του Γιάννης Τριάντη, από το Άρδην τ. 19-20, Απρίλιος-Ιούνιος 1999
Βαριέμαι. Ετσι αυθόρμητα, ευθέως, μονολεκτικά πήγα ν’ απαντήσω στον Καραμπελιά, όταν μου ζήτησε από τηλεφώνου ένα σημείωμα για τον πόλεμο και τα ΜΜΕ. Όμως, εκείνη τη στιγμή, στο ράδιο συζητούσαν οι γλαφυρές γραβάτες κάποιων κυρίων. Νομίζω πως έλεγαν για την φιλοσερβική προπαγάνδα που διακονούν και διακινούν τα ελληνικά ΜΜΕ, για την κλινική συμπεριφορά των Ελλήνων και την κοκκινόμαυρη συμμαχία, για όλα αυτά έλεγαν. Και το ενστικτώδες “Βαριέμαι” μετεβλήθη σε κατάφαση, πριν να προλάβει η αυταρέσκεια των συνεντευξιαζομένων να γεμίσει το γραφείο με το ζελέ της “αντικειμενικότητας” και με της θλίψης των, βεβαίως, το εκχύλισμα (θλίψη, απέραντη θλίψη τύφλα να ‘χει ο τεθλιμμένος Μπερνάρ Ανρί Λεβί, ο Μουζέλης και ο Τσούκαλης). Επί της ουσίας, ορισμένες ανόσιες και ανίερες επισημάνσεις:
Ω, ναι: Τα ΜΜΕ της βαλκάνιας κουκίδας αποδείχθηκαν πιο ευρύχωρα από τα δυτικά και λιγότερο ευένδοτα στην εκατέρωθεν προπαγάνδα. Βαριέμαι (να την πάλι η αυτοπροστατευτική λέξη) να αντιδικήσω με το φάντασμα των εσπερίων απολογητών, οι οποίοι παρωθούν το λαξεμένο, ελάχιστο, δίκιο τους να διεκδικήσει τη θέση γενικού αξιώματος που προκύπτει δήθεν από τα πράγματα. Δεν υπάρχει λόγος να αναφέρω ονομαστικά δεκάδες αρθρογράφων, στοχαστών και άλλων Ευρωπαίων μέχρι το κόκαλο που αγανάκτησαν με I την μονομέρεια των Δυτικών Μέσων.
Το γιατί και το πώς έχουν σημασία, και σ’ αυτά θα αναφερθώ.
Οιαδήποτε ερμηνευτική προσέγγιση αντιλαμβάνεται ως corpus τα ΜΜΕ, περιορίζει τις δυνατότητες να εξηγηθεί η συμπεριφορά τους. Διότι τα ΜΜΕ έχουν αφεντάδες (ιδιοκτήτες), έχουν πρόσημο ιδεολογικό, έχουν τινά εξ αυτών διαχρονικώς σταθερά σημεία αναφοράς (π.χ. καθεστωτικά), έχουν και κοινό. Αν δεχτούμε, και υπάρχουν σωρεία στοιχείων προς τούτο, ότι τα ελληνικά ΜΜΕ, σχεδόν εν τω συνόλω των, στηρίζουν το “εκσυγχρονιστικό” εγχείρημα του
κ. Σημίτη, τότε, σ’ αυτή την κρίσιμη στιγμή, θα περίμενε κανείς ότι η βιομηχανία των ΜΜΕ όχι απλώς θα στήριζε τις επιλογές της κυβερνήσεως, αλλά δεν θα της δημιουργούσε ανυπέρβλητο πρόβλημα. Ποιο είναι αυτό; Η αντινατοϊκή “υστερία” και η έξαρση του αντιαμερικανισμού, στοιχεία τα οποία χρεώνονται από τους καθ’ ύλην αρμοδίους (Μπερνς και σία) στην εν γένει συμπεριφορά των ΜΜΕ. Λέγεται και γράφτηκε ότι η ενισχυμένη εσχάτως