Πόσο κοστίζει η ψυχοθεραπεία;

528

του Τ. Δορκά, από το Άρδην τ. 55, Αύγουστος – Σεπτέμβριος 2005

«Το κό­στος της ψυ­χι­α­τρι­κής πε­ρί­θαλ­ψης θὰ μπο­ροῦ­σε νὰ εἶ­ναι ἀ­σύγ­κρι­τα χα­μη­λό­τε­ρο ἀ­π’ ὅ,τι κο­στί­ζει σή­με­ρα στὸ κρά­τος, δη­λα­δὴ σὲ ὅ­λους μας. Ἂν εἶ­ναι ὑ­ψη­λό, αὐ­τὸ ὀ­φεί­λε­ται στὸ κό­στος ἄλ­λων, ξέ­νων καὶ ἄ­σχε­των πρὸς τὶς ἀ­νάγ­κες τῆς ψυ­χι­α­τρι­κῆς πε­ρί­θαλ­ψης, προ­σώ-πων, πραγ­μά­των καὶ ὑ­πη­ρε­σι­ῶν, κα­θὼς ἐ­πί­σης καὶ στὸν ἀ­παρ­χαι­ω­μέ­νο τρό­πο πα­ρο­χῆς καὶ ἄ­σκη­σής τους. Οἱ ἐκ­συγ­χρο­νι­σμέ­νες, καὶ γι’ αὐ­τὸ ἀ­πο­δο­τι­κό­τε­ρες, μέ­θο­δοι θε­ρα­πεί­ας κο­στί­ζουν πο­λὺ φθη­νό­τε­ρα, ὅ­πως ἀ­πο­δει­κνύ­ε­ται μὲ ἀ­δι­α­φι­λο­νί­κη­τους ἀ­ριθ­μοὺς ἀ­πὸ τὴ λει­τουρ­γί­α τοῦ Ἀ­νοι­κτοῦ Ψυ­χο­θε­ρα­πευ­τι­κοῦ Κέν­τρου, καὶ αὐ­τὸ μό­νο ὡς πρὸς τὸ κό­στος τῆς ψυ­χο­θε­ρα­πεί­ας κα­θ’ ἑ­αυ­τῆς (λει­τουρ­γι­κὰ ἔ­ξο­δα, ἀ­μοι­βὲς θε­ρα­πευ­τῶν κ.λπ.­), καὶ χω­ρὶς νὰ ὑ­πο­λο­γί­σου­με τὸ δευ­τε­ρο­γε­νὲς κέρ­δος ποὺ προ­κύ­πτει (ἀ­πὸ τὴν πρό­λη­ψη τῆς χρο­νι­ό­τη­τας κ.λπ.­), κα­θώς ἐ­πί­σης καὶ τοὺς ἀν­θρω­πι­στι­κοὺς καὶ ἠ­θι­κοὺς συν­τε­λε­στές, ποὺ πρέ­πει κι αὐ­τοὶ κά­πο­τε νὰ ἀρ­χί­σουν νὰ προ­σμε­τρῶν­ται, ἀ­κό­μα καὶ γιὰ τοὺς… ψυ­χα­σθε­νεῖς!» (Τσέγ­κος, σελ. 172).

