του Κωνσταντίνου Μαυρίδη από τη Ρήξη φ. 84
Η ιστορία ενός ξεχωριστού ανθρώπου και ένα παράδειγμα προς μίμηση
Ο αδερφός του παππού μου ήταν ανέκαθεν δύσκολος άνθρωπος. Πρωτοξάδερφος του λήσταρχου Νταβέλη από τη μεριά της μάνας του, το ’χε τιμή και καμάρι του ότι καταγόταν από κλέφτικο σόι και έζησε όλη τη ζωή του στις παρυφές της παρανομίας. Ελεύθερος σκοπευτής του ελληνικού στρατού κατά τη μικρασιατική εκστρατεία, τιμημένος με τον πολεμικό σταυρό Α΄ τάξεως στα είκοσι πέντε του, πρωτεργάτης των απεργιών των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη το 1927-28, επικηρυγμένος απ’ την αστυνομία το ’29, μετανάστης στην Αμερική το ’30, εθελοντής με την αμερικανική ταξιαρχία Αβραάμ Λίνκολν στον ισπανικό εμφύλιο το ’37, ο Δημητρός Καραολάνης έζησε μια πολυτάραχη, περιπετειώδη ζωή.
Οι λεπτομέρειες της ιστορίας αυτού του ανθρώπου θα έμεναν άγνωστες, αν μια μέρα που σκαλίζαμε τη σοφίτα του σπιτιού της θείας μου στο Λονγκ Άιλαντ, δεν παρατηρούσα ένα χιλιοχτυπημένο κομμάτι ξύλο, που αρχικά μου φάνηκε για ξύλινο παιδικό παιχνίδι. Καθώς το έπιασα στα χέρια μου συνειδητοποίησα ότι δεν ήταν παιχνίδι, αλλά το ξύλινο κοντάκι από κάποιο παλιό τουφέκι. Ήταν ταλαιπωρημένο από τα χρόνια και σπασμένο σε δύο σημεία, αλλά στον υποκόπανο διακρίνονταν ξεκάθαρα 37 κάθετες εγκοπές, που έδιναν την εντύπωση ότι έγιναν επίτηδες. Η πρώτη σειρά από εγκοπές ήταν αραιότερες από τις υπόλοιπες, λες και αυτός που τις είχε χαράξει είχε αλλάξει γνώμη σε κάποια φάση και είχε αποφασίσει να τις κάνει πιο πυκνές. Όταν το κατεβάσαμε κάτω και αρχίσαμε να το καθαρίζουμε, η θεία μου έριξε ξαφνικά τη βόμβα: «Αυτό είναι το γκάνι του Δημητρού απ’ τον πόλεμο». Αυτό ήταν. Ποιον πόλεμο απ’ όλους και ποιος ήταν αυτός ο Δημητρός που πήρε και τα όπλα του μαζί στο Νέο Κόσμο; Με λίγο ψάξιμο βρήκα πως το κοντάκι ήταν από ένα αυστριακής κατασκευής τουφέκι Μάνλιχερ του 1903, το οποίο ήταν το κύριο όπλο του ελληνικού στρατού από το 1907 ως και το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο θείος Δημητρός ήρθε παράνομα στην Αμερική κάπου στα 1930 και κάτι λίγα στοιχεία της οικογένειας για γράμματα απ’ το Εσκί Σεχίρ, άρχισαν σιγά σιγά να αποκαλύπτουν μια άκρως ενδιαφέρουσα ιστορία.
Έγγραφα εισόδου του Δημητρού Καραολάνη στις ΗΠΑ δεν υπήρξαν ποτέ, γιατί δεν πέρασε ποτέ από το νησί Έλις και την τυπική διαδικασία μετανάστευσης, μιας και εκκρεμούσε ένταλμα σύλληψής του για τα επεισόδια των καπναπεργιών κι έτσι, «πήδηξε απ’ το πλοίο», όπως έλεγαν τότε. Επίσης, είχε αλλάξει το όνομά του σε Μαυρίδης για να χάσει τα ίχνη του η αστυνομία και ταυτόχρονα να το ελληνοποιήσει. Παλιά γράμματα, φωτογραφίες και οικογενειακά κειμήλια εξετάστηκαν σχολαστικά για μήνες, οι πιο ηλικιωμένοι συγγενείς είπαν ο καθένας το μακρύ και το κοντό του επί του θέματος και βρέθηκε ακόμη και η εύφημος μνεία και το παράσημό του από τη μικρασιατική εκστρατεία.
