Εισήγηση στην Ημερίδα των Πολυτεκνικών Συλλόγων Δυτικής Μακεδονίας στις 16 Μαΐου 2015, στην αίθουσα Κοβεντάριο Κοζάνης
του Γεωργίου Χ. Τσακαλίδη Δρα Θεολογίας, από το Άρδην τ. 100, Απρίλιος-Ιούνιος 2015
Μια γερμανική εφημερίδα, η Handelsblatt, χρησιμοποιεί σε άρθρο της πριν ένα χρόνο έναν τίτλο που αποτυπώνει εξίσου έντονα τις τραγικές διαστάσεις του δημογραφικού προβλήματος της χώρας μας. Ο τίτλος του άρθρου είναι: «Η πραγματική ωρολογιακή βόμβα της Ελλάδος». Σε αυτό παραδέχεται ότι «η υπερχρέωση είναι η χειρότερη υποθήκη της Ελλάδος. Ωστόσο η χώρα έχει ένα πολύ μεγαλύτερο. πρόβλημα: Οι νέοι ακαδημαϊκής εκπαίδευσης εγκαταλείπουν την Ελλάδα. Το να κάνει κανείς παιδιά είναι πολυτέλεια. Το έθνος σε κρίση γηράσκει».
Θλίβεται κανείς όταν πληροφορείται από τα τελευταία δελτία της Eurostat ότι αγοράζονται στην πατρίδα μας περισσότερα φέρετρα παρά κούνιες. Θλίβεται, όταν διαβάζει τα στατιστικά στοιχεία γεννήσεων και θανάτων στη χώρα μας από το επίσημο δελτίο της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Το 1934 με πληθυσμό μόλις 6.227.000 η χώρα μας είχε 209.000 γεννήσεις, ενώ το 2014, ύστερα από 80 χρόνια, με πληθυσμό 10.787.690, διπλάσιο σχεδόν, γεννήσεις από ελληνίδες μητέρες μόνο 80.330. Το σύνολο των γεννήσεων είναι βέβαια 93.429. Σ’ αυτές όμως περιλαμβάνονται και 13.099 γεννήσεις από αλλοδαπές γυναίκες. Αυτές δεν πρέπει να υπολογιστούν, προκειμένου να στηρίζεται η σύγκριση με το 1934 στα ίδια δεδομένα, αφού τότε δεν υπήρχε παρά μηδαμινός αριθμός αλλοδαπών γυναικών στην Ελλάδα. Οι θάνατοι την ίδια χρονιά ήσαν 114.088. Άρα είχαμε μια φυσική μείωση του ελληνικού πληθυσμού μέσα σ’ έναν χρόνο κατά 33.758 ανθρώπους.
Το 1931 είχαμε 31γεννήσεις ανά 1000 κατοίκους. Το 2012 μόλις 9, τρεισήμισι φορές λιγότερες. Μειώνεται επομένως σταθερά ο πληθυσμός της Ελλάδος και γίνεται με την πάροδο του χρόνου φτωχότερος σε παιδιά και πλουσιότερος σε γέροντες. Μειώνεται ο πληθυσμός και στη δική μας περιφέρεια, τη Δυτική Μακεδονία. Το 2014 οι θάνατοι υπερτερούν των γεννήσεων κατά 1605. Ιδιαίτερα εφιαλτική είναι η κατάσταση στο Νομό Γρεβενών με μόλις 94 γεννήσεις έναντι 466 θανάτων και φυσική μείωση του πληθυσμού κατά 372 ανθρώπους.
Το 2008 το ποσοστό των ηλικιωμένων ανερχόταν σε 18,6%. Οι προβλέψεις για το 2050 είναι να ανέλθει στο 32,1%. Ένας δηλαδή στους τρεις Έλληνες θα είναι ηλικιωμένος. Το 1995 ο ενεργός πληθυσμός της Ελλάδος (15-64 ετών) ανερχόταν στο 67,5%. Το 2050 ο ενεργός πληθυσμός θα μειωθεί στο 54,9%. Το 1995 η ηλικιακή ομάδα έως 14 ετών αποτελούσε το 17,4%, ενώ το 2050 η ομάδα αυτή θα συρρικνωθεί στο 13%. Σήμερα στην Τουρκία οι 35 στις 100 οικογένειες έχουν παιδί κάτω των 6 ετών. Η αναλογία στην Ελλάδα είναι μόλις 14 στις 100.