Προ­κα­λεῖ καὶ σί­γου­ρα κερ­δί­ζει τὸ ἐν­δι­α­φέ­ρον τοῦ ἀ­να­γνώ­στη, ἀ­κό­μη καὶ τοῦ μή σχε­τι­κοῦ μὲ τὴν ψυ­χο­θε­ρα­πεί­α, τὸ βι­βλί­ο «Τὸ Κό­στος τῆς Ψυ­χο­θε­ρα­πεί­ας. Οἰ­κο­νο­μι­κὴ καὶ Λει­τουρ­γι­κὴ Ἀ­ξι­ο­λό­γη­ση μί­ας Ἡ­με­ρή­σιας Ψυ­χο­θε­ρα­πευ­τι­κῆς Μο­νά­δας» ἀ­πὸ τὶς Ἐ­ναλ­λα­κτι­κὲς Ἐκ­δό­σεις. Μί­α ὁ­μά­δα ἔμ­πει­ρων οἰ­κο­νο­μο­λό­γων τῆς ὑ­γεί­ας (Ν. Πο­λύ­ζος, Β. Μπαρ­δῆς, Δ. Μπαρ­τζώ­κας, Γ. Πι­ερ­ρά­κος, Κ. Παν­τε­λά­κη, Χ. Κω­στό­που­λος) συ­νερ­γά­ζε­ται μὲ ψυ­χο­θε­ρα­πευ­τές, συ­νερ­γά­τες τοῦ Ἀ­νοι­κτοῦ Ψυ­χο­θε­ρα­πευ­τι­κοῦ Κέν­τρου, τολ­μών­τας νὰ μι­λή­σουν γιὰ τὸ πό­σο πραγ­μα­τι­κὰ κο­στί­ζει στὸν θε­ρα­πευ­ό­με­νο ἡ θε­ρα­πεί­α του, δί­νον­τας στὴ δη­μο­σι­ό­τη­τα τὰ ἀ­πο­τε­λέ­σμα­τα μί­ας μο­να­δι­κῆς στὸ εἶ­δος της ἔ­ρευ­νας στὴν Ἑλ­λά­δα, καὶ μί­ας ἀ­πὸ τὶς λί­γες δι­ε­θνῶς, ποὺ ἀ­πο­τι­μοῦν τὸ ὡ­ρια­ῖο κό­στος τῆς ψυ­χο­θε­ρα­πεί­ας. Τὸ βι­βλί­ο προ­λο­γί­ζει ὁ γνω­στὸς ψυ­χί­α­τρος Ἰ.Κ. Τσέγ­κος, ὁ ὁ­ποῖ­ος ἀ­να­φε­ρό­με­νος στὶς προσ­δο­κί­ες ἀ­πὸ τὴν ἵ­δρυ­ση τοῦ ὀρ­γα­νι­σμοῦ, ση­μει­ώ­νει «Τὸ σπου­δαι­ό­τε­ρο, ὅ­μως, ἦ­ταν ὅ­τι θὰ ἐ­πι­βε­βαι­ώ­νο­ταν ἡ πε­ποί­θη­σή μας ὅ­τι καὶ ὁ ψυ­χι­α­τρι­κὸς ἄρ­ρω­στος μπο­ρεῖ νὰ νο­ση­λεύ­ε­ται χω­ρὶς ἐγ­κλει­σμούς (γι’ αὐ­τὸ καὶ «Ἀ­νοι­κτό»­), ὅ­τι ἡ ψυ­χο­θε­ρα­πεί­α δὲν προ­ο­ρί­ζε­ται μό­νο γιὰ τὶς λε­γό­με­νες «ἐ­λα­φρές» πε­ρι­πτώ­σεις («Ψυ­χο­θε­ρα-πευ­τι­κό») καί, ἐ­πι­πλέ­ον, ὅ­τι τὸ κό­στος γι’ αὐ­τοῦ τοῦ εἴ­δους τὶς δι­α­τα­ρα­χές, δη­λα­δὴ τὶς «σο­βα­ρές», θὰ μπο­ροῦ­σε νὰ εἶ­ναι ἴ­σως πο­λὺ χα­μη­λό­τε­ρο τῶν δι­α­τι­θε­μέ­νων κον­δυ­λί­ων γιὰ λό­γους ἄλ­λους, πολ­λὲς φο­ρὲς ἄ­σχε­τους ἤ καὶ ἀν­τί­θε­τους μὲ τὴ θε­ρα­πευ­τι­κὴ ἀ­πο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα».