Ο Δημητρός Καραολάνης του Μιλτιάδη πρέπει να γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη κάπου στα 1896-97 και από τα πρώτα χρόνια της ζωής του έδειξε ότι η κανονική ζωή δεν του άρμοζε και πολύ. Παράτησε νωρίς το σχολείο και μπλέχτηκε πολύ νέος τόσο με το συνδικαλιστικό κίνημα, όσο και με την προετοιμασία της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης, λειτουργώντας ως πολίτης-ανιχνευτής του ελληνικού στρατού, όταν αυτός βρισκόταν στα περίχωρα της πόλης το 1912. Οι συγγενείς μού σχολίασαν χαρακτηριστικά ότι ήταν πάντα οπλισμένος, για να μπορεί να ανταπεξέλθει στο επικίνδυνο περιβάλλον της Θεσσαλονίκης της εποχής και απ’ ό,τι φαίνεται ήταν άνθρωπος που δεν έφερε τα άρματά του για γούστο. Όταν απελευθερώθηκε η πόλη του προτάθηκε να γίνει αστυνομικός, αλλά μάλλον δεν ήταν φτιαγμένος για αυτή τη δουλειά και αρνήθηκε, για να καταταγεί εθελοντικά στον ελληνικό στρατό και να υπηρετήσει ως ανιχνευτής στη Θράκη, καθώς μιλούσε άπταιστα την τουρκική γλώσσα. Παρέμεινε σε ενεργό υπηρεσία για μια δεκαετία, ακολουθώντας προφανώς την πορεία του στρατού μας στη λαμπρή περίοδο 1912-1922, που τελείωσε τόσο άδοξα με τη μικρασιατική καταστροφή. Στη μικρασιατική εκστρατεία ήταν ανάμεσα στους πρώτους Έλληνες στρατιώτες που αποβιβάστηκαν στη Σμύρνη. Υπάρχει ακόμη, στην κατοχή ενός συγγενή, μια καρτποστάλ της εποχής σταλμένη απ’ τη Σμύρνη, με ιδιόχειρη αφιέρωση του ιδίου που γράφει Οι όμορφες μέρες και νύχτες στη Σμύρνη με τα παιδιά απ’ το 6ο σύνταγμα. Η ημερομηνία στη σφραγίδα αχνοφαίνεται, «16 Ιουνίου του 1919». Απ’ ό,τι φαίνεται, ο Δημητρός ήταν εκπληκτικός σκοπευτής και τιμήθηκε με τον πολεμικό σταυρό για την ανδραγαθία του στο πεδίο της μάχης. Ίσως να εξηγούνται έτσι και οι σειρές από εγκοπές στον υποκόπανο του Μάνλιχερ. Μόνο να υποθέσει μπορεί κάποιος για το τι σημαίνουν, πετυχημένες αποστολές ή εξουδετερωμένους στόχους; Άνθρωπος απόκοτος και ριψοκίνδυνος, προτιμούσε να δουλεύει μόνος και αυτό προφανώς τον έκανε κατάλληλο για ελεύθερο σκοπευτή. Στον οικογενειακό θρύλο γύρω απ’ το όνομά του λέγεται πως στην υποχώρηση απ’ τον Σαγγάριο του είχαν μείνει πέντε σφαίρες, τέσσερις για τον εχθρό και μία για τον εαυτό του, καθώς κάθε σκέψη για αιχμαλωσία αποκλειόταν. Όταν μετά την καταστροφή γύρισε στη Θεσσαλονίκη, ύστερα από δέκα χρόνια θητείας στο στρατό, τα πράγματα είχαν αλλάξει κατά πολύ και απ’ ό,τι φαίνεται δεν τον χωρούσε ο τόπος. Δούλεψε στα καπνομάγαζα για κάποια χρόνια, συμμετείχε ενεργά στο απεργιακό κίνημα, αλλά καθώς ήταν φύσει ανυποχώρητος και μπελαλής, γρήγορα βρέθηκε στη μαύρη λίστα των καταζητούμενων της αστυνομίας. Ο δρόμος για την Αμερική είχε ήδη ανοίξει.
Στη Νέα Υόρκη ο Δημητρός και ο αδερφός του πουλούσαν κοντοσούβλι στον ώμο στις ελληνικές γειτονιές, αλλά κι αυτό δεν κράτησε πολύ. Με το ξέσπασμα του εμφυλίου στην Ισπανία και τη συγκρότηση του πρώτου τάγματος Αμερικανών εθελοντών, ο Δημητρός έφυγε για τη Μαδρίτη. Λίγα είναι γνωστά για το τι ακριβώς έγινε στην Ισπανία, καθώς για κάποιον αδιευκρίνιστο λόγο δεν υπάρχουν γράμματά του από εκεί. Ο Δημητρός Καραολάνης σκοτώθηκε σε κάποια απ’ τις μάχες του μετώπου του ποταμού Έβρου τον Ιούλιο του 1938 και δεν είναι γνωστό πού έχει ταφεί. Η αμερικανική ταξιαρχία βρισκόταν σε υποχώρηση εκείνες τις μέρες και μάλλον τάφηκε πρόχειρα από τους συντρόφους του. Το ειδοποιητήριο γράμμα έφτασε στον αδερφό του μαζί με τα προσωπικά του αντικείμενα μετά από έξι μήνες και περιέχουν δύο παράσημα και το κόκκινο φουλάρι του. Σε μια γωνία είναι γραμμένα τα αρχικά του, Δ.Μ.Κ, και τα Θεσσαλονίκη-Σμύρνη-Εσκί Σεχίρ-Νέα Υόρκη-Μαδρίτη-Τερουέλ-Αραγκόν.
