Κυκλοφορούν από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις

Κυκλοφορεί σε βιβλιοπωλεία και περίπτερα το νέο τεύχος του Άρδην (τ. 112) με αφιέρωμα στα εννιά χρόνια της κρίσης και το Μακεδονικό με ψέματα και την εθνική μειοδοσία του ΣΥΡΙΖΑ.

τεύχος 112, Απρίλιος – Ιούνιος 2018

Περιεχόμενα 

Όχι στην εθνική μειοδοσία: Δημοψήφισμα 
Γ. Καραμπελιάς, Η εθνική μειοδοσία βρίσκεται στο DNA του ΣΥΡΙΖΑ
Κ. Καραΐσκος, Ντουέτο Βαλκανίων 
Γ. Παπαδόπουλος – Τετράδης, 14 ψέματα
Γ. Ρακκάς, Το φιάσκο πλασάρεται ως θρίαμβος
Αθ. Γκότοβος, Εθνοτικά Μακεδόνας  στη Μακεδονία 
Π. Ε. Πετράκης, Ευρωπαϊκή αναταραχή 
Γ. Καραμπελιάς, Φασισμοί, παλιοί και νέοι
Δ. Παπαμιχαήλ, Πρακτόρισσες όνομα και πράγμα 
Ειδικού Συνεργάτη, Οι σειρήνες της γεωπολιτικής αναβάθμισης 

Φάκελος: Τουρκία
Γ. Ρακκάς, Τουρκία: Από περιφερειακή σε παγκόσμια δύναμη 
Γ. Ξένος, Τουρκία: Πολιτική και Οικονομία
Αλ. Μπελκαΐντ, Ο Ερντογάν και η Άκρα Δεξιά
Αλ. Δρίβας, Η Τουρκία και η Ρωσία ως σύμμαχοι 
Ν. Δημητριάδης-Θ. Τζιούμπας, Βούτυρο ή κανόνια; 

Αφιέρωμα: 2010-2018 Η Ελλάδα της παρακμής
Εισαγωγικό σημείωμα 
Κ. Γεώρμας, Ελλάδα αποκλίνουσα 
Αν. Λαυρέντζος, Το δημογραφικό ζήτημα
Γ. Δενδρινός, Κρίση, μεταρρυθμίσεις και αγορά εργασίας 
Ι. Τσιγκάνου, Η πορεία της εγκληματικότητας στην Ελλάδα της κρίσης 
Χαρ. Οικονόμου, Οικονομική κρίση, μνημόνια και υπηρεσίες υγείας 
Δ. Γιαννάτος, Ο νέος «ελληνικός»πολιτισμός του μνημονίου 
Τ. Χατζηαναστασίου, Παιδεία και εθνική συνείδηση
Γ. Παπαμιχαήλ, Ο εκσυγχρονισμός του Πανεπιστημίου 
Άν. Σκιαδά, Ο αθηναϊκός δημόσιος χώρος
Β. Καραποστόλης, Σκέψεις για την πολιτισμική ανασυγκρότηση της χώρας 

Κ. Χολέβας, Ο λαός αντιδρά στην αποδόμηση της εθνικής ταυτότητας 
Συνέντευξη του συνιδρυτή των Ποδέμος, Ι. Ερεχόν, «Η μεγαλύτερη μεταρρύθμιση όλων είναι εκείνη της ευταξίας» 
Ι. Τσέγκος, Το αμάρτημα της εφηβείας μου