Στὸ βι­βλί­ο ἀ­πο­τυ­πώ­νον­ται τὰ ἀ­πο­τε­λέ­σμα­τα μί­ας πο­λυ­ε­τοῦς συλ­λο­γι­κῆς ἐ­ρευ­νη­τι­κῆς προ­σπά­θειας, στοι­χει­ο­θε­τη­μέ­νης μὲ σύγ­χρο­να βι­βλι­ο­γρα­φι­κὰ δε­δο­μέ­να. Με­θο­δο­λο­γι­κά ἕ­να τέ­τοι­ο ἐγ­χεί­ρη­μα πα­ρου­σιά­ζει πολ­λές δυ­σκο­λί­ες, κα­θώς ὑ­πάρ­χουν πολ­λὲς καὶ σο­βα­ρὲς δυ­σκο­λί­ες νὰ με­τα­φρα­σθοῦν τὰ οἰ­κο­νο­μι­κὰ δε­δο­μέ­να σὲ ψυ­χι­α­τρι­κοὺς ὅ­ρους. Πέ­ραν τῶν πρα­κτι­κῶν προ­βλη­μά­των οἱ­ασ­δή­πο­τε ἔ­ρευ­νας, ὑ­πάρ­χουν δύ­ο δυ­νη­τι­κὰ προ­βλή­μα­τα εἰ­δι­κῶς στὸν ψυ­χι­α­τρι­κὸ χῶ­ρο: πρῶ­τον, ποι­ὸς καὶ για­τί δι­ε­ξά­γει μί­α τέ­τοι­α ἔ­ρευ­να καί, δε­ύ­τε­ρον, τὸ κα­τὰ πό­σον ὑ­πάρ­χουν τὰ ἐρ­γα­λεῖ­α καὶ τὰ δε­δο­μέ­να νὰ δι­ε­ξα­χθεῖ ἀ­πο­τε­λε­σμα­τι­κά. Οἱ συγ­γρα­φεῖς ἀ­κο­λου­θοῦν τήν πλέ­ον κα­θι­ε­ρω­μέ­νη δι­ε­θνῶς πρα­κτι­κή, δηλ. τὴ δι­ε­ξα­γω­γή τῆς ἔ­ρευ­νας ἀ­πὸ μί­α δι­ε­πι­στη­μο­νι­κὴ ὁ­μά­δα, ἀ­πο­τε­λού­με­νη ἀ­πὸ ψυ­χι­ά­τρους, ψυ­χο­λό­γους καὶ οἰ­κο­νο­μο­λό­γους τῆς ὑ­γε­ί­ας. Ἐ­πι­πλέ­ον, φαί­νε­ται νὰ μὴ δι­α­φεύ­γει τῆς προ­σο­χῆς τους ὁ ἐγ­γε­νὴς κίν­δυ­νος ποὺ ὑ­πάρ­χει σὲ τέ­τοι­ου εἴ­δους με­λέ­τες, κα­θὼς συ­νή­θως ἡ ἐ­πι­κέ­ντρω­ση στὸν οἰ­κο­νο­μι­κὸ πα­ρά­γον­τα ἀλ­λοι­ώ­νει ἢ καὶ ἀ­πο­προ­σα-να­το­λί­ζει τοὺς θε­με­λι­ώ­δεις σκο­ποὺς πα­ρο­χῆς ὑ­πη­ρε­σι­ῶν ὑ­γε­ί­ας, οἱ ὁ­ποῖ­οι σὲ καμ­μί­α πε­ρί­πτω­ση δὲν θὰ πρέ­πει νὰ σχε­τί­ζον­ται μὲ τὸ οἰ­κο­νο­μι­κὸ κέρ­δος. Ἀν­τι­θέ­τως, ὅ­πως ἀ­να­φέ­ρε­ται ἡ ἐν λό­γῳ με­λέ­τη ἀ­πο­σκο­πεῖ στὴν πρό­τα­ση βέλ­τι­στων λύ­σε­ων, οἱ ὁ­ποῖ­ες θὰ ὁ­δη­γή­σουν σὲ ἀ­πο­δο­τι­κό­τε­ρες καὶ πα­ρα­γω­γι­κό­τε­ρες, ἀ­πὸ οἰ­κο­νο­μι­κὴ καὶ κοι­νω­νι­κὴ ἄ­πο­ψη, δρα­στη­ρι­ό­τη­τες, τό­σο γιά τόν ὀρ­γα­νι­σμό ὅ­σο καί γιά τούς θε­ρα­πευ­ό­με­νους. Ὁ Πο­λύ­ζος ἀ­να­φέ­ρει χα­ρα­κτη­ρι­στι­κὰ «θε­ω­ρῶ ὅ­τι ἔ­γι­νε μί­α τε­ρά­στια προ­σπά­θεια ἀ­π’ ὅ­λους νά ἀ­πο­δεί­ξου­με ὅ­τι στή χώ­ρα μας (ἐ­κτός ἀ­πό πα­τρι­ω­τι­σμό, ἰ­δε­ο­λο­γί­α κ.λπ.) δι­α­θέ­του­με πιὰ καὶ τὴν ἀ­πα­ραί­τη­τη γνώ­ση καὶ θέ­λη­ση νὰ ἀ­ξι­ο­λο­γή­σου­με, νὰ προ­γραμ­μα­τί­σου­με καὶ νὰ πο­ρευ­θοῦ­με (μὲ ἀ­πο­φά­σεις καὶ στρα­τη­γι­κή) στὸ μέλ­λον».