Κατά τον ΟΗΕ, μία χώρα με ποσοστό μεγαλύτερο του 7% των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών επί του συνολικού πληθυσμού της θεωρείται γερασμένη. Το ποσοστό του ηλικιωμένου πληθυσμού στο σύνολο του Ελληνικού πληθυσμού είναι σήμερα 22,7%. δηλαδή πάνω από τρεις φορές μεγαλύτερο από το όριο του 7% που θέτει ο ΟΗΕ για να χαρακτηρίσει μια χώρα γερασμένη. Συμπέρασμα: Η Ελλάδα είναι από τις πιο γερασμένες χώρες της Ευρώπης.
Θλίβεται κανείς όταν διαβάζει στις εφημερίδες ότι τα τελευταία χρόνια κλείνουν κάθε χρόνο πάνω από εκατό σχολεία στην πατρίδα μας για έλλειψη μαθητών. Υπάρχουν δε σχολεία στα οποία το ποσοστό αλλοδαπών μαθητών φθάνει το 30, 40, ή και 70% του συνολικού αριθμού των μαθητών. Μέσα σε μια δεκαετία από το 1986 μέχρι το 1995 μειώθηκαν στη χώρα μας τα παιδιά της Α΄ δημοτικού κατά 35.000. Η μείωση έφτασε το 2003 στις 53.000 απ’ ότι το 1986.
Θλίβεται κανείς όταν μαθαίνει ότι ιερείς απομακρυσμένων χωριών, στα οποία πριν ορισμένες δεκαετίες έσφυζε η ζωή, ξέχασαν σχεδόν τα μυστήρια του γάμου και του βαπτίσματος, ενώ πολύ συχνά τελούν κηδείες υπερήλικων κατοίκων. Μοιάζει η εποχή μας με την εποχή της Αρχαίας Ελλάδας, του 2ου π. Χ. αι., για την οποία έγραψε ο Πολύβιος: «Στην εποχή μας επικρατεί σ’ όλη την Ελλάδα απαιδία και ολιγανθρωπία. Αυτά ήταν τα αίτια για να ερημωθούν οι πόλεις αφενός και αφετέρου να ελαττωθεί η παραγωγή στην ύπαιθρο, παρόλο που δε δοκιμαστήκαμε ούτε από συνεχείς πολέμους ούτε από ασθένειες… Οι άνθρωποι αποφεύγουν το γάμο από αλαζονεία, από φιλαργυρία και οκνηρία. Αυτή είναι όλη η αιτία των συμφορών μας» (Πολύβιος ΛΣΤ΄ 17, 5-8 ).
Υπάρχει μια πολύ δυσοίωνη πρόβλεψη της Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών, αυτής που χορηγεί τα βραβεία Nobel, ότι ο γηγενής πληθυσμός της Ελλάδας θα συρρικνωθεί μέχρι το 2100 στα 2,1 εκατομμύρια, ενώ οι μισοί θα είναι συνταξιούχοι. Θα αποτελεί δηλαδή ο ελληνισμός μειονότητα στην ίδια του την πατρίδα. Ό,τι δεν κατόρθωσαν στο πέρασμα των αιώνων, αμέτρητοι δυνάστες και κατακτητές, το καταφέραμε οι Έλληνες στο διάστημα μισού αιώνα.