Η εφεύρεση του εμπορίου

Αγορά, χρήμα και Δημοκρατία στην αρχαία Ελλάδα

Συγγραφέας: Καρλ Πολάνυι 

Μετάφραση: Γιώργος Ρακκάς και Στράτος Μεϊντανόπουλος

Σελ. 280

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου 

Μέχρι την ανάδυση της αθηναϊκής δημοκρατίας, ο πατριαρχικός οίκος και το ανατολικό δεσποτικό κράτος συνιστούσαν τις δυο υπαρκτές εναλλακτικές επιλογές για την οικονομική διακυβέρνηση των αρχαίων κοινωνιών. Ο Καρλ Πολάνυι –που θα εμπνευστεί σε μεγάλο βαθμό από την οικονομική σκέψη του Αριστοτέλη– καταδεικνύει μια άγνωστη, εν πολλοίς, θεμελιώδη παράμετρο της μεγάλης συνεισφοράς των αρχαίων Ελλήνων στον ανθρώπινο πολιτισμό: πράγματι, οι Έλληνες, παράλληλα με τα επιτεύγματά τους στην τέχνη, τη φιλοσοφία και την πολιτική, θα «εφεύρουν» και το εμπόριο. Πρώτη η Αθήνα στηρίχτηκε στα εμπορικά δίκτυα για την ικανοποίηση των υλικών αναγκών της πόλεως· επρόκειτο για μια εκδοχή πρώιμης αγοράς, κοινωνικά ελεγχόμενης από τους δημοκρατικούς μηχανισμούς του Δήμου. Εξάλλου, το εσωτερικό εμπόριο, για την κατανάλωση των πολιτών, διαφοροποιούνταν ριζικά από το εξωτερικό εμπόριο το οποίο ρυθμιζόταν κατ’ εξοχήν από το κράτος και διεξαγόταν χρησιμοποιώντας διαφορετικές νομισματικές μονάδες. Το επόμενο βήμα θα πραγματοποιηθεί στην Αλεξάνδρεια· η ελληνιστική Αίγυπτος θα διαμορφώσει για πρώτη φορά στον κόσμο μια «παγκόσμια αγορά», όπου η προσφορά και η ζήτηση θα ρυθμίζουν τις τιμές των εμπορευμάτων σε όλη την ανατολική Μεσόγειο.

Σε αυτή την πρωτοπόρα μελέτη, ο Καρλ Πολάνυι, ο συγγραφέας του Μεγάλου Μετασχηματισμού, καταδεικνύει πως η κλασική αντίληψη του ελληνικού μέτρου βρήκε την έκφρασή της και στο πεδίο της οικονομικής διακυβέρνησης, αναδεικνύοντας έναν τρίτο δρόμο μεταξύ της ολιγαρχίας και του κρατικού δεσποτισμού. Αυτή η οικονομική πολιτική θα επιτρέψει εξάλλου στη μεγάλη μάζα των μικροϊδιοκτητών του άστεως και της υπαίθρου να διατηρήσει έναν υψηλό βαθμό συμμετοχής στις αποφάσεις και τη διαχείριση της εξουσίας.

Ο Καρλ Πολάνυι, Ούγγρος φιλόσοφος, ανθρωπολόγος, από τους πρωτοπόρους της ιστορικής κοινωνιολογίας, γεννήθηκε το 1886, και σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης. Στα φοιτητικά του χρόνια, ιδρύει μια ριζοσπαστική ομάδα φοιτητών (Κύκλος Γαλιλαίος), και συνδέεται με τον Καρλ Μάνχαιμ και τον Γκεόργκι Λούκατς.
Ιδρυτικό μέλος του ουγγρικού Ριζοσπαστικού Κόμματος συμμετείχε στην Επανάσταση των Χρυσανθέμων, η οποία θα εγκαθιδρύσει την βραχύβια λαϊκή δημοκρατία της Ουγγαρίας με πρωθυπουργό τον Μιχάλι Κάρολι.
Το 1920, εγκαταλείπει την Βουδαπέστη, μετά την κομμουνιστική επανάσταση του Μπέλα Κουν και μεταβαίνει στην Βιέννη όπου διαμένει μέχρι το 1933, έτος ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία· τότε φεύγει για το Λονδίνο, αρχικά, και εν συνεχεία για τις ΗΠΑ, όπου και εκδίδεται το 1944 το γνωστότερο έργο του, Ο Μεγάλος Μετασχηματισμός.
Όταν αρχίζει ο ψυχρός πόλεμος εγκαθίσταται στο Οντάριο του Καναδά, όπου εργάζεται πάνω στις οικονομικές πρακτικές των προνεωτερικών κοινωνιών, μέχρι τον θάνατό του το 1964. Μεταθανάτια, εκδίδονται χειρόγραφες εργασίες του – μεταξύ αυτών και Ο βίος του ανθρώπου (1977) απ’ όπου και το κείμενο της παρούσας έκδοσης.

