Από το Ρίο στο Κιότο: Τα α­νέ­ξο­δα ευ­χο­λό­για και η χα­μέ­νη αρ­χέ­γο­νη ε­νό­τη­τα ανθρώπου-φύ­σης

859

του Β. Στοϊλόπουλου, από το Άρδην τ. 11, Δεκέμβριος 1997

Στο πρώ­το δε­κα­ή­με­ρο του Δε­κεμ­βρί­ου πα­ρα­λί­γο να υ­περ­βού­με την α­με­σό­τη­τα της τρέ­χου­σας το­πι­κής-ε­θνι­κής ε­πι­και­ρό­τη­τας και να ξε­χά­σου­με τα νέ­α βά­ρη του προ­ϋ­πο­λο­γι­σμού αλ­λά, και αυ­τήν α­κό­μη τη «νέ­α δο­μή του ΝΑ­ΤΟ». Αι­τί­α; Η ξαφ­νι­κή α­να­γό­ρευ­ση α­πό τα ΜΜΕ της συν­διά­σκε­ψης για τις κλι­μα­τι­κές αλ­λα­γές στο Κιό­το της Ια­πω­νί­ας, ως την «τε­λευ­ταί­α ευ­και­ρί­α» της αν­θρω­πό­τη­τας για την σω­τη­ρί­α του πλα­νή­τη α­πό το «φαι­νό­με­νο του θερ­μο­κη­πί­ου». Μια συν­διά­σκε­ψη, η ο­ποί­α εκ προ­οι­μί­ου πε­ριε­λάμ­βα­νε ό­λα τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά που ε­ξα­νε­μί­ζουν και τις τε­λευ­ταί­ες ελ­πί­δες για πα­γκό­σμια συ­ναί­νε­ση και κοι­νή δρά­ση για το πε­ρι­βάλ­λον:

Με­τω­πι­κή σύ­γκρου­ση συμ­φε­ρό­ντων πει­να­σμέ­νων, προσ­δο­κού­ντων και ευ­δαι­μο­νού­ντων, προ­φα­νείς εν­δο­κα­πι­τα­λι­στι­κές α­ντι­φά­σεις και ύ­πο­πτος σκε­πτι­κι­σμός στρα­τευ­μέ­νων ε­πι­στη­μό­νων, υ­πο­κρι­σί­α, δια­φω­νί­ες και α­ντι­δια­στο­λές σε ό­λα τα α­ντι­μα­χό­με­να στρα­τό­πε­δα, ι­διω­τι­κο­ποί­η­ση των κερ­δών και ποι­νι­κο­ποί­η­ση του πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κού κό­στους, α­ντι­κα­το­πτρι­σμοί πο­λύ­χρω­μων λό­μπι και πα­ρά­δο­ξες συμ­μα­χί­ες, ε­παγ­γελ­μα­τί­ες δια­χει­ρι­στές πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κών α­νη­συ­χιών και αυ­το­α­να­κη­ρυ­χθέ­ντες ε­πί­δο­ξοι σω­τή­ρες του πλα­νή­τη, ε­ξό­φθαλ­μοι κυ­νι­σμοί ε­νερ­γεια­κών γι­γά­ντων και α­πα­ξιω­τι­κές συ­μπε­ρι­φο­ρές οι­κο­νο­μι­κών κο­λοσ­σών, συ­νύ­παρ­ξη γε­νι­κευ­μέ­νης «ε­νερ­γεια­κής πεί­νας» με τη φτώ­χεια των πολ­λών και τις φι­λο­δο­ξί­ες α­νερ­χό­με­νων δυ­νά­με­ων.

Ό­πως και πριν πέ­ντε χρό­νια στο Ρί­ο, έ­τσι και στο Κιό­το ο­ρι­σμέ­να α­πό τα α­πο­τε­λέ­σμα­τα και τα συ­μπε­ρά­σμα­τα ή­ταν σα­φώς προ­δια­γε­γραμ­μέ­να πριν τη λή­ξη της συν­διά­σκε­ψης. Εν­δει­κτι­κά ση­μειώ­νου­με:

