Η Γουόλ Στριτ γίνεται το επίκεντρο ενός… παναμερικάνικου κινήματος
Του Ντέϊβιντ Γκρέμπερ
Γιατί καταλαμβάνουν οι Νεοϋορκέζοι τη Γουόλ Στριτ; Γιατί οι καταλήψεις, παρά την πρόσφατη αστυνομική καταστολή, έχουν εμπνεύσει ολόκληρες τις ΗΠΑ, μέσα σε λίγες μέρες, κάνοντας εκατοντάδες Αμερικανούς να στέλνουν χρήματα, εξοπλισμό, ακόμα και …πίτσες στους καταληψίες, και τώρα πια να φτιάχνουν τα δικά τους κινήματα που ονομάζονται «Καταλάβετε το Σικάγο», «Καταλάβετε το Μαϊάμι», «Καταλάβετε το Ντένβερ» ή «Καταλάβετε το Λος Άντζελες»;
Y πάρχουν προφανείς λόγοι. Είμαστε μάρτυρες της απαρχής της οργισμένης αυτοδιάθεσης μιας νέας γενιάς Αμερικανών, μιας γενιάς που ετοιμάζεται να τελειώσει τις σπουδές της χωρίς δουλειές, χωρίς μέλλον, αλλά με ένα τεράστιο, ασυγχώρητο χρέος. Στην πλειονότητά τους είναι εργατικής καταγωγής ή από μη εύπορα στρώματα. Παιδιά που έκαναν ό,τι τους έλεγαν, διάβασαν, μπήκαν στο πανεπιστήμιο και, τώρα, όχι απλώς τιμωρούνται γι’ αυτό, αλλά ταπεινώνονται, αντιμέτωποι με μια ζωή που θα τους συμπεριφέρονται ως κακοπληρωτές και φταίχτες για ένα χρέος που δεν δημιούργησαν οι ίδιοι.
Είναι άρα περίεργο το ότι αποφάσισαν να πουν μερικά λογάκια στους οικονομικούς μεγιστάνες που τους έκλεψαν το μέλλον;
Όπως ακριβώς στην Ευρώπη, έτσι και στις ΗΠΑ βλέπουμε τα αποτελέσματα μιας παταγώδους κοινωνικής αποτυχίας. Οι καταληψίες, νέοι, ενεργητικοί και γεμάτοι ιδέες, είναι ακριβώς ο τύπος των ανθρώπων που μια υγιής κοινωνία θα έπρεπε να χρησιμοποιεί για να βελτιώνει τη ζωή όλων. Αντίθετα, όλη η ενέργεια των νέων αυτών κατευθύνεται στο πώς θα κατεδαφιστεί το συγκεκριμένο σύστημα.
Παρ’ όλα αυτά, η τελική αποτυχία στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι στο φαντασιακό μας. Αυτό του οποίου γινόμαστε μάρτυρες μπορεί να ιδωθεί ως μια απαίτηση να γίνει επιτέλους η συζήτηση που θα έπρεπε να είχε γίνει το 2008. Υπήρξε τότε μια στιγμή, μετά την παρ’ ολίγον κατάρρευση του παγκόσμιου οικονομικού οικοδομήματος, που όλα φαίνονταν δυνατά.
Όλα όσα μας είχαν ειπωθεί, μέσα στην τελευταία δεκαετία αποδείχτηκαν ψέματα. Οι αγορές δεν αυτορυθμίζονται, οι δημιουργοί των οικονομικών εργαλείων δεν είναι αλάθητες διάνοιες και τα χρέη δεν χρειάζεται να αποπληρωθούν –στην πραγματικότητα, το χρήμα το ίδιο αποδείχτηκε πως είναι ένα πολιτικό εργαλείο. Τρισεκατομμύρια μπορούν να εμφανιστούν ή να εξαφανιστούν μέσα σε μια βραδιά, αν το επιθυμεί κάποια κυβέρνηση ή κεντρική τράπεζα. Ακόμη και ο Εκόνομιστ είχε ως πρωτοσέλιδο το «Ο Καπιταλισμός ήταν τελικά καλή ιδέα;»
Φάνηκε προς στιγμή πως είχε έρθει η ώρα να ξανασκεφτούμε τα πάντα, την ίδια τη φύση των αγορών, το χρήμα, τα χρέη. Να αναρωτηθούμε τι ακριβώς είναι αυτή η «οικονομία». Αυτό κράτησε περίπου δύο βδομάδες. Μετά, σε μια από τις πιο μεγαλειώδεις απώλειες ψυχραιμίας στην ιστορία, κλείσαμε όλοι τα αυτιά μας και προσπαθήσαμε να τακτοποιήσουμε τα πράγματα όπως ακριβώς ήταν πριν.