Σύγχρονες Βαβέλ, Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα, συγκρούσεις: Από τον Άγιο Παντελεήμονα στην προσφυγική κρίση

Συγγραφέας: Γιώργος Ρακκάς

Εναλλακτικές Εκδόσεις 2017/ Δοκίμιο 34

Σελ. 320 

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου 

Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια προσπάθεια μελέτης του μεταναστευτικού φαινομένου σε παγκόσμια κλίμακα και κατ’ εξοχήν στην Ελλάδα. Είναι το επιστέγασμα μιας μακρόχρονης έρευνας στην αθηναϊκή γειτονιά του Αγίου Παντελεήμονα, στα πλαίσια διδακτορικής εργασίας του συγγραφέα.
… Ο καπιταλισμός και η αποικιοκρατία αποδιάρθρωσαν παγιωμένες ισορροπίες του ανθρώπινου βίου, πυροδοτώντας τις μεγαλύτερες μετακινήσεις πληθυσμών στην ιστορία. Έτσι, το μεταναστευτικό τείνει να αναδειχθεί σε υπ’ αριθμόν ένα ζήτημα του 21ου αιώνα, καθώς συμπυκνώνει όλες τις παγκόσμιες αντιθέσεις – γεωπολιτικές, πολιτιστικές, οικονομικές, οικολογικές και δημογραφικές.
… Η παγκοσμιοποίηση, θεωρώντας ότι οι άνθρωποι και οι κοινωνίες τους μπορούν να λειτουργήσουν ως αεικίνητα εμπορεύματα, αποθέωσε αυτή τη ρευστότητα, ως το προανάκρουσμα μιας υπερεθνικής, πολυπολιτισμικής παγκόσμιας κοινωνίας. Και φυσικά, θα συμβεί το αντίθετο, και η Ευρώπη θα μεταβληθεί σε θέατρο σφοδρών διαπολιτισμικών συγκρούσεων, που με την σειρά τους παράγουν έναν σοβινιστικό σπασμό. Η ίδια η παγκοσμιοποίηση, οδηγώντας εκτός ελέγχου φαινόμενα όπως η μετανάστευση, προετοιμάζει την «Ευρώπη-φρούριο» που σήμερα καταγγέλλει.
… Και αν, στη Δύση, η νέα μεγάλη μετακίνηση των λαών αποτελεί εν μέρει τη νέμεση της αποικιοκρατικής ύβρεως, η αποικιοκρατούμενη Ελλάδα βρίσκεται στη δεινότερη θέση, όντας στο σύνορο των κόσμων που συγκρούονται.
… Εξάλλου, υπάρχουν δυνάμεις που επιθυμούν μια τέτοια εξέλιξη. Στην Ανατολή, το νεο-οθωμανικό καθεστώς της γείτονος επιθυμεί να ανασυστήσει έναν αυτοκρατορικό δεσποτισμό και μεθοδεύει τη μεταβολή της πολιτιστικής και εθνολογικής σύνθεσης στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια. Στη Δύση, τόσο η φιλελεύθερη Μέρκελ όσο και ο αντιφιλελεύθερος Ορμπάν θέλουν να μεταβάλουν την Ελλάδα σε μεθόριο ελέγχου και hot spot, όπου θα φιλτράρονται τα μεταναστευτικά ρεύματα.
… Στη γειτονιά του Αγίου Παντελεήμονα, αναδείχτηκαν in vivo αυτοί οι μηχανισμοί: η ανεξέλεγκτη μετανάστευση πολιτισμικά μη αφομοιώσιμων πληθυσμών οδήγησε σε μια γενικευμένη «σύγκρουση πολιτισμών» και έδωσε τη δυνατότητα να ριζώσει –σε τμήματα του ελληνικού πληθυσμού– το ναζιστικό φαινόμενο.
… Μόνη διέξοδος απέναντι στο δίλημμα: ψευδο-πολυπολιτισμική αποσύνθεση ή ναζιστική σύσπαση, η αριστοτελική «μεσότητα» της απόρριψης της λογικής των no-border με παράλληλη αποδοχή και ένταξη πληθυσμών πολιτισμικά συμβατών με τους Έλληνες, σε αριθμούς και μεγέθη που αποκλείουν τη δημιουργία γκέτο.