Ἡ ἔ­ρευ­να δι­ήρ­κε­σε τρί­α χρό­νια, δι­ε­ξή­χθη σέ τρεῖς ἀλ­λε­πάλ­λη­λες φά­σεις, κά­θε μί­α ἀ­πό τίς ὁ­ποῖ­ες προ­σέ­φε­ρε στοι­χεῖ­α, πρό­τει­νε λύ­σεις, ἡ ἐ­φαρ­μο­γὴ τῶν ὁ­ποί­ων ἐ­πα­να­ξι­ο­λο­γεῖ­το ἀ­πὸ τὴν ἑ­πό­με­νη φά­ση τῆς ἔ­ρευ­νας. Τὰ εὑ­ρή­μα­τα τῆς ἀ­νω­τέ­ρω με­λέ­της, τὰ ὁ­ποῖ­α συ­νο­ψί­ζον­ται ἀ­πὸ τὴν Ν. Κα­ρα­πο­στό­λη στὸ τε­λευ­ταῖ­ο κε­φά­λαι­ο, συγ­κλί­νουν στὴν κα­τάρ­ρι­ψη τοῦ μύ­θου τῆς ἀ­κρι­βῆς ψυ­χο­θε­ρα­πεί­ας, ἑ­νὸς μύ­θου ποὺ συν­τη­ρεῖ­ται ὡς τὶς μέ­ρες μας, πα­ρὰ τὴν πλη­θώ­ρα ἐ­ρευ­νη­τι­κῶν στοι­χεί­ων ποὺ συ­νη­γο­ροῦν ὑ­πὲρ τοῦ ἀν­τι­θέ­του. Ταυ­τοχρό­νως, συ­ζη­τῶν­ται οἱ πα­ρά­γον­τες ἐ­κεῖ­νοι ποὺ ἐ­πη­ρε­ά­ζουν τὸ κό­στος τῆς θε­ρα­πεί­ας καὶ οἱ ὁ­ποῖ­οι σχε­τί­ζον­ται συ­νή­θως μὲ ξέ­νες πρὸς τὸ συμ­φέ­ρον τοῦ ἀ­σθε­νοῦς κα­τα­στά­σεις.