Τίθεται πλέον το ερώτημα: υπάρχει άραγε ελπίδα να βελτιωθεί η κατάσταση ή μήπως ήδη είναι πολύ αργά, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι επιστήμονες δημογράφοι και η κατάσταση είναι πλέον μη αναστρέψιμη; Παρά τον ορατό πλέον, επικρεμάμενο θα έλεγα, κίνδυνο δημογραφικής κατάρρευσης της χώρας μας πιστεύουμε, στηριζόμενοι κυρίως στο φιλότιμο της Ελληνίδας γυναίκας και του Έλληνα άνδρα, ότι δεν εξέλιπε εντελώς η ελπίδα βελτίωσης των πραγμάτων. Αφού και σήμερα εν μέσω της κρίσεως και με άγριες περικοπές μισθών εξακολουθούν να φέρνουν οι πιστές Ελληνίδες μητέρες τέταρτα και πέμπτα παιδιά, έστιν ότε και με πέντε καισαρικές. Ο ομιλών μεμαρτύρηκε και αληθής εστιν η μαρτυρία αυτού. Αν καταφέρουμε να κεντρίσουμε το φιλότιμο των Ελλήνων, αν εμπνεύσουμε στη νέα γενιά την πίστη στο Θεό, την αγάπη στην πατρίδα, αν καταστήσουμε ελκυστική την απόκτηση παιδιών μέσω των οποίων καθίσταται ο άνθρωπος συνδημιουργός του Θεού, αν συνοδεύεται αυτή η αγάπη προς τη νέα ζωή από γενναία και ολοκληρωμένα μέτρα, που επί τέλους και επειγόντως οφείλει να πάρει η ελληνική πολιτεία, τα αποτελέσματα θα είναι αισιόδοξα.
Τα μέτρα που πάρθηκαν μέχρι τώρα ήταν αποσπασματικά και μικρόψυχα. Σήμερα μάλιστα, επικαλούμενοι την κρίση, πήραν πίσω όλα σχεδόν τα ευεργετήματα που είχε κατά καιρούς καθιερώσει η πολιτεία. Υπενθυμίζω την καθιέρωση των ορίων εισοδήματος για το πολυτεκνικό επίδομα, την κατάργηση της πολυτεκνικής σύνταξης από 1/11/2012, ακόμη κι αν η σύνταξη αυτή των 100 ευρώ το μήνα ήταν το μοναδικό εισόδημα της πολύτεκνης μάνας, την εκμηδένιση των διορισμών πολύτεκνων εκπαιδευτικών, τη θέσπιση φόρου πολυτελείας για τα μεγάλου κυβισμού αυτοκίνητα, τα οποία έχουν απόλυτη ανάγκη οι πολύτεκνοι, τα αυξημένα χαράτσια στα κατ’ ανάγκη μεγαλύτερα σπίτια τους και την επιβολή πρόσθετης φορολογίας ως τεκμαρτού εισοδήματος, την κατάργηση κάθε αφορολόγητου ποσού για τα παιδιά και την φορολογική εξομοίωση του πολύτεκνου με τον άγαμο. Όλα αυτά πλήγωσαν αφάνταστα τους πολύτεκνους, τραυμάτισαν όμως ανεπανόρθωτα την αξιοπιστία της ελληνικής πολιτείας. Πώς να εμπιστεύεται πλέον κανείς πολιτικούς, που κάνουν σημαία του προεκλογικού τους αγώνα τους πολύτεκνους και αμέσως μετά τις εκλογές τους φορολογούν άγρια; Τη μία ημέρα τους δίνουν γαλόνια τιμής και την άλλη τους τα ξηλώνουν!
Τα μέτρα που θα βελτιώσουν την κατάσταση θα πρέπει να τα χαρακτηρίζει η συνέπεια, η συνέχεια και η γενναιότητα. Ένα τόσο κεφαλαιώδους σημασίας πρόβλημα δεν λύνεται ούτε με ευχολόγια, ούτε με ημίμετρα, ούτε με την εντελώς εσφαλμένη εφησυχαστική αντίληψη ότι το δημογραφικό θα μας το λύσουν οι οικονομικοί μετανάστες, όπως έλεγε κατά κόρον η Άννα Διαμαντοπούλου, με τις εισφορές τους στα ασφαλιστικά ταμεία. Η περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου στη γειτονική μας Σερβία είναι άκρως διδακτική. Μια ορθόδοξη στη συντριπτική πλειονότητά της περιοχή με την ολιγοπαιδία των Σέρβων και την πολυπαιδία των Αλβανών, χάθηκε για τους Σέρβους, αφού μετέβαλε σταδιακά την πλειονότητα σε μειονότητα και οδήγησε τους Σέρβους στην εγκατάλειψη των εστιών τους και στην απώλεια της πατρίδας τους. Ανάλογο κίνδυνο τραγικών διαστάσεων θα αντιμετωπίσει και η Θράκη. Ο δείκτης γονιμότητας του μουσουλμανικού πληθυσμού είναι κοντά στο 4,5, ενώ του ορθόδοξου δεν ξεπερνά το 1,3. Οι λαθρομετανάστες δεν μπορούν να λύσουν το δημογραφικό ούτε να σώσουν τα ταμεία από την κατάρρευση, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι εθελοτυφλούντες.
