Πώς δει ιστορίαν συγγράφειν

Το κυπριακό και η ανασύσταση της ελληνικής αριστεράς κατά την δεκαετία του 1950

Του Σάββα Παύλου από τη Ρήξη φ. 94
Το κείμενο του Λουκιανού, Πώς δει ιστορίαν συγγράφειν, παραμένει επίκαιρο 1850, περίπου, χρόνια μετά τη συγγραφή του. Ο εκ Σαμοσάτων σπινθηροβόλος συγγραφεύς, που γεννήθηκε το 120 μ.Χ., μας παραθέτει τα λάθη και τις ελλείψεις των ιστορικών όταν «ιστορούν», τους συμβουλεύει τι πρέπει να αποφεύγουν. Δυστυχώς, δεκαεννέα αιώνες αργότερα, δεν έχουμε γίνει σοφότεροι και οι απλές υποδείξεις του Λουκιανού χρειάζεται να επανατονίζονται, γιατί τα φρικιαστικά λάθη, οι ιδεοληψίες και οι προ-κατ απόψεις αποτελούν χιονοστιβάδα στο σημερινό ιστορικό και ιστοριοδιφικό πεδίο της Ελλάδας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα το κείμενο του Φοίβου Οικονομίδη, ΕΔΑ που είσαι, ήμουνα, (εφ. Ελευθεροτυπία, Αθήνα 11 Μαΐου 2013, σ. 12) που αναφέρεται στη μεγάλη επιτυχία της Ε.Δ.Α. η οποία, τον Μάιο του 1958, αναδεικνύεται σε αξιωματική αντιπολίτευση. Πριν από πενήντα πέντε ακριβώς χρόνια.
Το σημαντικότερο: Η μεγάλη επιτυχία της Ε.Δ.Α. (αξιωματική αντιπολίτευση με 24, 42% των ψήφων) συμβαίνει πριν κλείσουν εννέα χρόνια από την πλήρη ήττα της αριστεράς στον ελληνικό εμφύλιο. Ακόμη, τον Νοέμβριο του 1952, πήρε 9.5%. Τι συνέβη λοιπόν και, μέσα σε πεντέμισι χρόνια, σχεδόν τριπλασίασε τις ψήφους της;
Ο Φοίβος Οικονομίδης παρουσιάζει το θέμα σαν να κατέβηκε η επιτυχία της Ε.Δ.Α. από το απρόσμενο. Όμως, ένας από τους βασικούς συντελεστές της επιτυχίας της Ε.Δ.Α. ήταν ο αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α. για Αυτοδιάθεση- Ένωση της Κύπρου, με την Ελλάδα. Από το 1955 που ξεκίνησε ο αγώνας της Κύπρου έως τις εκλογές του 1958, η Ελλάδα συγκινείται και συμπαρίσταται στις αντιαποικιακές και ενωτικές διεκδικήσεις των Κυπρίων, οι οποίοι προσφέρουν αφειδώλευτα θυσίες και αίμα και αντιμετωπίζουν τα φρικιαστικά καταπιεστικά μέτρα της αγγλικής αποικιοκρατίας.