υπηρεσία Τύπου της Αμερικανικής Πρεσβείας δεν πίστευε στα μάτια της διαβάζοντας τα φλογισμένα πρωτοσέλιδα του Δεξιού Τύπου και τις αντιαμερικανικές αναλύσεις σεσημασμένων συντηρητικών αρθρογράφων. Ακόμα χειρότερα: Η φιλότιμη προσπάθεια της ελληνικής κυβερνήσεως να αλλάξει κάπως το κλίμα, κατόπιν “διαβήματος” του κ. Μπερνς, έπεσε στο κενό. Κάτι προσπάθησαν να κάνουν οι κρατικοί δίαυλοι, προβάλλοντας τα περί εθνικών εκκαθαρίσεων και φιλοξενώντας τις αιτιάσεις εναντίον των Ελλήνων απεσταλμένων στην Πρίστινα, αλλά συνολικώς η προσπάθεια απέτυχε. Όσοι, λοιπόν, επιστρατεύουν ως ερμηνευτικές παραμέτρους, για να εξηγήσουν την συμπεριφορά
των ελληνικών ΜΜΕ, μόνο την διαπλοκή τους με τα συμφέροντα και την κεντρική εξουσία, νομίζω ότι θα παραμείνουν για αρκετό διάστημα αμήχανοι και ενεοί, αδυνατώντας να ερμηνεύσουν αυτό το εκπληκτικό ομόδοξον. Ακριβώς, διότι παρακάμπτουν το εξίσου εκπληκτικό ομόθυμον της “κοινής γνώμης”. Δηλαδή, το ιλιγγιώδες 96-98%, που τάχθηκε εξ αρχής εναντίον της γκανγκστερικής επιδρομής του NATO… Δεν υπαινίσσομαι ότι τα ελληνικά Μέσα εποίησαν την ανάγκη φιλοτιμίαν, ικανοποιώντας αποκλειστικώς το “αίτημα” του αγοραστικού κοινού τους. Απλώς, η ένταση, το πάθος και η έξαρση που επισημαίνονται σήμερα, δεν θα υπήρχαν σε αυτό το ύψος, αν ήταν μικρότερο το ποσοστό των Ελλήνων, που εναντιώνεται στην θηριώδη επέμβαση. Κατά παρέκβασιν, λοιπόν, τα ελληνικά ΜΜΕ δύνανται να κριθούν ως όλον, ως corpus, ακριβώς επειδή ένα οριακό γεγονός, ο πόλεμος, δημιούργησε ένα συμπαγές όλον στην κοινωνία.
Δεν είναι του παρόντος να ψαύσουμε την στήριξη την οποία παρέχουν στις επιλογές της κυβερνήσεως τα ΜΜΕ, σχετικά με την επιδρομή του NATO. Παρεμπιπτόντως μόνο, ας σημειωθεί το παράλληλον της πορείας: Το ιλιγγιώδες ποσοστό εναντίον των βομβαρδισμών δεν μεταφράζεται και ως εναντίωση στις κυβερνητικές επιλογές. Προσωπικώς, διακρίνω στοιχεία σοφίας στην εν λόγω συμπεριφορά της “κοινής γνώμης” και όχι σχιζοειδή τοιούτα. Οι Έλληνες καταλαβαίνουν το προφανές: Οιαδήποτε απόκλιση, μπορεί να στοιχίσει στη χώρα. Το ότι ο κ. Σημίτης αξιοποιεί το γεγονός αυτό, είναι άλλης τάξεως ζήτημα