Πέραν τούτου έχομε τη γνώμη της πλέον ειδήμονος Γερμανίδας καθηγήτριας Charlotte Höhn, διευθύντριας του Ομοσπονδιακού Δημογραφικού Ινστιτούτου, που ομολογεί: «προσωπικά, δυσκολεύομαι να συλλάβω την έννοια της μετανάστευσης ως δημογραφικό εργαλείο» και «Οι μετανάστες δεν θα αντικαταστήσουν ποτέ τα μωρά». Ο δε Ζακ Μπαρό, Γάλλος Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρμόδιος για θέματα δικαιοσύνης και μετανάστευσης, σε δηλώσεις του στις 2/7/2009 επεσήμανε ειδικά για την Ελλάδα τον κίνδυνο «να αποσταθεροποιηθεί η Ελληνική Δημοκρατία από ανεξέλεγκτες μεταναστευτικές ροές».
Το συμπέρασμα είναι ότι η λύση είναι οι περισσότερες γεννήσεις παιδιών και όχι οι οικονομικοί μετανάστες. Για το λόγο αυτόν κατέληξε και ο κορυφαίος Γάλλος καθηγητής στατιστικής, οικονομικών, κοινωνιολογίας και δημογραφίας Alfred Sauvy στο πολύ πετυχημένο σλόγκαν: «Χωρίς παιδιά σήμερα, χωρίς σύνταξη αύριο».
Πριν περάσουμε στα μέτρα που πρέπει να παρθούν για την επίλυση του δημογραφικού θα ήθελα να αναφέρω ορισμένα δεδομένα που δικαιολογούν μια συγκρατημένη έστω αισιοδοξία για βελτίωση της δημογραφικής μας εικόνας.
Πρώτο δεδομένο: Όπου στην Ευρώπη πάρθηκαν γενναία ευεργετικά μέτρα υπέρ των πολύτεκνων οικογενειών, τα μέτρα αυτά απέδωσαν καρπούς. Βελτίωσαν τη δημογραφική εικόνα των χωρών τους. Αναφέρω για παράδειγμα, τη Σουηδία και τη Γαλλία. Δεύτερο δεδομένο: Η καθιέρωση του πολυτεκνικού επιδόματος στη χώρα μας, προτού αρχίσει η αμφισβήτησή του με την καθιέρωση του πλαφόν, απέδωσε μέσα σε μια τετραετία 5000 επιπλέον τέταρτα και πέμπτα παιδιά απ’ ό,τι αναμένονταν. Τρίτο δεδομένο: Η καθιέρωση του εκκλησιαστικού επιδόματος του τρίτου παιδιού για τους νομούς της Θράκης οδήγησε σε θεαματική αύξηση των τρίτων παιδιών. Ενώ πριν την καθιέρωση οι γεννήσεις τρίτων παιδιών ανέρχονταν μόλις στις 100, σήμερα ξεπερνούν τις 550.
Είναι λογικό επομένως, εάν παρθούν περαιτέρω ευεργετικά μέτρα υπέρ των πολυτέκνων να επέλθει ουσιαστική βελτίωση των πραγμάτων. Είναι επίσης λογικό να αρχίσουν από τους πολύτεκνους τα ευεργετικά μέτρα, γιατί μια νεαρή πολύτεκνη οικογένεια με πέντε ή έξι παιδιά συμβάλλει, τριπλάσια στη λύση του δημογραφικού απ’ ό,τι οικογένεια με δύο παιδιά και διπλάσια απ’ ό,τι οικογένεια με τρία παιδιά. Έχει επομένως κάθε λόγο η πολιτεία να στηρίζει τις πολύτεκνες οικογένειες, γιατί λαμβάνοντας μέτρα για λιγότερες οικογένειες ωφελεί πολλαπλάσια το δημογραφικό.