Πιὸ συγ­κε­κρι­μέ­να, κα­τα­δει­κνύ­ε­ται ἐ­ρευ­νη­τι­κὰ ἡ ἱ­κα­νό­τη­τα ἐ­πι­βί­ω­σης ἑ­νὸς ὀρ­γα­νι­σμοῦ μὴ κερ­δο­σκο­πι­κοῦ χα­ρα­κτή­ρα, ὁ ὁ­ποῖ­ος δέν ἐ­πι­χο­ρη­γεῖ­ται ἀ­πό που­θε­νά πα­ρά μό­νον ἀ­πό τούς «χρῆ­στες» τῶν ὑ­πη­ρε­σι­ῶν του, ἡ ἐ­ξα­σφά­λι­ση κα­τάλ­λη­λων συν­θη­κῶν ἐρ­γα­σί­ας γιὰ θε­ρα­πευ­τὲς καὶ θε­ρα­πευ­ό­με­νους ἐν­τὸς κοι­νο­τι­κοῦ πε­ρι­βάλ­λον­τος, καὶ τό ση­μαν­τι­κώ­τε­ρο ἀ­πο­δει­κνύ­ε­ται ἡ κα­θ’ ὅ­λα συμ­φέ­ρου­σα (τό­σο γιὰ τὸν ὀρ­γα­νι­σμὸ ὅ­σο καὶ γιὰ τὸν θε­ρα­πευ­ό­με­νο) κύ­ρια θε­ρα­πευ­τι­κὴ προ­σέγ­γι­ση, ἡ ὁ­μα­δι­κὴ ψυ­χο­θε­ρα­πεί­α. Εἰ­δι­κώ­τε­ρα, ἀ­πὸ τὰ στοι­χεῖ­α προ­κύ­πτει ὅ­τι ἡ κο­στο­λό­γη­ση τῆς ψυ­χο­θε­ρα­πεί­ας εὐ­νο­εῖ τὴ θε­ρα­πεί­α σὲ ὁ­μά­δες, κα­θὼς τὸ κό­στος γιὰ τὸν θε­ρα­πευ­ό­με­νο μει­ώ­νε­ται αἰ­σθη­τὰ ἀ­πὸ τὴ Δυ­α­δι­κὴ Ψυ­χο­θε­ρα­πεί­α (35 εὐ­ρὼ ἀ­νὰ ὥ­ρα) στὴν Ὁ­μα­δι­κὴ Ψυ­χο­θε­ρα­πεί­α, φθά­νον­τας σχε­δὸν στὰ μι­σὰ γιὰ τὴν Ὁ­μα­δι­κὴ Ἀ­νά­λυ­ση (18,33 εὐ­ρὼ ἀ­νὰ ὥ­ρα), καὶ στὸ ἐ­λά­χι­στο γιὰ τὶς Θε­ρα­πευ­τι­κὲς Κοι­νό­τη­τες (5,08 εὐ­ρὼ ἀ­νὰ ὥ­ρα!­).

Φυ­σι­κά, τὸ κό­στος μί­ας ὑ­πη­ρε­σί­ας δὲν ἀ­πο­δει­κνύ­ει κα­τ’ ἀ­νάγ­κην καὶ τὴν ποι­ό­τη­τα. Στὸ βι­βλί­ο, ὅ­μως, πα­ρα­τί­θεν­ται καὶ στοι­χεῖ­α ἀ­πὸ ἄλ­λες με­λέ­τες σχε­τι­κὲς μὲ τὴν ἀ­πο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα τῆς ψυ­χο­θε­ρα­πεί­ας. Σύμ­φω­να μὲ αὐ­τὲς πα­ρα­τη­ρή­θη­κε ἕ­να ση­μαν­τι­κὰ ὑ­ψη­λὸ πο­σο­στὸ ἀ­πο­θε­ρα­πε­ί­ας ἤ κλι­νι­κῆς βελ­τί­ω­σης χω­ρὶς πα­ρου­σί­α συμ­πτω­μα­το­λο­γί­ας (46,7%­), ἐ­νῶ ἡ κλι­νι­κὴ βελ­τί­ω­ση μὲ πα­ρου­σί­α συμ­πτω­μά­των ἀ­νέρ­χε­ται στὸ 20,7%, δη­λα­δὴ ἕ­να πο­σο­στὸ 67,4% πα­ρου­σί­α­σε σα­φὴ βελ­τί­ω­ση. Ὅ­πως