Τα είδωλα του κυπριωτισμού

647

του Χρ. Ιακώβου, από το Άρδην τ. 50, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2004

Α­φορ­μη για την πα­ραθε­ση των πα­ρα­κά­τω σκέ­ψε­ων εί­ναι μί­α συ­νο­μι­λί­α που εί­χα με κά­ποιο φί­λο, λί­γο πριν α­πό τον τε­λι­κό του Ευ­ρω­πα­ϊ­κού Πρω­τα­θλή­μα­τος με­τα­ξύ Πορ­το­γα­λί­ας και Ελ­λά­δος. Σχο­λιά­ζο­ντας τα προ­γνω­στι­κά για το παι­γνί­δι, μου ε­ξέ­φρα­σε την εν­δό­μυ­χή του πε­ποί­θη­ση ό­τι προ­τι­μού­σε να κερ­δί­σει η Πορ­το­γα­λί­α για­τί πι­θα­νή νί­κη της ε­θνι­κής Ελ­λά­δος “θα προ­κα­λού­σε έ­ξαρ­ση του ε­θνι­κι­σμού στην Κύ­προ σε μί­α πε­ρί­ο­δο που θα πρέ­πει να ε­πα­νέλ­θει το σχέ­διο Α­νάν σε νέ­ο δη­μο­ψή­φι­σμα”.

Με­τά την ε­μπει­ρί­α του 1974 κά­ποιοι “προ­ο­δευ­τι­κοί” που φα­ντά­ζο­ντο ό­τι εί­ναι πιο ρε­α­λι­στές, α­φού πί­στεψαν ό­τι ξε­πέ­ρα­σαν τους “ε­θνι­κι­στι­κούς α­τα­βι­σμούς” και υ­ιο­θε­τώ­ντας α­να­μα­σή­μα­τα ε­νός ξε­νό­φερ­του ει­ρη­νι­σμού και οι­κου­με­νι­σμού, θε­ώ­ρη­σαν ό­τι θα μπο­ρού­σαν να οι­κο­δο­μή­σουν έ­να νέ­ο πο­λι­τι­κό πο­λι­τι­σμό στην Κύ­προ, στη­ρι­ζό­με­νοι στην ι­δε­ο­λο­γί­α του κυ­πριω­τι­σμού που στα­δια­κά θα κυ­ριαρ­χού­σε σε βά­ρος της ελ­λη­νι­κής ε­θνι­κής συ­νεί­δη­σης.
Οι κυ­πριω­τι­στές συ­στη­μα­τι­κά ε­ξέ­φρα­σαν και συ­νε­χί­ζουν να εκ­φρά­ζουν την ε­χθρό­τη­τά τους α­πέ­να­ντι σε γε­γο­νό­τα και ε­πε­τεί­ους που με­τα­τρέ­πο­νται σε σύμ­βο­λα ε­πι­βε­βαί­ω­σης της ελ­λη­νι­κής ε­θνι­κής ταυ­τό­τη­τας στην Κύ­προ. Νο­μί­ζουν ό­τι λύ­νουν προ­βλή­μα­τα μό­νο και μό­νο ε­πει­δή εκ­στρα­τεύ­ουν ε­να­ντί­ον του “ε­θνι­κι­στι­κού φα­να­τι­σμού”. Η συ­χνό­τα­τα, ό­μως, μι­σαλ­λό­δο­ξη συ­μπε­ρι­φο­ρά τους α­πο­δει­κνύ­ει για άλ­λη μί­α φο­ρά ό­τι ο φα­να­τι­σμός ε­να­ντί­ον του φα­να­τι­σμού μπο­ρεί να εί­ναι πιο στε­νο­κέ­φα­λος α­πό τον α­πλό φα­να­τι­σμό.
Ο κυ­πριω­τι­σμός, ό­ντας ι­δε­ο­λο­γί­α, εκ­πλη­ρώ­νει και τις ψυ­χο­λο­γι­κές λει­τουρ­γί­ες της ι­δε­ο­λο­γί­ας, δη­λα­δή ε­πέ­τρε­ψε σε “προ­ο­δευ­τι­κούς” δια­νο­ου­μέ­νους ε­λα­φρών βα­ρών και σε α­στεί­ους δη­μο­σιο­γρα­φί­σκους να α­να­βαθ­μί­ζουν το μι­κρό τους ε­γώ εμ­φα­νι­ζό­με­νοι ως εκ­πρό­σω­ποι υ­ψη­λών ι­δε­ω­δών. Συ­νά­μα υ­πο­θάλ­πουν σε μι­κρο­με­σαί­ους πο­λι­τι­κούς την α­να­κου­φι­στι­κή ψευ­δαί­σθη­ση ό­τι τά­χα μπο­ρούν να συρ­ρι­κνώ­σουν την πο­λι­τι­κή σε δια­χεί­ρι­ση και διά­λο­γο, α­πο­τι­νά­ζο­ντας α­πό τους ι­σχνούς ώ­μους τους το βά­ρος της ι­στο­ρί­ας και των ευ­θυ­νών που α­πορ­ρέ­ουν α­πό αυ­τή.

