Κυριάκος Χαραλαμπίδης: Αισθανόμαστε προδομένοι από την ελληνική κυβέρνηση

Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη από την Αυγή

Έχουν μιλήσει και μιλούν πολλοί αυτές τις μέρες για τη νέα καταστροφή της Κύπρου. Τι να λέει άραγε ένας ποιητής; Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης επιλέγει τον συγκεκριμένο στίχο από το θεατρικό του δρώμενο “Αμμόχωστος Βασιλεύουσα”: “Αν ο λαός μας δεν μπορεί να αντλήσει απ’ τα δεινά του/ τότε του δόθηκε άδικα μια τέτοια τραγωδία” και λέει τα πάντα.

Από τις πλέον σημαίνουσες ποιητικές φωνές, όχι μόνο της κυπριακής αλλά και της ελληνικής ποίησης, ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, με έντονο το στίγμα του στο μεταπολεμικό, μεταπολιτευτικό ποιητικό τοπίο, με κρατικά βραβεία και άλλες διακρίσεις στις αποσκευές του, σήμερα αφήνει την ποίηση στην άκρη και μιλάει μόνο για την Κύπρο. “Ναι, μας πρόδωσε η ελληνική κυβέρνηση” λέει, ωστόσο παραδέχεται ότι “η αγάπη και η αφοσίωση του κυπριακού ελληνισμού για τον ελληνισμό της Ελλάδας είναι βαθιά ριζωμένες στην ψυχή μας”.

Τον πετύχαμε στο σπίτι του στη Λευκωσία. Μπορεί η τηλεφωνική επικοινωνία να μη δίνει τη δυνατότητα να δεις το βλέμμα του ποιητή, όμως η φωνή του μαρτυρά εξ αρχής τη βάσανο των ημερών. Μέσα από το ηχόχρωμά της ιχνογραφείται ανάγλυφα η αντοχή, η αξιοπρέπεια, το πείσμα των Κυπρίων και η μεγάλη μοναξιά τους επίσης. Γι’ αυτά μιλάει σήμερα ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, αλλά και για τη στάση της Ευρώπης, για το Όχι των Κυπρίων, για το “γερμανικό οικονομικό imperium”, για το κείμενο του Αλκίνοου Ιωαννίδη, για την Ελλάδα.

– Ο Αττίλας ακρωτηρίασε την Κύπρο. Το ζωντανό της κομμάτι στάθηκε στα πόδια και τα πόδια του και τα πόδια αυτά κόβονται τώρα από τη Δύση προς την οποία είχε στραμμένο το πρόσωπό του. Ποια είναι η μοίρα της Κύπρου;

Η μοίρα της Κύπρου είναι να αντέξει μέσα στους αιώνες παρά τις δυσκολίες και τις καταιγίδες που αντιμετωπίζει. Το απέδειξε εξάλλου, μέσα σ’ αυτή τη μακραίωνη ιστορία της, γιατί παρέμεινε ελληνική εδώ και 4000 χρόνια. Είναι απίστευτο το πως αυτός ο λαός της Κύπρου, ελληνικός στη μεγίστη πλειοψηφία του, βρήκε τον τρόπο να αντέξει και να κρατήσει την ελληνική του συνείδηση, τη γλώσσα, την πίστη και τα έθιμά του. Είναι κάτι θαυμαστό και πρωτόγνωρο αν σκεφτεί κανείς ότι τα γύρω βασίλεια τα ελληνιστικά, όπως το βασίλειο της Περγάμου, η Αντιόχεια, η Αλεξάνδρεια των Πτολεμαίων έχουν χαθεί όπως έχουν χαθεί και οι ελληνικές αποικίες της Σικελίας, των παραλίων της Μ. Ασίας, της Μαύρης Θάλασσας κοκ. Αυτό σημαίνει ότι η Κύπρος είναι σκληρό καρύδι και πεισματερό. Ενώ αποκαλείται Νησί της Αφροδίτης, το  κύταρό της είναι πολύ δυνατό και ανθεκτικό μέσα στο χρόνο.

