Παλιά κληροδοτήματα και σχολικές περιουσίες της πόλης των Ιωαννίνων που προέρχονται από τα κληροδοτήματα
Του Γιώργου Γκόντζου από τη Ρήξη φ. 107
Θα εφαρμοστούν επιτέλους οι νόμοι του κράτους; Θα δοθούν στη δημοσιότητα όλα τα στοιχεία που αφορούν τα παλιά κληροδοτήματα των Ιωαννίνων; Το διαχρονικό αίτημα για υλοποίηση των διαθηκών των Ηπειρωτών ευεργετών θα ικανοποιηθεί; Θα έχουν λόγο, ουσιαστικό, στη διαχείριση των κληροδοτημάτων, οι φορείς της πόλης; Αυτά τα ερωτήματα επανέρχονται στην επικαιρότητα με αφορμή την ενθρόνιση του νέου Μητροπολίτη Ιωαννίνων κ.κ. Μάξιμου. Μια μικρή αναδρομή, στην ιστορία μιας πολύ ενδιαφέρουσας υπόθεσης, είναι απαραίτητη και αποκαλυπτική.
Το άρθρο 109 παράγραφος 1 του Συντάγματος ορίζει: «Δεν επιτρέπεται η μεταβολή του περιεχομένου ή των όρων διαθήκης ως προς τις διατάξεις υπέρ του Δημοσίου ή υπέρ κοινωφελούς σκοπού». Και η παράγραφος 3 του ίδιου άρθρου συμπληρώνει: «Νόμος ορίζει τη διοίκηση και τη διαχείριση των Κληροδοτημάτων, σύμφωνα με τη βούληση του διαθέτη».
Η συνταγματική όμως αυτή επιταγή, ως προς τα κληροδοτήματα Ιωαννίνων που συστήθηκαν τον καιρό της τουρκοκρατίας, δεν τηρείται, για τους κάτωθι λόγους: Το έτος 1920 ψηφίστηκε από τη Βουλή των Ελλήνων ο νόμος 2508, με τον οποίο, από 1-4-1921, καταργήθηκαν οι επί τουρκοκρατίας υφιστάμενες χριστιανικές κοινότητες και οι περιουσίες τους –κινητές και ακίνητες–, οι οποίες προέρχονταν από δωρεές και κληροδοσίες, περιήλθαν στα όργανα που όριζε ο νόμος. Αυτό όμως δεν έγινε στα Γιάννινα, και μόνο σ’ αυτά. Έτσι το 1926, επί δικτατορίας Παγκάλου, ο τότε μητροπολίτης Σπυρίδων πέτυχε την έκδοση του από 30-4-1926 διατάγματος, με το οποίο η περιφέρεια των Ιωαννίνων εξαιρέθηκε από τον νόμο 2508/1920, η δε διαχείριση των περιουσιών των επί τουρκοκρατίας χριστιανικών κοινοτήτων ενεργείται από την εφοροεπιτροπεία, η οποία θεωρήθηκε ότι ουδέποτε καταργήθηκε. Με βάση αυτό το διάταγμα εκδόθηκε, το ίδιο έτος, Κανονισμός Αγαθοεργών Καταστημάτων που εγκρίθηκε με Ν.Δ. ( ΦΕΚ 218/1-7-1926 ). Στον κανονισμό αυτό ορίζεται ότι τα αγαθοεργά τελούν υπό τον έλεγχο και την εποπτεία του υπουργείου Παιδείας.
Τέτοιος έλεγχος από το 1926, μέχρι το 2002, δεν έγινε. Το 2002 έγινε ένας έλεγχος – παρωδία, που αφορούσε μόνο την τελευταία πενταετία. Ορίζεται επίσης ότι οι εφοροεπίτροποι εκλέγονται από τους Γιαννιώτες πολίτες. Από το 1967 και μέχρι σήμερα, διορίζονται από τον μητροπολίτη Ιωαννίνων. Το 1939, επί δικτατορίας Μεταξά, εκδόθηκε ο Α.Ν. 2039/1939, που ρυθμίζει τα της διοίκησης των κληροδοτημάτων. Και αυτός ο μεταξικός νόμος εξαιρεί (άρθρο 113 παράγραφος 1) από τη ρύθμιση την πόλη των Ιωαννίνων, για την οποία, λέει, ισχύει ο κανονισμός του 1926. Στο ίδιο άρθρο όμως (113), παράγραφος 2, ορίζεται ότι μπορεί να ισχύσει και για την πόλη των Ιωαννίνων, ό,τι ισχύει για την υπόλοιπη Ελλάδα, με απλό Β.Δ.