Ο Γιώργος Ρακκάς γεννήθηκε το 1981 στη Θεσσαλονίκη. Έχει σπουδάσει πολιτικές επιστήμες, και το Φθινόπωρο του 2017 έλαβε το διδακτορικό του στην Κοινωνιολογία.
Είναι μέλος της Κίνησης Πολιτών Άρδην, αρθρογραφεί και μεταφράζει για τα έντυπα Άρδην, Ρήξη και Νέος Λόγιος Ερμής, καθώς και για ενημερωτικά portal του διαδικτύου.
Συμμετείχε ενεργά σε κινητοποιήσεις και κινήματα της τελευταίας 20ετίας. Έχει διατελέσει Δημοτικός Σύμβουλος στον Δήμο Θεσσαλονίκης (2014-2016), ως επικεφαλής της παράταξης «Μένουμε Θεσσαλονίκη, Ούτε φυγή – Ούτε υποταγή».
Σήμερα ζει στη Θεσσαλονίκη και εργάζεται ως ιδιωτικός υπάλληλος. Από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις, κυκλοφορεί και το πρώτο του βιβλίο, Οικόπεδο και Αποικία: Η Ελλάδα στο τέλος της μεταπολίτευσης (2014).

Γιάννης Βλαχογιάννης: «Της τέχνης τα φαρμάκια»

Γιάννης Βλαχογιάννης «Της τέχνης τα φαρμάκια»  (νουβέλλα)

Επίμετρο: Ζαχαρίας Παπαντωνίου

Κυκλοφορεί από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις και το περιοδικό ΚαραγκιοζοΛόγιο(ν)

– Τί νὰ σοῦ πῶ, ρὲ Μῆτσο, φα­σκέ­λωσ’ τὴν αὐτὴ τὴν τέ­χνη μας… Ἄ­τιμη τέ­χνη, ἔ­χει πολλὰ βά­σα­να… Ξέρεις τί μαρτύρι­α ἔ­χει; Δὲν τὰ φαντάζε­σαι, για­τί εἶσ’ ἄ­γου­ρος ἀ­κό­μα. Ἂς εἶναι ὅ­μως, ἔ­χει καὶ τὶς χάρες της. Πῶς νὰ σοῦ πῶ, δὲ μπο­ρῶ νὰ σοῦ παραστήσω, εἶ­ναι τέ­χνη μ’ ἐδι­ο­τρο­πί­ες, μὲ νεῦ­ρα, μὲ τσα­κί­σμα­τα… Μὰ σὲ κανο­ποι­εῖ… Κα­τα­λα­βαίνεις μέ­σα σου πὼς κά­νῃς ἕ­να πρᾶ­μα ποὺ δὲ μπο­ρεῖ ἄλλος νὰ τὸ κά­μῃ…

