Αγροτικές σκέψεις

376

του Όθωνα Μιχαλά

“Γιατί οι εξαγωγές σπάνε ρεκόρ, αλλά οι αγρότες είναι στους δρόμους; Η αλήθεια πίσω από τους αριθμούς”

Η Ελλάδα εξάγει όλο και περισσότερα αγροτικά προϊόντα (ελαιόλαδο, φρούτα, γαλακτοκομικά) σπάζοντας το ενα ρεκόρ μετά το αλλο.

Αυξηση εξαγωγών 64,6% σε τρία χρόνια.

Για πρώτη φορά μετά από 35 χρόνια οι εξαγωγές είναι περισσότερες από τις εισαγωγές !!!

Και όμως, μεγάλο μέρος των παραγωγών μιλούν για οικονομική ασφυξία, χαμηλές τιμές και εγκατάλειψη. Πώς γίνεται να πουλάμε τόσο πολύ στο εξωτερικό, ενώ πολλοί αγρότες “δεν τα βγάζουν”;

Η απάντηση δεν είναι απλή, αλλά ούτε και μυστική. Είναι θέμα δομών, επιλογών και ενός συστήματος που δεν δουλεύει υπέρ των παραγωγών.

Ας τα πάρουμε από την αρχή.

1. Οι εξαγωγές αυξάνονται… αλλά τα κέρδη των αγροτών όχι

Ναι, οι εξαγωγές μεγαλώνουν, και αυτό είναι θετικό. Αλλά ποιος ωφελείται από αυτήν την άνοδο;

– Το ελαιόλαδο πωλείται στο εξωτερικό σε υψηλές τιμές, αλλά ο παραγωγός λαμβάνει μόνο ένα μικρό μέρος από αυτές.

– Τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο, αλλά ο αγρότης συχνά δεν καλύπτει ούτε το κόστος παραγωγής.

– Η ζήτηση για ελληνικά προϊόντα είναι υψηλή, αλλά η αλυσίδα αξίας δεν ευνοεί όσους καλλιεργούν.

Το πρόβλημα δεν είναι οι εξαγωγές αλλά ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται η αγορά και μοιράζονται τα έσοδα.

Υπάρχουν φωτεινές ατομικές ή και συλλογικές εξαιρέσεις αλλά ειναι αριθμητικά “λίγες”.

2. Τι λείπει;

Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι αγρότες έχουν καταφέρει να ενισχύσουν τη θέση τους μέσω συνεργατικών σχημάτων και ομάδων παραγωγών.

Για παράδειγμα:

– Στην Ολλανδία, το 85% των αγροτών συμμετέχει σε συνεταιρισμούς, οι οποίοι διαπραγματεύονται καλύτερες τιμές και ελέγχουν μεγάλα τμήματα της αγοράς.

– Στη Δανία, οι αγρότες έχουν δημιουργήσει ισχυρές ομάδες που διαχειρίζονται από κοινού την παραγωγή, τη μεταποίηση και την πώληση.

– Στην Ιταλία, συνεταιρισμοί διασφαλίζουν ότι οι παραγωγοί λαμβάνουν δίκαιη αμοιβή για τα προϊόντα τους (π.χ. ελαιόλαδο 9 ευρώ/κιλό).

Στην Ελλάδα, όμως, μόνο ένα μικρό ποσοστό αγροτών, κάτω του 20%, συμμετέχει σε τέτοια σχήματα.

Αυτό δεν οφείλεται μόνο σε εξωτερικούς παράγοντες, αλλά κυρίως σε εσωτερικές αδυναμίες οργάνωσης και συνεργασίας.

Ειναι κυρίως το αποτέλεσμα της κοινωνικοποίησης της λαμογιάς. Την περίοδο που η διαφθορά έγινε “κοινωνικό στάτους” και “δημοκρατικό δικαίωμα”.