Ήρθε, στη συνέχεια, το Σύνταγμα του 1952: Στο άρθρο 105 ορίζεται ότι: «Όλοι οι νόμοι και τα διατάγματα, καθόσον αντιβαίνουσιν εις το παρόν Σύνταγμα καταργούνται»: Το από 30-4-1926 Ν.Δ, το από 1-7-1926 Ν.Δ., το από 11-11-1927 Ν.Δ., και τα άρθρα 113-124 του Α.Ν. 2039/1939, αντιβαίνουν στο άρθρο 106 του Συντάγματος του 1952 που ορίζει ότι «δεν επιτρέπεται η μεταβολή του περιεχομένου ή των όρων διαθήκης ή δωρεάς κατά τας υπέρ του δημοσίου ή κοινωφελούς σκοπούς διατάξεις αυτής», άρα, σύμφωνα με το άρθρο 105 του Συντάγματος, καταργούνται.
Συνεπώς, το καθεστώς των Αγαθοεργών Καταστημάτων της Μητρόπολης Ιωαννίνων, με βάση το Σύνταγμα του 1952, είναι συνταγματικά και νομικά ανύπαρκτο. Το 1984 η Βουλή ψήφισε νόμο (1473/1984, άρθρα 37 και 47) με τον οποίο ρυθμίζει τα παλαιά κληροδοτήματα των Ιωαννίνων. Με βάση αυτό τον νόμο εκδόθηκε η πρώτη υπουργική απόφαση (Κ.4849/1-7-1986 υπουργείο Οικονομικών) με την οποία το κληροδότημα Γ. Σταύρου περιέρχεται στον δήμο. Ούτε ο νόμος όμως (1473/84) ούτε η απόφαση αυτή εφαρμόστηκαν.
Έτσι συμβαίνει:
1. Στην πόλη των Ιωαννίνων να ισχύει για τα κληροδοτήματα ένα καθεστώς χειρότερο και από αυτό της τουρκοκρατίας (τότε οι εφοροεπίτροποι εκλέγονταν, σήμερα διορίζονται).
2. Τα αρμόδια υπουργεία να αρνούνται να εφαρμόσουν για την πόλη των Ιωαννίνων το Σύνταγμα και τους νόμους, με αποτέλεσμα να ισχύουν διατάγματα και αναγκαστικοί νόμοι των τριών δικτατορικών καθεστώτων (1926, 1939, 1967). Αρμόδια υπουργεία: Οικονομικών – Παιδείας.
3. Η διοίκηση και η διαχείριση βασικών κληροδοτημάτων να γίνεται από πρόσωπα αναρμόδια, αντίθετα με τη βούληση των διαθετών. Πρόκειται για καθαρά εθνικά κληροδοτήματα, τα οποία διαχειρίζεται η Μητρόπολη Ιωαννίνων με διορισμένες απ’ το μητροπολίτη διαχειριστικές επιτροπές.
4.Να μη γίνεται κανένας έλεγχος και η βούληση των ευεργετών, όπως είναι διατυπωμένη στις διαθήκες, να μην εκπληρώνεται. Τεράστια ποσά, που προορίζονται για την παιδεία, την υγεία και την πρόνοια, πηγαίνουν προς άγνωστες κατευθύνσεις, με αποτέλεσμα να τα στερείται ο λαός στον οποίο ανήκουν.
5.Οι σχολικές περιουσίες της πόλης των Ιωαννίνων, που προέρχονται από κληροδοτήματα, δεν έχουν αποδοθεί από τη Μητρόπολη Ιωαννίνων, εκεί που προβλέπουν πέντε νόμοι της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας (Ν. 2508/1920, Ν. 2442/1920, Ν. 5019/1931, Ν. 1894/1990 και 2009/1992), κατακρατούνται, μαζί με τα έσοδά τους, και, το χειρότερο, παρουσιάζονται ως ιδιοκτησία της.