Τὸ βιβλίο τοῦτο ἐγκαινιάζει μία σειρὰ ἐκδόσεων τοῦ περιοδικοῦ ΚαραγκιοζοΛόγιον γιὰ τὸ θέατρο σκιῶν καὶ τὸν κόσμο του. Ἡ «Βιβλιοθήκη τοῦ καραγκιοζολόγιου» φιλοδοξεῖ νὰ προσφέρει ὅσο γίνεται κείμενα καὶ ὑλικὸ ποὺ νὰ φωτίζουν τὴν ζωή, τὴν τέχνη, τὶς ἐλπίδες καὶ ἀγωνίες τῶν ἀνθρώπων τοῦ θεάτρου σκιῶν ἀλλὰ καὶ εὐρύτερα τὶς μορφὲς τῆς Παραδοσιακῆς Τέχνης, σὲ συνάρτηση μὲ τὶς σημερινὲς καταστάσεις τοῦ Νεώτερου Ἑλληνισμοῦ.
Παράλληλα, τὸ βιβλίο αὐτὸ ἀποτελεῖ καὶ ἕνα ἔντυπο μνημόσυνο ἑνὸς ἀπὸ τοῦς πρωτομάστορες τῆς νεώτερης αὐτοσυνειδησίας μας, ποὺ πάσχισε στὴ ζωή του νὰ μαζέψει καὶ νὰ περισώσει ὅσες σκόρπιες καὶ περιφρονημένες ψηφίδες τῆς ταυτότητάς μας μποροῦσε. Μὲ πολὺ κόπο καὶ πολὺ μεράκι ὁ Γιάννης Βλαχογιάννης ἔδωσε πολύ περισσότερα ἀπὸ ὅσα πῆρε, σημάδι αὐτό ἀτράνταχτο τῆς ἀξίας του.
Ἡ νουβέλλα «Τῆς τέχνης τὰ φαρμάκια», καρπὸς τῆς ἀγάπης τοῦ Βλαχογιάννη γιὰ τὸν λαό μας καὶ τὴν τέχνη του, παρακολουθεῖ τὸν καραγκιοζοπαίχτη «Φούλια» (πρόκειται γιὰ τὸν Γιάννη Ρούλια, ποὺ ἔπαιζε στὴν Ἀθήνα, στὸ γύρισμα τοῦ 20οῦ αἰώνα), τὸν χάρτινο θίασό του καὶ τοὺς μικροὺς βοηθούς του, τὸν Ἀποφώρη, τὸν Βρακάκια καὶ τὸν Τσιμπλή.
Ἡ νουβέλλα γράφτηκε τὸ 1917, ἐκδόθηκε, ὅμως, γιὰ πρώτη φορὰ στὸ περιοδικὸ τῆς Ἑστίας τὸ 1943 (τεύχη 386, 387, 389), λίγα χρόνια πρὶν τὸν θάνατο τοῦ συγγραφέα του.
Τὸ βιβλίο περιλαμβάνει ἐκτενῆ εἰσαγωγὴ τοῦ Κώστα Καμαριάρη γιὰ τὸν Γιάννη Βλαχογιάννη καὶ μιὰ νεκρολογία τοῦ Γιάννη Ρούλια, ποὺ ἔγραψε καὶ δημοσίευσε στὴν ἐφημερίδα Σκρὶπ τὸ 1905 ὁ λογοτέχνης Ζαχαρίας Παπαντωνίου. Ἡ εἰκονογράφηση ἔγινε ἀπὸ τὸν Νικόλα Δημητριάδη. Τὸ βιβλίο κλείνει μὲ ἕνα συνοπτικὸ γλωσσάρι λέξεων καὶ φράσεων.

Ο Γιάννης Βλαχογιάννης κατόρθωσε νὰ δεῖ τὸν Νεοέλληνα στὶς πρῶτες του ριζιμιὲς ἀπαρχές. Κατόρθωσε νὰ βρεῖ κάτι ἀπ’ τὸ μυστικό, τὸν ἐσώτερο ρυθμό του. Πιάνει τὸν σφυγμὸ τοῦ Λαοῦ καὶ τοῦ τόπου. Βρίσκει μιὰ γλῶσσα ἁπλὴ καὶ ἀνθρώπινη, βρίσκει ἕναν τρόπο ἀπέριττο νὰ μᾶς παρουσιάσει τὴν τέχνη καὶ τὰ φαρμάκια της. Ἀλλὰ ἐπίσης τὸν καλλιτέχνη καὶ τὰ φάρμακά του. Γιατὶ τὸ θέατρο σκιῶν, ὅπως κάθε θέατρο καὶ ὅπως κάθε τέχνη, εἶναι καὶ «Ἰατρεῖον τῶν ψυχῶν»…

