Της Αναστασίας Καντά
Στο παρόν παραθέτω κάποιες σκέψεις – ανησυχίες συνάμα – για το μέλλον, με αφορμή τα γεγονότα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Έχοντας παρακολουθήσει όσα συνέβησαν κι έχοντας διαβάσει αρκετές και διαφορετικές απόψεις, μόνον δυσοίωνη είναι η εικόνα που ασυναίσθητα ζωγραφίζω για τη χώρα μου και το μέλλον της. Υπάρχει στο κάδρο μου και μια ρανίδα φωτός, μα απαιτεί έργο, το οποίο αμφιβάλλω αν καταβάλλεται ή θα καταβληθεί πριν πέσει η αυλαία.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Το Ναγκόρνο – Καραμπάχ (Αρτσάχ) είναι μια περιοχή περίκλειστη από Αζερικό έδαφος που κατοικείται, ωστόσο, από Αρμενίους. Κατά τον πόλεμο του 1994, οι τελευταίοι κατέλαβαν το Ναγκόρνο – Καραμπάχ καθώς και τις γύρω περιοχές που τούς ένωναν με αυτό. Κάνοντας μια μικρή ιστορική αναδρομή, το 1920, Γεωργία, Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν σοβιετοποιούνται, με τον Στάλιν να προσαρτά βίαιω τω τρόπω το Αρτσάχ στο Αζερμπαϊτζάν. Οι Αρμένιοι βίωσαν δύσκολες καταστάσεις υπό τον αζερικό ζυγό. Το 1988, με τη Σοβιετική Ένωση στα πρόθυρα της κατάρρευσης, ο αρμενικός λαός πραγματοποίησε δημοψήφισμα στο Ν-Κ, αιτώντας την απεξάρτησή τους από το αζερικό στοιχείο. Ο εν λόγω «ξεσηκωμός» κατέστη μάλιστα θρυαλλίς για τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Η ένοπλη διένεξη διήρκησε μέχρι το 1994, όπου οι Αρμένιοι ανέκτησαν τον έλεγχο της κατάστασης καθώς και την περιοχή. Έκτοτε, οι Αζέροι πριονίζουν τη σχέση τους με τον γείτονά τους, έχοντας μάλιστα πυροδοτήσει δις την έναρξη πολεμικών συγκρούσεων: το 2016, καθώς και τον Ιούλιο του 2020 – ουσιαστικά μία πρόβα «generale» για τις 27 Σεπτεμβρίου, όπου εκκίνησε ο πόλεμος που κατέληξε με μια «ατιμωτική» συμφωνία για τους αδελφούς μας.
Από τις 27 Σεπτεμβρίου και για 45 ημέρες, οι Αρμένιοι όρθωσαν το ανάστημά τους απέναντι στο Αζερμπαϊτζάν, συνεπικουρούμενο από την Τουρκία και τους Σύριους μισθοφόρους της. Μα ηττήθηκαν… κι αυτό το πλήρωσαν ακριβά, με τη συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ Ρωσίας, Αζερμπαϊτζάν και Δημοκρατίας της Αρμενίας, για επιστροφή των πέντε εκ των επτά περιοχών-επαρχιών που είχαν καταλάβει στον πόλεμο του 1994, από κοινού με το 20% περίπου του εδάφους του Ν-Κ.
Πάρα ταύτα, τα βλέμματα κλέβει η ανάμειξη του «Σουλτάνου» στα γεγονότα – πατώντας πόδι στον Καύκασο – αποτελώντας καταλύτη για την ήττα των Αρμενίων. Η Τουρκία είχε αναλάβει θέσεις – κλειδιά στον αζερικό στρατό και ήταν αυτή που καθοδηγούσε τις μάχες. Την έκβαση έκριναν τα τηλεκατευθυνόμενα μη – επανδρωμένα αεροσκάφη (drones), που επί της ουσίας μπούκωσαν και εξάντλησαν την αρμενική αεράμυνα, διαλύοντας δομές και οπλικά συστήματα του αρμενικού στρατού. Ενώ δηλαδή όσοι αγωνίστηκαν, το έκαναν με αυταπάρνηση υπογράφοντας με το αίμα τους τον πόλεμο αυτό, ηττήθηκαν από φθηνά, μα θανατηφόρα τεχνολογικά σκευάσματα. Από την άλλη, βέβαια, ίσως να μην υπήρχε και η προσδοκώμενη στήριξη από πολλούς, που επέλεξαν να φύγουν από το πεδίο της μάχης, ή η αρμόζουσα προετοιμασία, καθώς δεν υπήρχε αναπλήρωση δυνάμεων κατά τη διάρκεια όλων αυτών των ημερών, με απότοκο την εξάντληση των μαχίμων.