– Εμείς εδώ, με τρία μνημόνια στην πλάτη, σας καταλαβαίνουμε. Εσείς που είδατε τη χώρα σας να καταστρέφεται εν μία νυκτί πως το βιώνετε;

Στην αρχή είχαμε υποστεί ένα σοκ, ένα φοβερό κλυδωνισμό γιατί ήταν ένας αιφνιδιασμός στοχευμένος από την Ευρώπη, για να συντρίψει την έννοια της Κυπριακής Πολιτείας, σε τελική ανάλυση. Βρήκε ως πρόσχημα αυτή η συμμορία των εντιμότατων ότι νοσεί το τραπεζικό μας σύστημα και με αυτό το πρόσχημα προχώρησε στη δολοφονία του Κυπριακού ελληνισμού. Γιατί πρόκειται για φόνο εν ψυχρό, χωρίς συμπόνια.

– Και προμελετημένο;

Ασφαλώς, όπως φαίνεται ήταν προαποφασισμένο και έγινε χωρίς καμιά συμπόνια με ασύμμετρη εκδικητικότητα που αγγίζει την ύβρη, με την αρχαιοελληνική σημασία. Ο Καβάφης λέει “αλλά με λύπη κιόλας κι ευσπλαχνία”. Όμως αυτό δεν υπήρξε ποτέ από τους Ευρωπαίους εταίρους μας.

– Αισθάνεστε απελπισμένοι;

Απελπισμένοι δεν είμαστε. Βγαίνει μια αισιοδοξία πάντα μέσα από την απελπισία όταν ένας λαός είναι αποφασισμένος να επιβιώσει. Και είμαστε αποφασισμένοι να επιβιώσουμε. Κι έχουμε τον τρόπο να επιβιώσουμε. Η διανοητική πολιτιστική στειρότητα, λέει κάπου ο Μισέλ Φουκό, μου φαίνεται ένα από τα σημαντικότερα συμβάντα της εποχής μας. Το θυμήθηκα επειδή ακριβώς η κα Μέρκελ και η παρέα της, ο κ. Σόιμπλε και αυτός ο  ανεκδιήγητος Ολλανδός νεανίας, που είναι και πρόεδρος του Eurogroup Γερουν Ντεισελμπλουμ, έκαναν το παν για να αποδείξουν τη δική τους πολιτική στειρότητα. Χρησιμοποίησαν κάθε λογής στρατηγήματα και σοφιστικά επιχειρήματα και μυθοπλασίες για να πείσουν τους Ευρωπαίους ότι η Κύπρος είναι ένα μαύρο πρόβατο που πρέπει να συντριβεί. Δεν στοχάστηκαν καθόλου τη θέση της Κύπρου στην Ευρώπη και την ευρύτερη σημασία  της.

– Νομίζετε ότι αυτό που γίνεται τώρα έχει σχέση με τις οικονομικές συνθήκες και συσχετισμούς ή έχει και εθνικό χαρακτήρα; Η γερμανική εθνική νοοτροπία ενάντια στις εθνότητες της Μεσογείου;