ἀ­να­φέ­ρε­ται, ἡ ἀ­νω­τέ­ρω κα­τα­νο­μὴ τῆς ἔκ­βα­σης τῆς θε­ρα­πεί­ας θε­ω­ρεῖ­ται ἰ­δι­αί­τε­ρα ση­μαν­τι­κή, ἂν συ­νυ­πο­λο­γί­σει κα­νεὶς τὴν κα­τα­νο­μὴ τῶν δι­α­γνώ­σε­ων τῶν συγ­κε­κρι­μέ­νων θε­ρα­πευ­ο­μέ­νων, ποὺ στὴν πλει­ο­ψη­φί­α τους ἀ­νή­κουν στὶς ψυ­χω­σι­κές δι­α­τα­ρα­χές καὶ τὶς σο­βα­ρές δι­τα­ρα­χὲς προ­σω­πι­κό­τη­τας (63%­). Ἐ­πι­πλέ­ον, ἐ­πει­δὴ συ­χνὰ ἡ ψυ­χο­θε­ρα­πεί­α κα­τη­γο­ρεῖ­ται γιὰ τὴ με­γά­λη της διά­ρκεια, οἱ συγ­γρα­φεῖς πα­ρου­σιά­ζουν στοι­χεῖ­α σύμ­φω­να μὲ τὰ ὁ­ποῖ­α γιὰ τὴν ἀ­πο­θε­ρα­πεί­α ἢ τὴν κλι­νι­κὴ βελ­τί­ω­ση χω­ρὶς συμ­πτώ­μα­τα ἀ­παι­τεῖ­ται ἕ­να δι­ά­στη­μα κα­τὰ μέ­σον ὅ­ρο 26 μη­νῶν, ἐ­νῶ ἡ κλι­νι­κὴ βελ­τί­ω­ση ξε­κι­νᾶ ἀ­πὸ τοὺς 6 μῆ­νες καὶ με­τά.

Ὅ­λα τά ἀ­νω­τέ­ρω στοι­χεῖ­α ὁ­δη­γοῦν καὶ τὸν πλέ­ον δύ­σπι­στο ἀ­να­γνώ­στη νὰ ἀ­να­ρω­τη­θεῖ για­τὶ συν­τη­ροῦν­ται μέ­χρι σή­με­ρα ἀ­να­χρο­νι­στι­κὲς πρα­κτι­κὲς ψυ­χι­α­τρι­κῆς πε­ρί­θαλ­ψης (ἐ­γλει­σμοί σέ δη­μό­σια καί ἰ­δι­ω­τι­κά ἱ­δρύ­μα­τα, «ἄ­κρα­τος» φαρ­μα­κο­θε­ρα­πεί­α), οἱ ὁ­ποῖ­ες ὄ­χι μό­νον εἶ­ναι πα­νά­κρι­βες ἀλ­λὰ, κα­τὰ κοι­νὴ ὁ­μο­λο­γί­α, καὶ μὴ ἀ­πο­τε­λε­σμα­τι­κές. Τὸ τε­λευ­ταῖ­ο ἀ­πο­τε­λεῖ «ἕ­να ἄλ­λο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό, ποὺ κι αὐ­τὸ ἀ­πο­σι­ω­πᾶ­ται. Ἡ ψυ­χο­θε­ρα­πεί­α ἐ­πι­βα­ρύ­νει πάν­το­τε σχε­δὸν τὸ ψυ­χο­θε­ρα­πευ­ό­με­νο ἄ­το­μο, ἐ­νῶ τὴ φαρ­μα­κο­θε­ρα­πεί­α τὴν πλη­ρώ­νου­με ὅ­λοι οἱ φο­ρο­λο­γού­με­νοι, μιὰ καὶ τὸ κρά­τος καὶ τὰ ἀ­σφα­λι­στι­κὰ τα­μεῖ­α, ἀ­πὸ μιὰ “ἀ­νε­ξή­γη­τη” προ­τί­μη­ση, ἀ­να­γνω­ρί­ζουν ὡς μέ­θο­δο θε­ρα­πεί­ας τῶν ψυ­χι­κῶν πα­θή­σε­ων μό­νο τὴ φαρ­μα­κευ­τι­κὴ ἀ­γω­γή, ἐ­νῶ ἀ­γνο­οῦν συ­νή­θως τὴν ψυ­χο­θε­ρα­πεί­α!­(» .