Το προεκλογικό πρωτοσέλιδο της Αυγής πριν τις εκλογές του 1958

Ο κυπριακός αγώνας διεμβόλιζε, για πρώτη φορά επιτυχημένα,  την ιδεολογική σκευή της μετεμφυλιακής νικήτριας δεξιάς, που ένας από τους κύριους πυλώνες της ήταν η πίστη και αφοσίωση προς τους συμμάχους -Αγγλία και Αμερική, συμμάχους οι οποίοι της έδωσαν τη νίκη. Αγωνιζόμενη η Κύπρος, προσφέροντας θυσίες και αίμα, υπονόμευε τους συμμάχους, το κύρος και την εκτίμηση προς αυτούς και ταυτόχρονα αναδείκνυε τις εξαρτήσεις και υποταγές της νικήτριας μετεμφυλιακής δεξιάς στον αγγλοαμερικανικό παράγοντα. Γι’ αυτό και η συμπαράσταση της αριστεράς της Ελλάδας προς τον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. ήταν αμέριστη, καθώς και η κατεδαφιστική κριτική της προς την κυβέρνηση της ΕΡΕ που υποχωρούσε στο Κυπριακό.
Αν ο κ. Οικονομίδης αναδιφούσε μόνο τα πρωτοσέλιδα της εφημερίδας Αυγή, τα προηγούμενα χρόνια πριν τις εκλογές του 1958, θα διαπίστωνε τον κινητήριο ρόλο του κυπριακού αγώνα στην αύξηση της εμβέλειας της αριστεράς και στη μείωση του κύρους της αντίπαλης παράταξης, που κυβερνούσε και ταυτιζόταν με τον αγγλοαμερικανικό παράγοντα.
Το κείμενο του Οικονομίδη αναφέρεται στη δυσάρεστη έκπληξη του κατεστημένου, οι φίλα προσκείμενοι προς τα ανάκτορα και η αμερικανική ΣIA συζητούν το θέμα, ανησυχούν σοβαρά από την εντυπωσιακή επιτυχία της Ε.Δ.Α. Μετά τις εκλογές του Μαΐου του 1958, μας τονίζει, βρίσκονται σε εγρήγορση για να φράξουν τον δρόμο στην αριστερά. Το άρθρο μένει εδώ. Δεν μας λέει πώς και με ποιο τρόπο έδρασαν. Γιατί, πάλι, θέλει ν’ αποφύγει το αγκάθι του Κυπριακού. Τα πράγματα, λοιπόν, είναι πολύ απλά: Δρομολογούν τη λύση του Κυπριακού, μέσα από εκβιασμούς και πιέσεις, που προωθούνται από τον Καραμανλή και τον Αβέρωφ, και οχτώ μήνες μετά τις εκλογές και τον θρίαμβο της Ε.Δ.Α., οδηγούμαστε στον συμβιβασμό των Συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου. Το Κυπριακό «λύνεται» -σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, η μέρα της λύσης ήταν η ευτυχεστέρα μέρα της ζωής του, ενώ ο ηγέτης της ΕΔΑ Ηλίας Ηλιού, κατά τη συζήτηση στη Βουλή, τον Φεβρουάριο του 1959, τονίζει ότι η λύση αυτή αποτελεί πρωτοφανή ήττα της Ελλάδας και η Κύπρος καθίσταται «προκεχωρημένη ζώνη ελληνοτουρκικού πολέμου μονίμου και παγίου». Τα πράγματα επιβεβαίωσαν τον Ηλιού.
Όμως η Ε.Δ.Α., μέσα στα νέα δεδομένα που δημιούργησε το κλείσιμο του Κυπριακού,  στις επόμενες εκλογές (1961) από το 24.42% κατεβαίνει στο 14.62% και χάνει τον τίτλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Η αφήγηση του κ. Οικονομίδη είναι χαρακτηριστική του κυρίαρχου ιδεολογικού πλαισίου της εποχής μας, ο συγγραφέας του άρθρου με θέμα την εντυπωσιακή επιτυχία της Ε.Δ.Α. είναι ευπειθής και συμμορφώνεται προς τις υποδείξεις της κυρίαρχης αφήγησης, που δεν θέλει, η όποια συζήτηση για την ελληνική κοινωνία και πολιτική, να εμπλέξει και την επίδραση των εθνικών θεμάτων -πρέπει να παραμείνει αποστειρωμένη. Εκθειάζεται, λοιπόν, η επιτυχία της Ε.Δ.Α. χωρίς όμως να τη «μολύνουμε» με αναφορές ότι υποστήριζε εθνικούς αγώνες και ότι η ενωτική πάλη των Κυπρίων συνέβαλε στην επιτυχία της. Γιατί, όπως στον εφιαλτικό κόσμο του μυθιστορήματος 1984 του Όργουελ υπήρχε το newspeak -που συντόνιζε την ομιλία σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Μεγάλου Αδελφού, στην Ελλάδα έχει δημιουργηθεί το newspeak των προοδευτικώνυμων.
Επιμύθιο: Το κείμενο του Λουκιανού, Πώς δει ιστορίαν συγγράφειν, παραμένει επίκαιρο.