Πάντως, ο δικός μας γείτονας ήταν παρών στο Ν-Κ. Τα πλοκάμια του αδηφάγου τουρκικού ιμπεριαλισμού πλέον απλώνονται και εκεί, εκτός από τη Συρία, το Ιράκ, τη Λιβύη. Μάλιστα, οι Αζέροι εκκινούν κοινές ασκήσεις με το σύμμαχό τους, Τουρκία, στην αυτόνομη περιοχή του Ναχιτσεβάν (που συνορεύει με την Τουρκία, αλλά για να περάσει κανείς από το Αζερμπαϊτζάν εκεί, διέρχεται από αρμενικό έδαφος).
Προδόθηκε το Ν-Κ; Προδόθηκε, και δυστυχώς όχι μόνον από τις έξωθεν μεγάλες δυνάμεις, αλλά και από τις δικές του. Προδόθηκε από τη Ρωσία, σε συνεργασία με την ηγεσία των Αρμενίων. Τα όσα εν τέλει συμφωνήθησαν να κερδίσουν οι Αζέροι από αυτόν τον πόλεμο, ήταν προϊόν προειλημμένης και προκαθορισμένης απόφασης. Επομένως, άδικος ο κόπος τόσων αγωνιστών. Άδικα χύθηκε αίμα.
Ποιοί ωφελήθηκαν; Σίγουρα οι Ρώσοι που μέσω ειρηνευτικών δυνάμεων διατηρούν την παρουσία τους στην περιοχή και συνομιλούν με έναν τόσο βασικό παίκτη, όπως η Τουρκία. Ακόμα-ακόμα ωφελείται και το Ισραήλ, καθώς στο βόρειο τμήμα του Ιράν υπάρχει ηχηρή αζερική μειονότητα, και πλέον η περιοχή εκεί συνορεύει με εδάφη που τώρα ήρθαν στον έλεγχο του Αζερμπαϊτζάν. Λόγω του στρατηγικού προβλήματος με το Ιράν, καθίσταται αδήριτη ανάγκη η διατήρηση καλών σχέσεων με το Αζερμπαϊτζάν το οποίο προμηθεύει με όπλα (drones), και ίσως χρειαστεί μελλοντικά να ανοίξει το βόρειο μέτωπο σε περίπτωση επίθεσής του στο Ιράν. Πρόκειται για έναν στρατηγικό σύμμαχο…
Ωστόσο, τα μέγιστα από αυτήν την ιστορία ωφελείται για ακόμα μια φορά ο εξ ανατολών γείτονάς μας. Αν και θα έπρεπε να ήταν η τελευταία χώρα που πατά πόδι στην εν λόγω περιοχή, λόγω του πολλά βεβαρυμμένου παρελθόντος της ως πρωταγωνιστής σε μία από τις μεγαλύτερες γενοκτονίες που έλαβαν ποτέ χώρα, καταλήγει να είναι ο παίκτης που τρώει το μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας. Βλέποντας τη μεγάλη εικόνα, κατανοούμε πως η παρουσία της στην εν λόγω περιοχή τη φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στην υλοποίηση του παντουρανικού οράματος. Ένα βήμα πιο κοντά στην ένωση των μουσουλμανικών πληθυσμών, τούς οποίους φιλοδοξεί να σκεπάσει με τις φτερούγες της και να εκπροσωπήσει στο σύνολό τους μια μέρα.