Θα αναφέρω αμέσως παρακάτω με πολύ συντομία τα μέτρα που πρέπει να παρθούν προκειμένου να επιλυθεί το δημογραφικό μας πρόβλημα:
Πρώτο μέτρο, που δεν έχει μάλιστα κανένα δημοσιονομικό κόστος, είναι ο επαναπροσδιορισμός των κοινωνικών προτεραιοτήτων. Το δημογραφικό πρόβλημα το επέτεινε μεν, δεν το δημιούργησε όμως η οικονομική κρίση. Ήδη πολύ πριν απ’ αυτήν φάνηκαν έντονα τα σημάδια του δημογραφικού μας προβλήματος. Ο θεσμός της οικογένειας, που ήταν κυρίαρχος, στις εκτιμήσεις των Ελλήνων και συγκινούσε τη συντριπτική τους πλειονότητα έχασε τη σημασία του. Άλλαξαν οι προτεραιότητες των νέων. Καριέρα, οικονομική ανεξαρτησία, διασκέδαση, ταξίδια δεν συμβαδίζουν με την τεκνοποιία, πολύ περισσότερο με την πολυτεκνία. Είναι ανάγκη να προβληθούν άλλα πρότυπα και άλλες αξίες. Είναι ανάγκη να αναδειχθεί η οικογένεια ως μοντέλο ευζωίας και ψυχικής ισορροπίας. Σπανίως προβάλλονται σε κινηματογραφικά έργα ή σε τηλεοπτικές σειρές, σε ρεπορτάζ, σε σχολικά εγχειρίδια πολύτεκνες οικογένειες, που αποτελούν τον παραδοσιακό τύπο της ελληνικής οικογένειας, ενώ βρίθουν από περιπτώσεις προβληματικών οικογενειών, διαλυμένων ή μονογονεϊκών, μονοτεκνικών ή ολιγότεκνων οικογενειών και παγιώνουν κατ’ αυτό τον τρόπο την αντίληψη ότι αυτός είναι ο κανόνας και οι πολύτεκνοι αποτελούν την αφύσικη εξαίρεση.
Δεύτερο μέτρο είναι η εξεύρεση εργασίας. Η ανεργία, ένα ακανθώδες για κάθε Έλληνα και για κάθε Ελληνίδα πρόβλημα, ταλαιπωρεί ακόμη περισσότερο τις πολύτεκνες οικογένειες.
Τρίτο μέτρο η διευκόλυνση των σπουδών των παιδιών τους με τη μετεγγραφή τους σε αντίστοιχες σχολές κοντά στον τόπο κατοικίας τους. Δεν είναι δυνατόν να αναγκάζονται να συντηρούν τρία και τέσσερα νοικοκυριά οι πολύτεκνοι! Αυτό αποτελεί αληθινή οικονομική αφαίμαξη.
Τέταρτο μέτρο η εφαρμογή φορολογικής δικαιοσύνης. Το φορολογικό μας σύστημα αδικούσε κατάφορα τους πολύτεκνους. Σήμερα όμως με την κατάργηση των φοροαπαλλαγών για τα παιδιά και την πλήρη εξομοίωσή τους με τους άτεκνους ή άγαμους, πράγμα που αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία, η αδικία έχει ξεπεράσει κάθε όριο, αφού πληρώνει αυτό το 23% της προστιθέμενης αξίας πολλαπλάσιες φορές: 6 και 8 φορές επί 23% για τα παπούτσια, για τα ρούχα, για κάθε αγορά που επιβαρύνει τον οικογενειακό προϋπολογισμό. Τι θα ήταν δίκαιο επί του προκειμένου; Να προστίθεται το εισόδημα όλων των μελών της οικογένειας, να διαιρείται με τον αριθμό των μελών της και το ποσό που προκύπτει ως κατά κεφαλήν εισόδημα να φορολογείται αυτοτελώς.