• Η γε­ω­γρα­φι­κή ο­ριο­θέ­τη­ση σε θύ­τες και θύ­μα­τα και η δί­και­η κα­τα­νο­μή ευ­θυ­νών για την οι­κο­λο­γι­κή πρό­κλη­ση και η πε­ρι­βό­η­τη «αρ­χή της υ­παι­τιό­τη­τας» προ­σκρού­ουν στους σκλη­ρούς κα­νό­νες της πα­γκο­σμιό­τη­τας της οι­κο­νο­μί­ας και στην υ­πάρ­χου­σα πα­γκό­σμια κα­τα­νο­μή ι­σχύ­ος των ε­θνών-κρα­τών. Οι πα­γκό­σμιοι πρω­τα­θλη­τές της συμ­βα­τι­κής α­νά­πτυ­ξης και της συ­νε­πα­γό­με­νης πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κής ρύ­παν­σης, που α­νε­ρυ­θρί­α­στα α­παι­τούν τε­ρά­στιες θυ­σί­ες α­πό τους ό­που γης ε­ξα­θλιω­μέ­νους, δεν α­πο­δέ­χο­νται δε­σμευ­τι­κές προ­τά­σεις για τη δρα­στι­κή μεί­ω­ση των δι­κών τους α­έ­ριων ρύ­πων, που προ­κα­λούν το «φαι­νό­με­νο του θερ­μο­κη­πί­ου». Ε­γκλω­βι­σμέ­νοι στη στρα­τη­γι­κή «βλέ­πο­ντας και κά­νο­ντας» στο­χεύ­ουν α­πλά στην ε­πι­βρά­δυν­ση της κα­τάρ­ρευ­σης του κλί­μα­τος, που θα πλή­ξει κυ­ρί­ως τους φτω­χούς. Η ε­φεύ­ρε­ση στο Ρί­ο της διαρ­κούς και «α­έ­να­ης α­νά­πτυ­ξης» για ό­λους, ξέ­πε­σε ή­δη σε ι­δε­ο­λο­γι­κό πυ­ρο­τέ­χνη­μα, πριν καν να υ­πάρ­ξει για αυ­τήν έ­νας α­ξιό­πι­στος και γε­νι­κά α­πο­δε­κτός ο­ρι­σμός.

• Η κα­τα­σπα­τά­λη­ση ε­νερ­γεια­κών πό­ρων α­να­γο­ρεύ­ε­ται πλέ­ον σε μέ­ρος της α­με­ρι­κα­νι­κής ταυ­τό­τη­τας. Ο α­πύθ­με­νος κυ­νι­σμός και η διε­ξα­γω­γή πο­λέ­μων για τον έ­λεγ­χο ε­νερ­γεια­κών πη­γών, α­πο­τε­λούν το συν­δε­τι­κό κρί­κο που ε­νώ­νει την α­με­ρι­κα­νι­κή ψυ­χή με την ι­σχύ και την πα­γκό­σμια κυ­ριαρ­χί­α. Η πα­ραί­τη­ση α­πό το υ­πάρ­χον κα­τα­να­λω­τι­κό «ι­δε­ώ­δες» και η ε­γκρά­τεια συν­θέ­τουν ψυ­χο­λο­γί­α ητ­τη­μέ­νου.

• Σ’ έ­να πε­πε­ρα­σμέ­νο κό­σμο δυ­να­μι­κών σχέ­σε­ων η χά­ρα­ξη μιας πα­γκό­σμιας στρα­τη­γι­κής α­πο­τρο­πής της «υ­περ­θέρ­μαν­σης» του πλα­νή­τη εί­ναι προ­φα­νώς α­δύ­να­τη μ’ έ­ναν ε­ξα­θλιω­μέ­νο και πα­ρα­γκω­νι­σμέ­νο γε­ω­γρα­φι­κό «Νό­το», που προσ­δο­κά με­ρί­διο στην α­νά­πτυ­ξη. Για την πλειο­ψη­φί­α, ό­μως, των χω­ρών του «Νό­του», που α­ντι­με­τω­πί­ζουν σο­βα­ρά προ­βλή­μα­τα πεί­νας, δη­μο­γρα­φι­κής έ­κρη­ξης, λει­ψυ­δρί­ας, ε­ρήμωσης κ.λπ. η οι­κο­λο­γι­κή προ­βλη­μα­τι­κή ε­ντάσ­σε­ται α­πλά στις «πο­λυ­τέ­λειες» των α­νε­πτυγ­μέ­νων χω­ρών του «οι­κο­λο­γί­ζο­ντος κα­πι­τα­λι­σμού».