Πέ­φτουν στη με­γά­λη πα­γί­δα, ό­ταν θέ­λουν να α­ντι­πα­λέ­ψουν ε­θνι­κι­στι­κές δια­στρο­φές με άλ­λες “ορ­θό­τε­ρες ι­δέ­ες”. Αυ­τές οι ι­δέ­ες α­πο­δει­κνύ­ο­νται σχη­μα­τι­κές υ­πο­τυ­πώ­σεις ι­δε­ο­λο­γη­μά­των και ε­γκε­φα­λι­κών κα­τα­σκευα­σμά­των που α­φή­νουν τον κό­σμο τρα­γι­κά στε­ρη­μέ­νο και α­νι­κα­νο­ποί­η­το, που τον κά­νουν να α­να­ρω­τιέ­ται αν η ε­ρω­τι­κή σχέ­ση που καλ­λιέρ­γη­σε με τον πο­λι­τι­σμό του Μί­κη Θε­ο­δω­ρά­κη, του Γιώρ­γου Ντα­λά­ρα, του Ο­δυσ­σέ­α Ε­λύ­τη, της Κα­τί­νας Πα­ξι­νού και του Νί­κου Γκά­λη εί­ναι πη­γαί­α έκ­φρα­ση μί­ας α­με­σό­τη­τας που κα­θο­ρί­ζει η συμ­με­το­χή του σε έ­να κό­σμο με κοι­νές α­ξί­ες και κοι­νές α­νη­συ­χί­ες. Αυ­τή η στέ­ρη­ση των κυ­πριω­τι­στών πριο­νί­ζει το κλα­δί που στη­ρί­ζει αυ­τόν τον έ­ρω­τα με την “ό­ντως Ελ­λά­δα”, την Ελ­λά­δα δη­λα­δή που δεν εί­ναι πά­νω α­πό ό­λα έ­νας τό­πος αλ­λά έ­νας τρό­πος ζω­ής, μί­α προ­σω­πι­κή έ­ντα­ξη στην ορ­γα­νι­κή συ­νέ­χεια ε­κεί­νης της ι­στο­ρι­κής ε­μπει­ρί­ας που δια­μορ­φώ­νει τη συλ­λο­γι­κή μας συ­νεί­δη­ση. Ε­κεί­νης της ε­μπει­ρί­ας που, μέ­σα σε κά­ποια δέ­κα­τα του δευ­τε­ρο­λέ­πτου, μί­α κε­φα­λιά του Άγ­γε­λου Χα­ρι­στέ­α έ­νω­σε με­ρι­κά ε­κα­τομ­μύ­ρια αν­θρώ­πων α­πό το Σύδ­νε­ϋ μέ­χρι την Α­θή­να και α­πό την Κύ­προ μέ­χρι τη Νέ­α Υόρ­κη, κά­νο­ντας θρύ­ψα­λα το έρ­γο ζω­ής μι­κρο­με­σαί­ων α­κα­δη­μα­ϊ­κών και στε­γνώ­νο­ντας το με­λά­νι κον­δυ­λο­φό­ρων δη­μο­σιο­γρα­φι­κής ι­δε­ο­λη­ψί­ας. Εί­ναι οι μο­να­δι­κές στιγ­μές που, α­κό­μη και ε­κεί­νοι που μπο­ρεί να βρέ­θη­καν κά­τω α­πό την α­πο­χαυ­νω­τι­κή ε­πιρ­ρο­ή του κυ­πριω­τι­σμού, α­πο­φα­σί­ζουν να μην πη­δή­ξουν σε κά­ποιο άλ­λο κλα­δί δια­κιν­δυ­νεύ­ο­ντας το σί­γου­ρο στή­ριγ­μα κά­τω α­πό τα πό­δια τους και τη σχέ­ση της ε­ρω­τι­κής α­με­σό­τη­τας με τον πο­λι­τι­σμό τους, εν ο­νό­μα­τι τε­χνη­τών υ­πο­κα­τά­στα­των της ταυ­τό­τη­τας και της ί­διας της ζω­ής τους. Ή­ταν το 57ο λε­πτό του τε­λι­κού, που πολ­λοί κα­τά­λα­βαν ό­τι αυ­τήν την ε­ρω­τι­κή στέ­ρη­ση με τον ελ­λη­νι­κό πο­λι­τι­σμό, οι κυ­πριω­τι­στές την ε­πέν­δυ­σαν σε πλα­στο­γρα­φη­μέ­νες ι­δέ­ες και την α­νι­κα­νό­τη­τα της σχέ­σης προ­σπά­θη­σαν να την με­ταλ­λά­ξουν σε έ­παρ­ση ι­δε­ο­λο­γι­κής και πο­λι­τι­κής α­ρε­τής. Ή­ταν μί­α μο­να­δι­κή στιγ­μή μέ­σα στον χρό­νο που κά­ποιοι συ­νει­δη­το­ποί­η­σαν ό­τι για χρό­νια τέρ­πο­ντο πα­ρά­γο­ντας λή­ρους και χόρ­ται­ναν κα­τα­να­λί­σκο­ντας α­νε­μώ­λια έ­πη.