 

Πολίτης του κόσμου, Η νέα λαϊκή πολιτική νοοτροπία, του Γιάννη Παπαμιχαήλ

Τίτλος: Πολίτης του κόσμου, Η νέα λαϊκή πολιτική νοοτροπία

Συγγραφέας:  Γιάννης Παπαμιχαήλ

Εναλλακτικές Εκδόσεις 2018

Σελ. 176

Αντί μιας πραγματικής πολιτισμικής πολλαπλότητας, ο μετανεωτερικός «πολυπολιτισμός» ως ιδεώδες, καταλήγει μοιραία να συμβιβάζεται με εικόνες που συμβαδίζουν με τα αγοραία στερεότυπα της παγκοσμιοποίησης, ως στοιχείου μιας δήθεν «αναμφισβήτητης προόδου»: η αποεδαφοποιημένη και ανεδαφική πρόσληψη της «Γης» ως πλανήτη σε μόνιμη κρίση. Η βιοπολιτική θεμελίωση του οικουμενισμού των ατομικών δικαιωμάτων όλων των ομιλούντων διπόδων. Ο ανθρωπισμός ως ηθική αξία «υπεράνω πολιτικών παθών» και πολιτισμικών προκαταλήψεων. Η «ανθρωπότητα» ως πολιτικό υποκείμενο που βρίσκεται πέρα από τις επιμέρους «μεγάλες αφηγήσεις» των πολιτικών κοινοτήτων και των συλλογικοτήτων της Ιστορίας, ως ιδεατή εικόνα των «ανοικτών κοινωνιών του επιθυμητού μέλλοντος». Οι ταυτότητες χωρίς δεσμεύσεις. Ο κεραυνοβόλος έρωτας εκ του «πολιτισμικού μηδενός» για την «ετερότητα». Οι ελευθερίες χωρίς καταναγκασμούς. Τα δικαιώματα χωρίς υποχρεώσεις. Οι απολαύσεις χωρίς φραγμούς. Η ισότητα χωρίς κοινωνικές και πολιτικές διακρίσεις εντός της αυστηρά ιεραρχημένης και όλο και πιο άνισης «παγκόσμιας κοινωνίας». Η ατομική διάκριση του «καθενός» ως «ευκαιρία» ή έστω ως δυνατότητα που (πρέπει να) διατίθεται σε όλους χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς. Πρόκειται για σχήματα σκέψης που λειτουργούν επίσης γύρω από πολιτικής φύσης προβληματισμούς και που μοιάζουν επομένως να στοιχειοθετούν το πλαίσιο μιας πολιτικής μετανεωτερικότητας: οι τάξεις χωρίς έθνος. Τα έθνη χωρίς κράτος. Το κράτος δίχως πολιτικά σύνορα…
***
Μπορούμε εύλογα να ισχυριστούμε ότι τόσο ο «μετανεωτερικός κοσμοπολιτισμός» όσο και η πολιτική νοοτροπία που διαμορφώνει τις ιδέες και τις φαντασιώσεις περί του «πολίτη του κόσμου» στον σύγχρονο δυτικό κοινό νου, αποτελούν δυο από τους βασικότερους, κοσμοθεωρητικής και μεθοδολογικής φύσης πυλώνες της μετανεωτερικότητας. Αν αυτό ισχύει, αξίζει τον κόπο να μελετήσουμε με κριτικό τρόπο τις επιστημολογικές προϋποθέσεις και τις ρητές ή άρρητες κοινωνιοπολιτισμικές ιδεολογικές και πολιτικές τους σκοπιμότητες.