Είναι καθολικό το αίτημα του ηπειρωτικού λαού: Να εφαρμοστεί πλήρως η συνταγματική επιταγή (άρθρο 109 του Συντάγματος), να γίνει σεβαστή η βούληση των ευεργετών, να καταργηθεί το αντισυνταγματικό καθεστώς που ισχύει για τα παλαιά κληροδοτήματα Ιωαννίνων (Νικόλαου Ζωσιμά, Γεώργιου Σταύρου, Γεώργιου Τούλη κ.λπ.) και για τις σχολικές περιουσίες της πόλης των Ιωαννίνων που προέρχονται από κληροδοτήματα και να γίνει εκκαθάρισή τους σε σύντομο χρονικό διάστημα, σύμφωνα με τις διαθήκες τους, ώστε αυτά να περιέλθουν στους φυσικούς τους φορείς, όπως ακριβώς ορίζεται στις διαθήκες.
Υπάρχουν περιθώρια η κατάσταση που επικρατεί στα Γιάννινα να διορθωθεί, και πρέπει να διορθωθεί. Το άρθρο 82 του νόμου για τις Κοινωφελείς Περιουσίες (Ν.4182/2013), κατά βάση αντισυνταγματικό, παρέχει αυτήν τη δυνατότητα, γιατί η παράγραφος 4 προβλέπει πως «οι κοινωφελείς περιουσίες που δεν έχουν εκκαθαριστεί με τον Α. Ν. 2039/1939 μπορούν, με απλά διατάγματα, να εκκαθαριστούν και να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις του κώδικα» (και, πάνω από τον κώδικα, υπάρχουν το Σύνταγμα και οι βουλήσεις των ευεργετών μας).
Αυτό το ακαθόριστο «μπορούν» στη θέση του «πρέπει», που επιβάλλει η παράγραφος 3 του άρθρου 109!! Με πρόσφατη ερώτησή του προς τους αρμόδιους υπουργούς Οικονομικών και Παιδείας, ο πρώην Πρόεδρος της Βουλής Απόστολος Κακλαμάνης καταγγέλλει, με αφορμή τη διαμάχη Βαρθολομαίου και Ιερώνυμου για τον νέο μητροπολίτη Ιωαννίνων, ότι ο νόμος 1473/1984 (άρθρα 37 και 47) που κατάργησε αυτό το αντισυνταγματικό καθεστώς παρέμεινε, όλα αυτά τα χρόνια «σκανδαλωδώς ανεφάρμοστος», και αυτό έγινε «κατόπιν αδιαφανών παρασκηνιακών παρεμβάσεων».
Ζητάει δε από τους αρμόδιους υπουργούς να προχωρήσουν αμέσως, στην επίλυση αυτού του σοβαρού πολιτικού, οικονομικού και ηθικού θέματος. Είναι ανάγκη επτακτική, στα πλαίσια της συνταγματικής τάξης και της νομιμότητας που είναι υποχρεωμένη να ακολουθήσει η κυβέρνηση:
1) Να εκδοθούν πάραυτα τα ειδικά διατάγματα που προβλέπει το άρθρο 82 του νόμου 4182/2013 για τις κοινωφελείς περιουσίες που είχαν εξαιρεθεί από τη γενική – συνταγματική – ρύθμιση με τον Α. Ν. 2039/39 της δικτατορίας του Μεταξά, και αφορούν τα κληροδοτήματα Ιωαννίνων, ώστε να εναρμονιστεί η διοίκηση και η διαχείρισή τους με τις διατάξεις του κώδικα και με την επιταγή του Συντάγματος (άρθρο 109) που ορίζει σαφέστατα: «Η διοίκηση και η διαχείριση των κληροδοτημάτων γίνεται σύμφωνα με τη βούληση των διαθετών».
2) Να δοθεί από τους αρμόδιους υπουργούς εντολή σε έμπειρα στελέχη του Σ. Δ. Ο. Ε. να διενεργήσουν εξονυχιστικό οικονομικό – διαχειριστικό έλεγχο στα παλαιά κληροδοτήματα Ιωαννίνων (Ν. Ζωσιμά, Γ. Σταύρου, Γ. Τούλη κ.λπ.) και στις σχολικές περιουσίες της πόλης που προέρχονται από κληροδοτήματα που διαχειρίστηκε, κατά τρόπο ανεξέλεγκτο, η Μητρόπολη Ιωαννίνων, με αποτέλεσμα να τα οδηγήσει σε χρεοκοπία – σε πραγματική καταστροφή, όπως τόνισε ο αρχιεπίσκοπος στα Γιάννινα, να δημιουργήσει ένα τεράστιο χρέος και να καταστήσει αδύνατη τη λειτουργία τους.
*Δημοσιογράφος στον δημοτικό Ρ/Σ Ιωαννίνων