Η οικονομική πτυχή είναι το πρόσχημα. Η ουσία βρίσκεται στο γεγονός ότι η Κύπρος μπήκε στο στόχαστρο προκειμένου να απορφανιστεί και από την Ελλάδα και από όλους τους γύρω δυνητικούς συμμάχους της, εννοώ Αίγυπτο, Ισραήλ, Συρία, Λίβανο αλλά και τους ίδιους τους Ρώσους οι οποίοι έχουν πολλά οικονομικά συμφέροντα στην Κύπρο. Στόχος λοιπόν της Ευρώπης, και αυτό δεν είναι μόνο δική μου άποψη αλλά κυριαρχεί στην σκέψη των Κυπρίων, είναι να απογυμνώσει την Κύπρο από κάθε έρεισμα οικονομικό και πολιτικό με προφανή γι’ αυτήν ωφελήματα. Αντιμετώπισαν ένα κράτος μέλος της ΕΕ που βυθιζόταν με το χειρότερο τρόπο, όπως έγραψαν πρόσφατα και οι Finincial Times, αντί να του ρίξουν σωσίβιο του πέρασαν μια μυλόπετρα στο λαιμό. Ο δε πρώην πρόεδρος του Eurogroup και τωρινός πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου κ. Γιούνγκερ, είπε ακριβώς ότι οι Ευρωπαίοι αντιμετώπισαν τους Κυπρίους σαν να ήταν γκάνγκστερ. Στην πραγματικότητα οι ληστές είναι αυτοί γιατί ήθελαν να βάλουν χέρι στα πλούσια κοιτάσματα υδρογονανθράκων της Κυπριακής ΑΟΖ εξουδετερώνοντας την οικονομία μας έτσι ώστε η Κύπρος να μην μπορεί να αντισταθεί σε επικίνδυνες λύσεις και διεξόδους.

– Αισθάνεστε προδομένοι από την ελληνική κυβέρνηση;

Ναι. Αισθανόμαστε προδομένοι από την ελληνική κυβέρνηση. Βεβαίως δεν μας διαφεύγει ότι αυτή την περίοδο η Ελλάδα αιμορραγεί, αλλά άσχετα προς αυτό, η υποστήριξη της Ελλάδας θα μπορούσε να γίνει πιο εμφανής τουλάχιστον κατά τη διαπραγμάτευση στο Εurogroup. Έχουμε συνηθίσει, κι έχει γίνει πια τρόπος ζωής για τους Έλληνες πολιτικούς που κυβερνούν αυτή τη στιγμή να σκύβουν το κεφάλι για να δείχνουν καλή διαγωγή. Όμως αυτό ενθαρρύνει ακόμα περισσότερο αυτούς που προσπαθούν να υφαρπάξουν τον εθνικό μας πλούτο και την εθνική μας κυριαρχία και εδώ στην Κύπρο και στην Ελλάδα. Το Όχι της Κυπριακής βουλής για παράδειγμα που σχολιάστηκε από ποικίλες οπτικές γωνίες, ήταν κατά την άποψή μου μια μεγάλη ιστορική στιγμή γιατί έστω για μια στιγμή τολμήσαμε να πούμε στους ισχυρούς ότι είναι άδικο αυτό που πάνε να κάνουν. Πολλοί λένε ότι θα ήταν προτιμότερο να σκύβαμε το κεφάλι και να δεχτούμε αυτό που εκείνοι αποφάσισαν για μας, όμως το ότι τους πετάξαμε κατάμουτρα ένα Οχι αποδεικνύει περίτρανα ότι ο άνθρωπος ακόμα και μέσα από το τάφο του μπορεί να αντιστέκεται και να υπάρχει με αξιοπρέπεια. Εκείνο που εμένα με θλίβει είναι ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι μας, χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα την απώλεια της τραπεζικής μας αξιοπιστίας, απέδειξαν κάτι πολύ μεγαλύτερο: την  απώλεια της δικής τους ηθικής αξιοπιστίας. Θρηνώ και οδύρομαι όταν εννοήσω τον …Σόιμπλε, κι εδώ παραφράζω το στίχο μου από την “Νεκρώσιμο ακολουθία” για πω πολύ απλά: θα πεθάνει δυστυχισμένος. “Κάθε μέρα” όπως είπε κάποιος ποιητής “οι άνθρωποι πεθαίνουν δυστυχισμένοι επειδή τους λείπουν αυτά που βρίσκονται μέσα στα ποιήματα”. Το μόνο που σκέφτεται το γερμανικό οικονομικό imperioum είναι η ευδαιμονία του κράτους τους εις βάρος της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.