Σημείωσα εξ αρχής ότι σ’ αυτόν τον πόλεμο τα ελληνικά ΜΜΕ κέρδισαν με το σπαθί τους την μάχη της εγκυρότητος, με αντίπαλο τα “έγκυρα” ΜΜΕ της Δύσεως. Δεν πρόκειται για έπος, όπως με περισσή αλαζονεία διατείνονται ορισμένοι, αλλά ούτε για γεγονός το οποίο ελαφρά τη καρδία δύναται να παρακαμφεί. Εν συνόψει: Ούτε αγριότητες διέπραξαν τα ελληνικά ΜΜΕ ούτε για τραγικές παραλείψεις δύναται να τα εγκαλέσει κανείς. Η αναπόφευκτη φόρτιση, λειτουργούσα εναντίον του NATO λόγω εκτεταμένης προβολής εικόνων και στοιχείων από την ημιθανή Σερβία, δεν συνοδεύτηκε από μικρόψυχη απόκρυψη του υπαρκτού δράματος των προσφύγων. Ούτε πολλώ μάλλον από την προβολή της αντίθετης άποψης. Κάθε άλλο μάλιστα: Κατά κόρον προβάλλονται οι απόψεις των “αντιφρονούντων”. Είτε πρόκειται για τους γνωστούς (Ανδριανόπουλος, Σωμερίτης, Τζαννετά-κος κ.ά.) είτε για νούμερα που τραυλίζουν, αναμασώντας αναφο-μοίωτα στοιχεία χονδροειδούς προπαγάνδας (Κόλλιας, ο “ιστορικός”, Μίχας κ.ά.). Βέβαια, σε καμία σοβαρή τηλοψία δεν θα είχαν θέση τέτοια σούργελα που περιφέρουν τον αυτισμό τους, αναφέρομαι σ’ όλους τους τελευταίους. Ωστόσο, ο πρωτογονισμός της ελληνικής TV, το εμβρυακόν και αδιαμόρφωτον των κριτηρίων της, επέτρεψε μέσω της υπερβολής και της έστω φολκλορικής επιδείξεως πλουραλισμού, την άνετη διακίνηση ενάντιων απόψεων. Οποία αντίφασις: Η σοβαρή και έμπειρη τηλοψία της Δύσεως είχε αποκλείσει σχεδόν κάθε αντίθετη άποψη από τα πάνελ και τα δελτία. Και μόλις στις αρχές Μαΐου άρχισε να διαφαίνεται κάποια τάση αντιστροφής του κλίματος (αμέτρητες οι καταγγελίες Δυτικών στοχαστών και αρθρογράφων για τον προκλητικό αποκλεισμό της άλλης άποψης).
Ω, ναι. Τα δυτικά ΜΜΕ δεν ελέγχονται απλώς για μονομέρεια ή για παθογενή τινά. Εγκαλούνται για πλήρη συμπόρευση, για απροκάλυπτη στήριξη της επιδρομής, για προκλητική απαξίωση του πλουραλισμού, για εγκληματική συνεργεία. Λυπάμαι , αλλά αρνούμαι να ασχοληθώ με ανοησίες του τύπου, “μα εξ αρχής δεν υπήρχαν κριτικά σημειώματα και επικριτικές αναλύσεις;”. Αρνούμαι, διότι βαριέμαι ακόμη και να υπενθυμίσω το αυτονόητο. Ότι η δυναμική που παράγει “έργο”, δηλαδή τα στοιχεία που διαμορφώνουν την “κοινή γνώμη”, δεν συγκροτείται από τις αναλύσεις των εσωτερικών σελίδων, αλλά από τα πρωτοσέλιδα και την εικόνα των τηλεοπτικών ειδήσεων. Αν, λοιπόν, ληφθεί υπ’ όψιν ότι τα εν λόγω διαμορφωτικά στοιχεία κινήθηκαν προκλητικά μόνο σε δύο άξονες, ο δαίμονας Μιλόσεβιτς, το δράμα των προσφύγων τότε εξάγονται εύκολα τα αναγκαία συμπεράσματα… Απομένει προς διερεύνησιν το “γιατί”.
