ξενο κρατος!
Αν περασει και η διαχειρηση του κρατους στην τεχνητη νοημοσυνη τοτε σε περιπτωση που σβησει ή “τρελαθει” θα γυρισουμε στην εποχη της πετρας…
Για οσους παντως διαφονουν μαζι μου και επιμενουν σε μια συμβιωση με την ΤΝ… ας δουν τουλαχιστον ενα ακομα βιντεακι στο youtube : Πως οι γάτες επελεξαν τον ανθρωπο…
Αυτα ως ενα μικρο ερεθισμα και σε αναμονη της συζητησης.
Tεχνητή νοημοσύνη: Contradictio in terminis, με άλλα λόγια σχήμα οξύμωρον;
https://crisis-critique.blogspot.com/2025/07/t-contradictio-in-terminis.html
H ΑΙ είναι ψηφιακή τεχνολογία όπως όλες οι άλλες. Ανήκει στην κατηγορία «εργαλεία». Παρά την «προώθηση», τον ντόρο και τους εύπιστους-άσχετους δημοσιολογούντες (οι οποίοι, όχι σπάνια, καταλήγουν ακούσια να γίνουν παπαγαλάκια για χάρη της εκρηκτικής χρηματιστηριακής πορείας των ολιγαρχικών ομίλων), ή και πολιτικών, δεν της ταιριάζει ούτε ο ενθουσιασμός, ούτε ο τρόμος
Ο ίδιος ο όρος Tεχνητή Νοημοσύνη, άν τον δούμε ως κυριολεξία και αυστηρά λογικά, είναι κατηγοριακό σφάλμα (categorical mistake). Πράγμα που σημαίνει, το να κατατάσσεις ένα γνωστικά προσδιορίσιμο αντικείμενο ή δραστηριότητα σε μια κατηγορία ή ομάδα αντικειμένων ή δραστηριοτήτων που δεν του ταιριάζει, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα άκυρα, ατελή ή ατεκμηρίωτα.
Εν προκειμένω, ένα επίτευγμα της πληροφορικής τεχνολογίας κατατάσσεται αυθαίρετα στην κατηγορία που περιλαμβάνει ικανότητες νοητικής προσπέλασης της πραγματικότητας δημιουργημένες μέσω της φυσικής εξέλιξης των έμβιων ειδών.
Ό,τι είναι τεχνητό δεν μπορεί να είναι νοημοσύνη εξαιτίας συστημικών-μαθηματικών λόγων, ακόμη και άν εκ πρώτης όψεως μοιάζει με νοημοσύνη επειδή επιτελεί μερικές από τις λειτουργίες της. Και κάθε τί που είναι νοημοσύνη με την κυριολεκτική σημασία, δεν είναι τεχνητά κατασκευασμένο, αλλά παράγωγο της φυσικής εξέλιξης