του Β. Κρομμύδα, από το Άρδην τ. 61, Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2006
Η εκτροπή του ποταμού Αχελώου αποτέλεσε, αλλά και συνεχίζει να αποτελεί, ένα μεγαλεπήβολο έργο, το οποίο θα προσφέρει πνοή ζωής –σύμφωνα με τους εκάστοτε κυβερνώντες– στην Κεντρική Ελλάδα. Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι πάντα έτσι όπως φαίνονται αρχικά.
Είναι γεγονός αναμφισβήτητο πως τα οράματα των πολιτικών -από την ίδρυση του νεοελληνικού κρατιδίου έως τώρα- για την αλλαγή και την πρόοδο του τόπου δεν ταυτίζονται, σχεδόν ποτέ, με τις πραγματικές ανάγκες του λαού. Στην προκειμένη περίπτωση ο ποταμός Αχελώος και η διαχείριση των υδάτινων αποθεμάτων του εκλαμβάνεται κυριολεκτικά ως ένα ακανθώδες και δυσεπίλυτο πρόβλημα, αφού οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι από το 1981 έως το 2005, τόσο εκείνοι όσο και το ΠΑ.ΣΟ.Κ., διατείνονται πως η αλλαγή στον ρου του ποταμού θα φέρει ανάπτυξη στην περιφέρεια, και δη στην Κεντροδυτική Ελλάδα, ενώ, από την άλλην πλευρά, κάτοικοι και φορείς των θιγόμενων περιοχών διαμαρτύρονται έντονα για την αναποτελεσματικότητα και την εν γένει χρησιμότητα αυτού του τεράστιου έργου.
Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την ενδεχόμενη εκτροπή του Αχελώου – προτεινόμενες και βιώσιμες λύσεις
Η συζήτηση για το μεγαλόπνοο, υποτίθεται, έργο του Αχελώου κρατάει –χωρίς υπερβολή– τριάντα χρόνια και κάτι. Το 1974 ένας μηχανικός, ονόματι Σ. Μαγειρίας, ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από τη Σοβιετική Ένωση, παρουσίασε μία μελέτη, όπου έκανε λόγο για ένα μεγάλο φράγμα στην Κόνιτσα, το οποίο θα συγκέντρωνε τα νερά του Αώου, θα τα διοχέτευε στη Λίμνη των Ιωαννίνων και του Άραχθο, ώσπου να φτάσουν στον Αχελώο και από εκεί στη Θεσσαλία! Καταλαβαίνει κανείς τον παραλογισμό του εγχειρήματος, αφού ήδη έχουν δημοσιευθεί σημαντικές περιβαλλοντικές μελέτες οι οποίες απορρίπτουν τέτοια σχέδια ως καταστρεπτικά τόσο για το περιβάλλον όσο και για την οικονομικοκοινωνική φυσιογνωμία των περιοχών που θα επηρεαστούν άμεσα από την εκτροπή. Όσοι, βέβαια, υποστηρίζουν το συγκεκριμένο έργο, αναφέρουν πως –επί παραδείγματι– η ενδεχόμενη αλλαγή του ρου τού Ασπροπόταμου (Αχελώου) θα οδηγήσει σε αύξηση των διατροφικών αποθεμάτων, διαμέσου του θεσσαλικού κάμπου, αλλά και σε ευρεία παραγωγή φθηνού ηλεκτρικού ρεύματος με την αρωγή ενός υδροηλεκτρικού εργοστασίου. Οι παραπάνω θέσεις, δυστυχώς, αποδεικνύονται έπεα πτερόεντα, αφού πρόκειται για εκτιμήσεις που έγιναν χωρίς ορθολογικό σχεδιασμό και μελέτη των κάθε είδους επιπτώσεων, σε μακροπρόθεσμη προοπτική, από ένα τέτοιας εμβέλειας έργο. Θα αποδείξουμε πως και οι δύο ισχυρισμοί είναι καθ’ όλα αβάσιμοι, παραθέτοντας στοιχεία που ισχύουν εδώ και μία δεκαετία (1996).