Ό­σο έ­νο­χη και αν αι­σθά­νε­ται η ελ­λη­νι­κή πλευ­ρά για την ι­στο­ρι­κή κα­χε­ξί­α του 1974 δεν μπο­ρεί να την α­ντι­σταθ­μί­σει με τους αυ­τά­ρε­σκους μύ­θους του κυ­πριω­τι­σμού. Η αι­τιο­λο­γί­α δεν α­πο­τε­λεί δι­καιο­λο­γί­α αλ­λά ού­τε εν­δεί­κνυ­ται ως πρα­ξε­ο­λο­γί­α. Ε­πι­βιώ­νει ό­ποιος α­ντι­στέ­κε­ται στους μύ­θους που του καλ­λιερ­γούν και κα­τα­πο­ντί­ζε­ται ό­ποιος τους με­τα­τρέ­πει σε δεί­κτη ζω­ής. Αρ­κεί μί­α στιγ­μή μέ­σα στο χρό­νο να α­πο­γυ­μνώ­σει την ι­δε­ο­λη­ψί­α τους και να α­πο­κα­λύ­ψει την α­νι­κα­νό­τη­τά τους να ξε­χω­ρί­σουν τα νο­η­τά εί­δω­λα α­πό την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα της βιω­μα­τι­κής συμ­με­το­χής σε έ­ναν ζω­ντα­νό πο­λι­τι­σμό.

• Ο Χρή­στος Ια­κώ­βου δι­δά­σκει στο Τμή­μα Ι­στο­ρί­ας και Αρ­χαιο­λο­γί­ας του Πα­νε­πι­στη­μί­ου της Κύ­πρου.
  