Γιατί, δηλαδή, με ελάχιστες εξαιρέσεις, τα Δυτικά ΜΜΕ αποθέωσαν την μονοκαλλιέργεια και το μονοειδές. Συνοπτικώς πώς —καθότι η εν εκτάσει αναφορά απαιτεί σελίδες επί σελίδων— θα μπορούσαν να σημειωθούν τα εξής: Ο αντισερβισμός της ευρωπαϊκής εξουσιαστικής ελίτ, εμπράκτως δεδηλωθείς από την αρχή του γιουγκοσλαβικού προβλήματος, διαμόρφωσε ένα στέρεο έδαφος στα ΜΜΕ και την κοινή γνώμη, ώστε να πατούν γερά στα πόδια τους όλες, ως και οι εξωφρενικές, αιτιάσεις εναντίον των Σέρβων. Ταυτοχρόνως αποδείχτηκε αποτελεσματική η εκστρατεία θυματοποίησης των Βοσνίων και η διακριτική αντιμετώπιση του καθεστώτος Τούτζμαν. Εδώ η συμβολή στοχαστών του γλυκού νερού, του τύπου Μπερνάρ Ανρί Λεβί, και άλλων όπως ο Φίλκενκρο, που λατρεύεται ως λαϊκός ήρωας στην Κροατία, υπήρξε καθοριστική. (Όλα τούτα δεν εξοστρακίζουν τις συγκεκριμένες, μεγάλες ευθύνες του αυταρχικού καθεστώτος Μιλόσεβιτς εις ό,τι αφορά τις εξελίξεις στην Γιουγκοσλαβική κρίση). Ο χώρος υποδοχής,
λοιπόν, ήταν διαμορφωμένος. Και έτσι η συστηματική εκστρατεία “δαιμονοποίησης” της μιας πλευράς, παλιά μου τέχνη κόσκινο για τους εξπέρ της προπαγάνδας, βρήκε γόνιμο το έδαφος για να ανθήσει μονόπλευρη η ευαισθησία περί “ανθρωπίνων δικαιωμάτων”, τα οποία, κατά το θριαμβικόν στερεότυπον, βιαίως παραβιάζει το καθεστώς Μιλόσεβιτς και αιματηρά στερεί από τους Αλβανούς στο Κόσοβο. Ανεπαισθήτως, λοιπόν, τα δυτικά ΜΜΕ έγιναν τώρα, στην σημερινή κρίση, δέσμια της προτέρας μονομερούς και επιλεκτικής οπτικής των. Δεν είναι παράδοξο, επομένως, το γεγονός ότι προεβλήθη αποκλειστικώς το δράμα των προσφύγων και χρησιμοποιήθηκαν οι μαρτυρίες των “σαν μαντείο της αλήθειας”. Ο,τιδήποτε διαφορετικό, π.χ. οι επιφυλάξεις για το κατά πόσον οι μαρτυρίες δεν είναι καθοδηγημένα ψεύδη και πολλώ μάλλον η ισόποση προβολή της ισοπεδωμένης Σερβίας, αποτελούσε μέγα κίνδυνο για το συμπαγές εικόνας και γνώμης που είχε αριστοτεχνικά διαμορφωθεί στη Δύση. Και ο κίνδυνος ρηγματώσεων τέτοιες ώρες ισοδυναμεί με κατάρριψη δεκάδων “Στελθ”. Εφ’ ω και τα “έγκυρα” τήρησαν με συνέπεια και ευλάβεια την εν λόγω στάση. Εσχάτως, μόνο, άρχισαν τα επικίνδυνα ρήγματα, μιας και δεν μπορούσε να αποκρύβει πλέον ο αριθμός των νεκρών, όσο και αν αυτοί είναι Σέρβοι, το μέγεθος της καταστροφής, αλλά και η αποτυχία της εγκληματικής επιδρομής. Αυτά, λοιπόν, τα ολίγα για τον πόλεμο των ΜΜΕ. Τούτο, μόνο, ως κατακλείδα: Ο κορμοράνος του Κόλπου και η Τιμισοάρα ωχριούν μπροστά στη σημερινή θηριωδία της δυτικής “εγκυρότητας»
Υ.Γ. 1) Πολλά έμειναν απ’ έξω. Κυρίως η δραστηριότητα ποικιλώνυμων μη κυβερνητικών οργανώσεων, αμερικανόπνευστων ως επί το πολύ, οι οποίες άνθησαν, στα εύφορα εκτάρια του αφοπλισμένου ουμανισμού της Ευρωπαϊκής Αριστεράς. Περί αυτών, πρσεχώς.
2) Αλήθεια πόσοι γνωρίζουν εν Ελλάδι, τις θέσεις των Σέρβων για το υπαρκτό πρόβλημα στο Κόσοβο;