Πέμπτο μέτρο: Θέσπιση γενναιότερης επιδοματικής πολιτικής. Ρίξτε εδώ μια ματιά στον πίνακα που παρουσιάζει τα πολυτεκνικά επιδόματα για πέντε παιδιά σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Το πενιχρό εισόδημα είναι ένα από τα βασικά αίτια της υπογεννητικότητας. Ένα κράτος που αντιμετωπίζει πρόβλημα επιβίωσης εξαιτίας της υπογεννητικότητας οφείλει να ενθαρρύνει τις γεννήσεις παιδιών με αξιοπρεπή επιδόματα.
Το δημογραφικό όμως πρόβλημα είναι πολύ μεγάλο και για να λυθεί δεν φθάνει μόνο η συμβολή της πολιτείας. Θα πρέπει να το θέσουν ως πρώτη προτεραιότητα και άλλοι παράγοντες, όπως είναι οι τοπικές και νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις, οι διάφοροι κοινωνικοί φορείς και η Εκκλησία. Δεν είναι δυνατόν π. χ. να τιμωρούνται οι πολύτεκνοι ως κατά κανόνα υπερκαταναλωτές νερού, λόγω των πολλών μελών τους, γιατί οι δήμοι χρεώνουν την υπέρβαση ορισμένων κυβικών με αισθητά αυξημένο τιμολόγιο.
Ένα έβδομο τέλος μέτρο αφορά στην Εκκλησία μας. Θα θέλαμε με κάθε ειλικρίνεια να προτείνουμε να επιλέγουν την πολυτεκνία ως τρόπο ζωής περισσότεροι ιερείς. Ήδη είναι το ποσοστό τους αρκετά σημαντικό. Υπάρχουν όμως ικανά περιθώρια αύξησής του. Τότε και ο λόγος της Εκκλησίας υπέρ των πολυτέκνων θα γίνει ακόμη πιο αξιόπιστος και πιο αποτελεσματικός.
Πολλά ακόμη μέτρα θα μπορούσε να προτείνει κανείς, όπως ο περιορισμός των τροχαίων ατυχημάτων, που αποτελούν πραγματική μάστιγα της χώρας μας, η καταπολέμηση των ναρκωτικών, που αχρηστεύουν νέους και νέες για τη δημιουργία οικογένειας, η καταπολέμηση της έκτρωσης, που πήρε τεράστιες διαστάσεις στη χώρα μας και οδηγεί χιλιάδες νέες στη στείρωση. Μένουμε για έλλειψη χρόνου σε αυτά. Αν θέλει κανείς να λύσει κάποιο πρόβλημα, σκύβει επάνω του και βασανίζει το μυαλό του και γίνεται ευρηματικός μέχρι που να το λύσει οριστικά. Αυτό δυστυχώς δεν έγινε μέχρι τώρα. Οι κυβερνήσεις των τελευταίων ετών μάλιστα απορροφημένες εντελώς από την αντιμετώπιση των τεράστιων δημοσιονομικών ελλειμμάτων, που απερίσκεπτα συσσώρευσαν οι κατά καιρούς διοικήσαντες τη χώρα, δεν φαίνεται καν να τους απασχολεί το δημογραφικό πρόβλημα. Είναι τεράστιο λάθος τους, γιατί αφορά στην ίδια την επιβίωση και υπόστασή μας. Ευχόμαστε οι πολιτικοί μας να αντιληφθούν το μέγεθος του προβλήματος, να σκύψουν πάνω στο πρόβλημα, να βασανίσουν το μυαλό τους, να γίνουν ευρηματικοί, και θα βρουν τη λύση. Και οι φιλότιμες Ελληνίδες γυναίκες και οι φιλότιμοι Έλληνες άντρες, που αγαπούν το Θεό και πονούν για την πατρίδα τους, θα δεχθούν πρόθυμα τη θυσία, αλλά και τη χάρη της φιλοτεκνίας και πολυτεκνίας, που θα μας απαλλάξουν από τον εφιάλτη της δημογραφικής κατάρρευσης και θα δώσουν μέλλον στον τόπο μας.