Ποιά η σχέση της Ελλάδας με όλα αυτά; Οφείλουμε να αποστάξουμε ένα δίδαγμα από αυτήν την τραγωδία. Ο πόλεμος στο Ν-Κ οφείλει να συγκλονίσει την ελληνοτουρκική πραγματικότητα. Αρχικά, από το 1994 έως σήμερα (26 χρόνια μετά), το Αζερμπαϊτζάν εργάσθηκε με περίσσιο ζήλο προκειμένου να εξοπλιστεί και να οργανωθεί καταλλήλως ώστε να πάρει πίσω τα εδάφη που είχε χάσει. Έβαλε έναν στόχο και τον υλοποίησε. Κατά πόσο η ελληνική πλευρά πράττει αντίστοιχα; Υπάρχει εθνικό όραμα για το οποίο αγωνίζεται; Να σημειωθεί, ακόμη, πως το Αζερμπαϊτζάν δεν απειλείτο από έναν εχθρικό γείτονα, όπως εμείς τόσα χρόνια τώρα. Η Τουρκία προαγγέλλει, προειδοποιεί. Τη «Γαλάζια Πατρίδα» φορεί κορώνα στο κεφάλι της. Εκσυγχρονίζεται, εξοπλίζεται, κάνει βήματα μπροστά, κείμενη εχθρικά προς την πλευρά μας. Η δική μας απάντηση είναι ανάλογη; Ρίπτουν βόμβες και αποκρινόμαστε με τριαντάφυλλα; Το πάθημα των Αρμενίων με τα drones, ας μάς γίνει μάθημα. Πολλάκις, δεν αρκεί μόνον το μαχητικό πνεύμα και η αυτοθυσία. Σημασία έχει και η προετοιμασία.
Από την άλλη, το κράτος της Αρμενίας μαστιζόταν από εσωτερικά κομματικά – πολιτικά προβλήματα. Δεν είχε συμμάχους. Εμείς ευαγγελιζόμεθα πως έχουμε. Ισχύει πράγματι; Ο σύμμαχος είναι εκεί όσο είσαι κι εσύ εκεί για αυτόν και έχεις κάτι να τού προσφέρεις. Έτσι είναι οι συμμαχίες, δούναι και λαβείν, ευκαιριακοί αρραβώνες. Είμαστε ικανοί να κάνουμε κι εμείς βήματα μπροστά για να προασπίσουμε το εθνικό συμφέρον; Πρώτοι από όλους είμαστε εμείς για τους εαυτούς μας. Κανένας «μεγάλος» δε θα συνδράμει, εάν δεν υπάρχει κέρδος και για τον ίδιο. Eίθε να μην προδοθούμε από κανέναν – όπως προδόθηκε το Ν-Κ – αν και στο πρόσφατο παρελθόν είχαμε δείγματα όπου η εξουσία πρόδωσε τον λαό της. Υπάρχει ομόνοια; Υπάρχει σύμπνοια;
Προλόγισα πως το «κάδρο» μου είναι σκοτεινό, με παρά μόνον μία σπιθαμή φωτός. Το Φως αυτό, είναι η Ελπίδα, κι αυτήν την έχω εναποθέσει στην Ελληνική ψυχή μας. Φεύγοντας, οι Αρμένιοι πυρπόλησαν τις πατρογονικές εστίες τους, πήραν τις περιουσίες τους, απογύμνωσαν τις εκκλησίες από τα θρησκευτικά κειμήλια. Κι αυτό, για να μην τα βεβηλώσουν οι ξένοι, να μην τα ατιμάσουν. Μπορεί να κλήθησαν να ακολουθήσουν για ακόμα μια φορά τον δρόμο της ξενιτιάς, να γευτούν το ποτήρι της πίκρας και του ξεριζωμού, μα το έπραξαν με το κεφάλι ψηλά. Κατά το παρελθόν, κι εμείς οι Έλληνες έχουμε βιώσει αντίστοιχα περιστατικά. Ευελπιστώ πως η ιστορία δε θα επαναληφθεί.
Τα γεγονότα στο Ν-Κ, η στάση των εμπλεκομένων χωρών και η έκβαση του πολέμου καθίστανται φάρος που μπορεί να αποτρέψει την πρόσκρουσή μας στα βράχια. Αρκεί να διαβάσουμε προσεκτικά…