– Το κείμενο του Αλκίνοου Ιωαννίδη το διαβάσατε;

Το διάβασα, μου άρεσε και το έστειλα και σε πολλούς φίλους εκτός Κύπρου. Πήρα πολλές και συγκινητικές αντιδράσεις. Το κύριο σημείο του Αλκίνοου, που πολύ φοβάμαι ότι παρεξηγήθηκε από μερικούς δημοσιογράφους και σχολιαστές στην Ελλάδα, είναι η καταγραφή της ελληνικής παθογένειας στο σύνολό της, τόσο από Κυπριακής όσο και από Ελλαδικής πλευράς. Επειδή ο λαός έχει απολέσει την ικανότητά του να στοχάζεται εθνικά, τον ξενίζουν και τον σκανδαλίζουν καίριες επισημάνσεις που σχετίζονται με την Σολωμική έννοια του έθνους. Δεν είναι αντίθετο προς τον διεθνισμό να αγαπάς την πατρίδα σου, το γερό θεμέλιο του διεθνισμού είναι να αγαπάς την πατρίδα σου και το έθνος. Γιατί αν δεν έχει κάπου να πατήσεις και κάτι να αγαπήσεις και να αγωνιστείς γι’ αυτό τότε είσαι κρατημένος στον αέρα.

– Τι σημαίνει πατρίδα κύριε Χαραλαμπίδη;

Είναι ουσιαστικά η αίσθηση της κοινότητας μεταξύ των ανθρώπων. Η πατρίδα είναι ένα συμβόλαιο μεταξύ ανθρώπων που βρίσκονται στον ίδιο τόπο και γίνονται ενεργοί πολίτες για να συντάξουν την πολιτεία τους, το κράτος. Μη ξεχνάμε ότι αυτό σχετίζεται άμεσα με τον πολιτισμό, και μην ξεχνάμε επίσης ότι ο πολιτισμός εδράζεται στη λέξη πολίτης. Η δε πολιτεία έχει τη ρίζα της στο “πολιτεύω” που στην αρχαία Ελλάδα σήμαινε είμαι ελεύθερος άνθρωπος. Η έννοια της πατρίδας συντάσσεται επίσης με την έννοια της μνήμης που αντλεί την ουσία της αναίρεση της λήθης, εφόσον διασώζει από τη λήθη ότι είναι α-ληθές, αυτό που δεν είναι δυνατό να λησμονηθεί; Συνεπώς η μνήμη ως απουσία λήθης αποτελεί την ταυτότητα της αλήθειας. Σε κρίσιμους καιρούς είναι καλό να το θυμόμαστε: οι άνθρωποι και οι λαοί “αληθεύουν” μονάχα μέσω της μνήμης τους. Η πατρίδα επομένως είναι ο συνεκτικός δεσμός των ανθρώπων που έχουν κοινή μνήμη και κοινά παθήματα.

– Στο παρελθόν μου είχατε μιλήσει για την “επιστήμη της αγάπης προς την πατρίδα”. Τι διδάσκει αυτή η επιστήμη σήμερα;

“Αν ο λαός μας δεν μπορεί να αντλήσει απ’ τα δεινά του/ τότε του δόθηκε άδικα μια τέτοια τραγωδία” είχα γράψει στο θεατρικό δρώμενο “Αμμόχωστος Βασιλεύουσα”. Νομίζω ότι από εδώ μπορούμε να αντλήσουμε το ουσιώδες συμπέρασμα ότι η επιστήμη της αγάπης προς την πατρίδα στηρίζεται στη βαθύτερη συναίσθηση της πραγματικότητας και στη σωφροσύνη που μπορούμε να αντλήσουμε ως λαός απ’ αυτό. Θα ‘λεγα αυτή την κρίσιμη ώρα ότι εμείς εδώ στην Κύπρο έχουμε την πολυτέλεια να βλέπουμε κριτικά την Ευρώπη και να διακρίνουμε το βάθος των πραγμάτων, πράγμα που δεν ισχύει για όλους εκείνους τους οικονομικούς παντογνώστες της Ευρώπης. Η Liberation ωστόσο γράφει “οικονομολόγοι καλά πληροφορημένοι αυτό αποτελεί σχήμα οξύμωρο”.