Σύμφωνα, λοιπόν, με μίαν αναφορά του Ινστιτούτου Worldwatch, τα παγκόσμια αποθέματα τροφίμων –εκφρασμένα σε ισόποσο σιτηρών– επαρκούν μόνο για 50 (!) ημέρες˙ αυτό το γεγονός οδήγησε, μέσα στο 1996, στο διπλασιασμό της τιμής των σιτηρών. Καθώς όμως θα μειώνονται τα αποθέματα, είναι φυσικό να εκτινάσσονται στα ύψη οι τιμές, αφού θα υπάρχει έλλειψη τροφίμων στην αγορά. Αυτές οι τάσεις μάς οδηγούν στο συμπέρασμα πως η χώρα μας, εντός του πλαισίου της Ευρ. Ένωσης, πρέπει να δημιουργήσει τις συνθήκες για την παραγωγή περισσότερων και ανώτερων ποιοτικά διατροφικών προϊόντων. Όμως, αυτό προϋποθέτει έρευνα για εξέλιξη ποικιλιών, ενώ, παράλληλα, απαιτούνται σωστός σχεδιασμός, κατάρτιση και χρηματοδότηση των αγροτών, ώστε να προσεγγίσουμε την ποθούμενη αναδιάρθρωση, η οποία θα εξοικονομήσει και τεράστιες ποσότητες νερού. Αντ’ αυτού, από τότε (1996) έως σήμερα (2006), οι καθ’ ύλην αρμόδιοι πολιτικοί, νομάρχες, τοπικοί άρχοντες, παρακολουθούν αδιάφοροι την περήφανη αγροτιά της Θεσσαλίας να χρεοκοπεί καθημερινά, χωμένη ως το λαιμό στο καταραμένο βαμβάκι. Ας μη λησμονούμε, άλλωστε και τις κινητοποιήσεις, τα τελευταία χρόνια, των αγροτών σχετικά με αυτό το τόσο ιδιαίτερο αγαθό. Συνεχίζοντας, πρέπει να τονίσουμε, έστω και εάν δεν γινόμαστε αρεστοί σε κάποιους, πως η κατασπατάληση πολύτιμων οικονομικών πόρων, αναγκαίων για τον εξορθολογισμό της γεωργίας, για τις ανάγκες της εκτροπής δεν είναι μόνο μία παράλογη ενέργεια, αλλά συνιστά και πράξη συνειδητής εκχώρησης των συμφερόντων της χώρας. Όσο, τώρα, για τα περίφημα ενεργειακά οφέλη –έως και ετήσιο κέρδος 10.000.000.000(!) δρχ. παρουσίαζε, πριν από λίγα χρόνια, η Δ.Ε.Η.– τι να πούμε περισσότερο;
Μία Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, δημοσιευμένη στα μέσα της δεκαετίας του 1990, αναφέρει ξεκάθαρα πως θα υπάρχει μείωση της παραγωγής ενέργειας σε σχέση με τη μη εκτροπή και την κατασκευή των ΥΗΕ (υδροηλεκτρικών έργων) στη φυσική κοίτη του ποταμού. Σε αρκετά σημεία της μελέτης, ωστόσο, προβάλλονται οι θετικές επιδράσεις που θα προκύψουν από την εκτροπή, λόγω μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας από το σταμάτημα λειτουργίας αντιοικονομικών γεωτρήσεων, βέβαια, αυτό δεν αληθεύει, αφού θα διανοιχτούν νέες γεωτρήσεις σε αντικατάσταση των παλαιών – όσων δηλαδή θα κλείσουν μετά την εκτροπή. Επίσης, παραλείπεται το σημαντικό γεγονός, ότι θα αυξηθεί η κατανάλωση ενέργειας, η οποία θα οφείλεται στην κατασκευή νέων μεγάλων αντλιοστασίων για την ομαλή τροφοδότηση, ακόμη και των πρόχειρων αρδευτικών έργων. Υπάρχει, τελικά, κάτι που μπορεί να γίνει στον Άγιο Γεώργιο, όποια και αν είναι η στάθμη της λίμνης, όποιο και να είναι το βάθος στο οποίο θα κατακλυστεί –γεγονός που όλοι απευχόμαστε– το μοναστήρι: Προτείνεται, σύμφωνα με τους ειδικούς, μία απλή και οικονομική λύση. Εάν το ύψος των λιμναίων υδάτων δεν υπερβαίνει τα 15 μέτρα, τότε μπορεί να κατασκευαστεί ένα περιμετρικό τοιχίο, κατάλληλα διαμορφωμένο, ώστε να είναι ο χώρος προσβάσιμος και επισκέψιμος. Αυτή η πρόταση μπορεί να οδηγήσει και σε ένα είδος υπαίθριου μουσείου του ποταμού Αχελώου. Η εναλλακτική λύση, εάν το ύψος των νερών ξεπερνάει τα 15 μέτρα, είναι να γίνει ένα προστατευτικό κέλυφος, αφού το εμβαδόν των 4 στρεμμάτων, όπου περικλείονται όλα τα σχετικά οικοδομήματα, είναι πολύ μικρό.
Επιλεγόμενα: Η κατάσταση, το σωτήριον έτος 2006 μ.Χ., δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική. Γνωρίζουμε, δυστυχώς, πως οι εργασίες γι’ αυτό το παράλογο σχέδιο έχουν προχωρήσει αρκετά, ενώ η κυβέρνηση της Ν.Δ. δεν φαίνεται διατεθειμένη να αφήσει κατά μέρος τα προβληματικά και ανεδαφικά οράματα των προκατόχων της.
Η αγοραία, δήθεν εκσυγχρονιστική, λογική της σοσιαλιστικής νομενκλατούρας δίνει τη θέση της στη χυδαία ισοπέδωση των νεοφιλελεύθερων επιλογών. Η εκτροπή του Αχελώου εκπορεύεται από νόες άσοφους και εθισμένους στον αβδηριτισμό. Η αντίσταση στη χυδαία ωφελιμιστική νοοτροπία των κρατούντων, δεν μπορεί παρά να είναι η μοναδική επιλογή για κάθε ορθώς σκεπτόμενο πολίτη αυτής της παρηκμασμένης χώρας. Παραπέρα σιωπή σε αυτό το συντελούμενο έγκλημα αποτελεί συνενοχή. Είμαστε σε πολύ χαλεπούς καιρούς και τέτοιες στάσεις, θεωρώ, δεν μας επιτρέπονται πια…
Φεβρουάριος 2005
*Θεολόγος, Καθηγητής Μ.Ε.