Ίσως να μην είναι και τόσο παράξενο τελικά. Όσο πάει γίνεται ξεκάθαρο ότι, η πραγματική προτεραιότητα αυτών που κυβερνούν τον κόσμο τις τελευταίες δεκαετίες, δεν ήταν η δημιουργία μιας βιώσιμης μορφής του καπιταλισμού, αλλά μάλλον να μας πείσουν ότι η σημερινή μορφή του καπιταλισμού είναι το μόνο βιώσιμο οικονομικό σύστημα, και έτσι τα ελαττώματά του είναι ανάξια λόγου. Σαν αποτέλεσμα, όλοι μένουμε έκπληκτοι, καθώς ολόκληρος ο οικονομικός μηχανισμός καταρρέει γύρω μας.
Αυτό που ξέρουμε τώρα είναι ότι η οικονομική κρίση του 1970 ποτέ δεν τελείωσε πραγματικά. Απλώς, καμουφλαρίστηκε με φθηνές πιστώσεις στο εσωτερικό και μαζική λεηλασία στο εξωτερικό –η δεύτερη, με τη μορφή της κρίσης χρέους του Τρίτου Κόσμου. Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι ο Νότος αντεπιτέθηκε. Το κίνημα της αντιπαγκοσμιοποίησης υπήρξε τελικά πετυχημένο. Το ΔΝΤ εκδιώχθηκε από την Ανατολική Ασία και τη Λατινική Αμερική, ακριβώς με τον τρόπο που εκδιώκεται σήμερα από τη Μέση Ανατολή. Σαν αποτέλεσμα, η κρίση χρέους πλήττει αυτή τη στιγμή την Ευρώπη και τις ΗΠΑ και αντιμετωπίζεται με την ίδια ακριβώς προσέγγιση: Κήρυξη οικονομικής κρίσης, διορισμός, υποτίθεται, ουδέτερων τεχνοκρατών για να τη διαχειριστούν και μετά ένα όργιο λεηλασίας στο όνομα της λιτότητας.
Η μορφή της αντίστασης που έχει προκύψει μοιάζει επίσης πολύ με το κίνημα της αντιπαγκοσμιοποίησης: Απόρριψη των παλαιοκομματικών πολιτικών, διαφορετικότητα, νέες μορφές άμεσης δημοκρατίας από τα κάτω. Εκεί που διαφοροποιείται είναι ο στόχος. Ενώ το 2000 το κίνημα εναντιωνόταν στην εξουσία των νέων πλανητικών γραφειοκρατιών (IMF, WTO, NAFTA), οργανισμών που υπήρχαν μόνο για να υπηρετούν τα συμφέροντα του πολυεθνικού κεφαλαίου, αυτή τη στιγμή το κίνημα στην Ελλάδα, την Ισπανία, και τώρα στις ΗΠΑ, στρέφεται ενάντια σε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα, για ακριβώς τους ίδιους λόγους. Ως εκ τούτου, οι διαδηλωτές διστάζουν να προβούν σε επίσημες απαιτήσεις, καθώς αυτό θα σήμαινε την αναγνώριση της νομιμότητας των πολιτικών τους οποίους αντιστρατεύονται.
Όταν η ιστορία τελικά γραφτεί, πιθανόν όλος αυτός ο σάλος, που ξεκίνησε με την Αραβική Άνοιξη, να καταγραφεί ως η εναρκτήρια ομοβροντία της τελικής διάλυσης της αμερικανικής αυτοκρατορίας. Μια τριακονταετία αμείλικτης προπαγάνδας, και ξεριζώματος οποιουδήποτε ίχνους αντιπολιτευτικής πολιτικής βάσης, κάνουν τις προοπτικές των νέων διαδηλωτών να φαντάζουν ισχνές κι αδύναμες. Εξάλλου, είναι ξεκάθαρο ότι οι πλούσιοι είναι αποφασισμένοι να αρπάξουν τη μερίδα του λέοντος από τα οικονομικά υπολείμματα, όσο αυτά ακόμα υπάρχουν, έστω κι αν χρειαστεί στην πορεία να γίνει βορά των λύκων μια ολόκληρη γενιά νέων ανθρώπων. Η ιστορία, όμως, είναι με την πλευρά των νέων ανθρώπων.
Θα ήταν μάλλον συνετό από μέρους μας να θυμηθούμε την κατάρρευση των ευρωπαϊκών αποικιοκρατικών αυτοκρατοριών. Σίγουρα, δεν οδήγησε στο άρπαγμα όλης της πίτας από τους πλουσίους, αλλά στη δημιουργία του σύγχρονου κράτους-πρόνοιας. Δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς θα προκύψει απ’ αυτό τον γύρο συγκρούσεων. Αν όμως οι καταληψίες καταφέρουν να σπάσουν τον 30χρονο ασφυκτικό στραγγαλισμό που έχει επιβληθεί στην ανθρώπινη φαντασία, όπως τις πρώτες μέρες του Σεπτέμβρη του 2008, όλα θα βρεθούν ξανά πάνω στο τραπέζι. Αν όντως συμβεί αυτό, οι καταληψίες της Γουόλ Στριτ, καθώς και των άλλων πόλεων των ΗΠΑ, θα μας έχουν κάνει το μεγαλύτερο δώρο που μπορεί να μας κάνει κανείς.
Μετάφραση: Dean M.