• Η κα­θο­λι­κή α­πρα­ξί­α στις βιο­μη­χα­νι­κές κοι­νω­νί­ες και η α­νε­παρ­κής δε­κτι­κό­τη­τα της κοι­νω­νι­κής συ­νεί­δη­σης σε οι­κο­λο­γι­κά μη­νύ­μα­τα δεί­χνουν ό­τι τα ρη­το­ρι­κά σχή­μα­τα του πρό­ω­ρα γε­ρα­σμέ­νου και ε­ξα­ντλη­μέ­νου οι­κο­λο­γι­κού κι­νή­μα­τος έ­πε­σαν στο κε­νό. Οι α­πο­κα­λυ­πτι­κές δια­στά­σεις των α­να­με­νό­με­νων κλι­μα­τι­κών αλ­λα­γών προ­σπερ­νιού­νται σαν τη­λε­ο­πτι­κό θέ­α­μα προς κα­τα­νά­λω­ση. Το οι­κο­λο­γι­κό κί­νη­μα εν­σω­μα­τω­μέ­νο α­πό και­ρό στη λο­γι­κή της ε­ξου­σί­ας, α­δυ­να­τεί να α­να­δει­χθεί σε α­ξιό­πι­στο μο­χλό πί­ε­σης. Α­πο­δε­χό­με­νο τον «τε­χνο­κρα­τι­κό μι­νι­μα­λι­σμό», ου­σια­στι­κά νο­μι­μο­ποί­η­σε την υ­φι­στά­με­νη κοι­νω­νι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, την έκνο­μη α­νά­πτυ­ξη και την υ­πάρ­χου­σα δο­μή ε­ξου­σί­ας. Πολ­λά α­πό τα «παι­διά της Οι­κο­λο­γί­ας» της πε­ρα­σμέ­νης δε­κα­ε­τί­ας άλ­λω­στε, έ­δω­σαν ή­δη το χέ­ρι σε αυ­τό που πο­λέ­μη­σαν, α­νέ­λα­βαν υ­πουρ­γεί­α, ε­ξε­λί­χθη­καν σε τη­λε­ο­πτι­κούς α­στέ­ρες και σε α­δρά α­μει­βό­με­νους ε­παγ­γελ­μα­τί­ες του «οι­κο­λο­γι­κού μά­να­τζμε­ντ».

Μπο­ρεί για ο­ρι­σμέ­νους ει­δι­κούς και τε­χνο­κρά­τες, οι δια­στά­σεις των ε­πι­κεί­με­νων κα­τα­στρο­φών α­πό την «υ­περ­θέρ­μαν­ση του πλα­νή­τη» και η τα­χύ­τη­τα που θα προ­σλά­βουν να φαί­νο­νται α­κό­μη αμ­φι­λε­γό­με­νες και εν μέ­ρει α­τεκ­μη­ρί­ω­τες. Ό­μως, οι πά­ντες α­να­γνω­ρί­ζουν πλέ­ον ό­τι στο με­ταίχ­μιο του ε­περ­χό­με­νου «αιώ­να του πε­ρι­βάλ­λο­ντος», τα ή­δη κα­τα­γραμ­μέ­να στα­τι­στι­κά δε­δο­μέ­να των κλι­μα­τι­κών αλ­λα­γών (α­κραί­α και­ρι­κά φαι­νό­με­να, λιώ­σι­μο των πα­γε­τώ­νων, αύ­ξη­ση της α­τμο­σφαι­ρι­κής θερ­μο­κρα­σί­ας κ.λπ.) προ­δια­γρά­φουν μια ο­λέ­θρια και εν­δε­χο­μέ­νως μη α­να­στρέ­ψι­μη πο­ρεί­α σ’ έ­ναν κό­σμο, ό­που η οι­κο­λο­γι­κή κρί­ση διαρ­κώς θα ε­πι­δει­νώ­νε­ται.

Η α­πει­λή του θερ­μο­κη­πί­ου δεν α­ντι­με­τω­πί­ζε­ται α­σφα­λώς με κα­λές προ­θέ­σεις και ε­πι­στη­μο­νι­κές εκ­θέ­σεις, ού­τε με συρ­ρα­φές προ­γραμ­μά­των βα­σι­σμέ­νων στη συμ­βα­τι­κή α­νά­πτυ­ξη και σε κά­ποιους νό­μους της οι­κο­λο­γί­ας. Πέ­ρα α­πό τα ε­μπε­ρι­στα­τω­μέ­να σε­νά­ρια α­πο­τρο­πής της «υ­περ­θέρ­μαν­σης» του πλα­νή­τη και τα ό­ρια των α­έ­ριων εκ­πο­μπών, το ζη­τού­με­νο στη με­τά-Κιό­το ε­πο­χή θα πα­ρα­μεί­νει η α­νά­δυ­ση της ρι­ζο­σπα­στι­κής οι­κο­λο­γί­ας, που μπο­ρεί να θέ­σει σε αμ­φι­σβή­τη­ση το κυ­ρί­αρ­χο «κα­πι­τα­λι­στι­κό φα­ντα­σιώ­δες» της ε­πο­χής μας και πι­θα­νόν να ξα­να­ζω­ντα­νέ­ψει την αρ­χέ­γο­νη ε­νό­τη­τα αν­θρώ­που-φύ­σης, πριν φυ­σι­κά η α­νερ­χό­με­νη στάθ­μη των ω­κε­α­νών ε­πι­σφρα­γί­σει το τέ­λος του πο­λι­τι­σμού.