Ἡ ἔκ­δο­ση ἀ­πο­κτᾶ ἰ­δι­αί­τε­ρο ἐν­δι­α­φέ­ρον ἄν συ­νυ­πο­λο­γί­σει κα­νεὶς τὸ κλί­μα τῶν ἡ­με­ρῶν, μὲ τὶς ἀν­τι­δρά­σεις σὲ κά­θε εἴ­δους ἀ­ξι­ο­λο­γή­σεις. Ἐ­πι­πλέ­ον, φαί­νε­ται νὰ πα­ρέ­χει καὶ μί­α ἀ­ξι­ό­πι­στη ἀ­πάν­τη­ση στὸ ἐ­πί­και­ρο ζή­τη­μα τῆς πα­ρα­κμά­ζου­σας ἐ­πι­δο­μα­τι­κῆς χρη­μα­το­δό­τη­σης τοῦ συ­νό­λου σχε­δὸν τῶν κρα­τι­κο­δί­αι­των ψυ­χι­α­τρι­κῶν καὶ ψυ­χο­θε­ρα­πευ­τι­κῶν ὀρ­γα­νι­σμῶν. Ἕ­να βι­βλί­ο, τὸ ὁ­ποῖ­ο πα­ρὰ τὸ ἐ­ξει­δι­κευ­μέ­νο πε­ρι­ε­χό­με­νό του καὶ τὴν λε­πτο­με­ρὴ (ὑ­περ­βο­λι­κὴ σὲ ὁ­ρι­σμέ­νες πε­ρι­πτώ­σεις) πα­ρά­θε­ση στοι­χεί­ων, θά ἔ­πρε­πε νά με­λε­τή­σουν ὅ­λοι καὶ ἰ­δι­αι­τέ­ρως οἱ κα­τ’ ἐ­ξα­κο­λού­θη­σιν πα­ρα­πο­νού­με­νοι γιά κον­δύ­λια καί «πα­κέ­τα». Δὲν εἶ­ναι δυ­να­τὸν νὰ πα­ρα­μέ­νουν ἀ­νυ­πο­ψί­α­στοι γιὰ τὴν οἰ­κο­νο­μι­κὴ δι­ά­στα­ση τῆς ψυ­χι­α­τρι­κῆς, ἡ ὁ­ποί­α «ἐ­κτεί­νε­ται ἀ­π’ τὴν αὐ­το-νό­η­τη ἀ­ναγ­και­ό­τη­τα ἐ­πι­βί­ω­σης τῶν φο­ρέ­ων της, ἕ­ως τὶς ἀ­ναγ­κα­στι­κὰ ψη­φο-θη­ρι­κὲς καὶ θε­σι­θη­ρι­κὲς δι­α­συν­δέ­σεις της μὲ τοὺς κρα­τι­κοὺς καὶ κομ­μα­τι­κοὺς μη­χα­νι­σμούς, ἀλ­λὰ καὶ μὲ τὶς ἀ­πα­ρά­δε­κτες ὑ­πο­χει­ρια­κὲς δου­λεῖ­ες στοὺς πο­λυ­ε­θνι­κοὺς φαρ­μα­κο­βι­ο­μη­χα­νι­κοὺς καὶ ἄλ­λους κο­λοσ­σούς».
Τέ­λος, νά ἐ­πι­ση­μά­νου­με ὅ­τι πα­ρ’ ὅ­τι πρό­κει­ται πε­ρί μί­ας οἰ­κο­νο­μι­κῆς με­λέ­της, ἔ­χει δο­θεῖ ἰ­δι­αί­τε­ρη ση­μα­σί­α στὴ γλώσ­σα, ἐ­νῶ πα­ρα­τί­θε­ται καί ἕ­να λε­ξι­λό­γιο τῶν χρη­σι­μο­ποι­ού­με­νων οἰ­κο­νο­μι­κῶν ὅ­ρων γιὰ ὅ­σους δὲν εἶ­ναι ἐ­ξοι­κει­ω­μέ­νοι μὲ αὐ­τὰ τὰ θέ­μα­τα. Φαί­νε­ται, ὅ­τι ὅ­ταν ὑ­πάρ­χει πραγ­μα­τι­κὸ ἐν­δι­α­φέ­ρον τό­τε καὶ τό … συμφέρον μπορεῖ νὰ πάρει καὶ μία διαφορετικὴ ἔννοια!

Τάσης Δορκᾶς