– Στην πάλη ανάμεσα στο νεοφιλελευθερισμό και στις πολιτικές που έχουν ως πρόταγμα τις ανθρωπιστικές αξίες, ένας Έλληνας ποιητής που οι Θερμοπύλες του είναι στην Κύπρο πώς αντιμετωπίζει αυτό το δίπολο;

Ξέρω ότι ουσιαστικά η Ευρώπη έχοντας χάσει το πρόσωπό της και όντας σε τύφλωση αυτή τη στιγμή, έχει απολέσει ταυτόχρονα και το μεγάλο όραμα της Ευρώπης της αλληλεγγύης σε κάθε τομέα με κέντρο τον Άνθρωπο. Το κεφάλαιο της Ευρώπης, και του κόσμου ολόκληρου, οφείλει να είναι ο Άνθρωπος, ο πολίτης και όχι τα τραπεζικά κεφάλαια. Κάποια στιγμή η ιστορία η ίδια θα ζητήσει το δίκαιο και τα δικαιώματά της. Τίποτα δε μένει στατικό στον κόσμο. Αισθάνομαι ότι η Ελλάδα και η Κύπρος είναι πολύ όμορφες χώρες γιατί έχουν πονέσει πολύ. Η ομορφιά είναι δύναμη γιατί ανακεφαλαιώνει τον κόσμο μέσα από τον πόνο. Να ευχηθώ να το καταλάβουν και οι λαοί μας και να καταλάβουν οι λαοί μας ότι το αντίδοτο στο δηλητήριο που μας ποτίζουν μπορεί να γίνει στα χέρια μας η υπέρτατη ποιητική πράξη που καταφάσκει στην ίδια τη ζωή.

Ανέκδοτο ποιήμα του Κυριάκου Χαραλαμπίδη

Εκτός από την κουβέντα ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης μας έστειλε κι ένα δώρο από την Κύπρο. Είναι το ανέκδοτο ποιήμα του “Η Αφροδίτη για τις νέες οικονομικές ρυθμίσεις” από την τελευταία του ποιητική συλλογή “Στη γλώσσα της υφαντικής” (εκδόσεις Μεταίχμιο) που θα κυκλοφορήσει το πρώτο δεκαήμερο του Απριλίου.

Η Αφροδίτη για τις νέες οικονομικές ρυθμίσεις

Συγκεκριμένα θα φορολογούνται

τα υψηλά επιδόματα του στήθους,

τ’ αριστερό μου χέρι, το δεξί ποδάρι,

τ’ αλκοολούχα των ματιών μου και όλα

τα καπνικά προϊόντα των μαλλιών.

Όσο για τις θυγατρικές μου εταιρείες

και το συντελεστή των ακινήτων,

θα συμπεριληφθούν στο νέο πακέτο

που η μοίρα ήδη κατέθεσε στον Όλυμπο:

Επιβολή σε τρόφιμα, σε φάρμακα,

σ’ έσοδα κι από τόκους των ερώτων,

τέλος εισαγωγή και της βαλάνου

στα επιπλέον μέτρα, προς λιτότητα

και προς εξοικονόμηση ενεργείας.

Καθώς αντιλαμβάνεστε, άνθρωποί μου,

θα περιπέσω σε ανεργία, θα είμαι

η Αφροδίτη των Βαρών, των Βράχων,

του Εξορθολογισμού και της Συντήρησης.

Τι θ’ απομείνει εν τέλει από τη μνήμη

μιανής θεάς που σώμα δεν ορίζει;