Σήμερα:

– Οι αγρότες προτιμούν την ατομική δράση αντί της συλλογικής, με αποτέλεσμα οι παραγωγοί να μένουν εκτεθειμένοι σε χαμηλές τιμές και ασταθείς αγορές.

– Η έλλειψη εμπιστοσύνης στα συνεργατικά μοντέλα και η έλλειψη γνώσης, συντηρεί ένα σύστημα όπου ο κάθε παραγωγός αγωνίζεται μόνος του.

3. Τι μπορεί να αλλάξει;

Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις, αλλά υπάρχουν πρακτικοί τρόποι για να βελτιωθεί η κατάσταση:

Συνεργατικά σχήματα: Η δημιουργία ομάδων παραγωγών—ακόμα και σε μικρή κλίμακα—μπορεί να ενισχύσει τη διαπραγματευτική δύναμη και να μειώσει το κόστος εισροών.

Προσαρμογή: Σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχύτητα και κόντρα στο συντηρητισμό που χαρακτηρίζει τον αγροτικό κόσμο χρειάζεται προσαρμογή σε καλλιέργειες και καλλιεργητικές μεθόδους.

Άμεση πρόσβαση στη διεθνή αγορά: Χρήση ψηφιακών πλατφορμών και εναλλακτικών καναλιών πώλησης για να αποφευχθούν περιττοί μεσάζοντες.

Επένδυση στο branding: Η αναβάθμιση των προϊόντων και η δημιουργία ισχυρών εμπορικών σημάτων μπορεί να αυξήσει την προστιθέμενη αξία και, κατ’ επέκταση, τα έσοδα.

Το κράτος και οι θεσμοί οφείλουν να υποστηρίξουν αυτές τις πρωτοβουλίες, αλλά η αλλαγή πρέπει να γίνει από τους ίδιους τους παραγωγούς.

4. Η αλήθεια που πρέπει να δεχτούμε

Οι εξαγωγές θα συνεχίσουν να αυξάνονται. Αλλά αν δεν αλλάξουμε τον τρόπο που δουλεύουμε, τα οφέλη θα συνεχίσουν να πηγαίνουν αλλού.

– Οι μεγάλες εταιρείες και οι εξαγωγείς δεν πρόκειται να σταματήσουν να κερδίζουν.

– Οι καταναλωτές δεν πρόκειται να πληρώνουν περισσότερο από ό,τι πληρώνουν τώρα.

Η μόνη λύση είναι να οργανωθούμε καλύτερα, να συνεργαστούμε και να απαιτήσουμε αυτό που μας ανήκει.

Επίλογος: Μια πρόκληση για όλους

Αν θέλουμε να γιορτάζουμε τις εξαγωγές-ρεκόρ χωρίς να αφήνουμε πίσω τους παραγωγούς, τότε έχουμε δουλειά να κάνουμε.

– Οργανωθείτε. Μικρές ομάδες παραγωγών μπορούν να κάνουν τη διαφορά.

– Αξιοποιήστε τα εργαλεία που υπάρχουν. Υπάρχουν προγράμματα και πλατφόρμες που μπορούν να βοηθήσουν.

– Μην περιμένετε από τους άλλους να λύσουν τα προβλήματά σας. Η αλλαγή αρχίζει από εμάς.

Δεν είναι θέμα τύχης—είναι θέμα επιλογών και δράσης.

Είναι ρεαλιστικό;;; Δεν ξέρω.

Σε μια χώρα στην οποία το “κοινωνικό κεφάλαιο”, δηλαδή η εμπιστοσύνη μεταξύ των πολιτών αλλά και προς τους θεσμούς, βρίσκεται σε επίπεδα τρίτου κόσμου μετά από εμφύλιο, φοβάμαι πως η αισιοδοξία φλερτάρει με την ουτοπία (αν όχι τη βλακεία).

Πηγή: Από το προφίλ του συγγραφέα στο Facebook