Μεμέρισται ο Ελληνισμός; Το 1821 στην παγίδα του Νεοφαλμεραϋερισμού;

1,1K

Του Δημήτριου Δ. Τριανταφυλλόπουλου, τ. Καθηγητής Βυζαντινής Τέχνης Πανεπιστημίου Κύπρου από το Πενταπόσταγμα.

Όπου οι αιώνες πάλευαν με τους σταυρούς της παλληκαριάς

[Νίκος Γκάτσος, Ο ιππότης και ο θάνατος]

Το αρχικό, ενωτικό διάγγελμα του πρωθυπουργού για τον εορτασμό της μεγάλης εθνικής μας επετείου άρχισε γρήγορα να συρρικνώνεται και να πελεκιέται για να χωρέσει στα προκρούστεια μέτρα των βολεμένων, εμμονικών «αναθεωρητών» της ιστορίας. Αυτών που πλαισιώνουν ανελλιπώς με «ακαδημαϊκό κύρος» κρατικές και μη επιτροπές, κατά κανόνα με το αζημίωτο, βραχυκυκλώνοντας κάθε σωστή προσπάθεια διάσωσης της μνήμης του Γένους των Ελλήνων.

Δεν στέκομαι στο πρόσφατο ερώτημα, αν θα πρέπει να αποφεύγουμε τον όρο παλιγγενεσία – προσωπικά, δεν μπορώ να αρνηθώ αυτό που πίστευαν ακράδαντα οι πρωτεργάτες της· άλλωστε χρησιμοποιήθηκε και ο ποιητικότερος όρος αναπτερυγίασις για να εκφραστεί η κυριολεκτική νεκρανάσταση του Ελληνισμού.

Ερωτήματα θεμελιακά: Πότε αρχίζει η αντίσταση των υποδούλων κατά των διαφόρων κατακτητών τους; Ποιά ήταν η κυρίαρχη ταυτότητα των εξεγερμένων ραγιάδων; Και ακόμη σαφέστερα, είναι ή όχι Έλληνες οι Βυζαντινοί, που από την επομένη της αποφράδας άλωσης της Βασιλεύουσας από τη Δ´ Σταυροφορία της χριστιανικής Δύσης (1204) ξεσηκώνονται για την ελευθερία τους με συνείδηση της ταυτότητάς τους; Η τετρακοσίων ετών Τουρκοκρατία είναι μια μαύρη σελίδα, που καλά θα κάνουμε να τη θάψουμε και να την ξεχάσουμε μια και καλή, όντας πια … Ευρωπαίοι(!), ή μια περίοδος «φωτεινότερη από όλα τα σεμινάρια της Γοττίγγης» (Τ. Παπατσώνης); Ζητούνται ξεκάθαρες απαντήσεις από αυτούς, που μανιχαϊστικά απορρίπτουν ο,τι δεν χωράει στα ιδεολογικά σχήματα των in vitro γραφείων της –τάχα– Νέας Ιστορίας (καλύτερα: ψευδο-ιστορίας), αλλιώς βαδίζουμε σε σκοτεινά, ύποπτα, ακροσφαλή μονοπάτια!

***

Σιγά-σιγά αρχίζουν να δημοσιοποιούνται τα προγράμματα των μουσείων για την Επέτειο, να προβάλλουν οι εκθέσεις τους. Είναι αυτονόητο ότι κάθε μουσείο η φορέας πολιτιστικών έργων και ιστορικών κειμηλίων θα βασιστεί στο υλικό που διαθέτει. Ερώτημα κρίσιμο: ποιό είναι το σκεπτικό τους; Απλώς η έκθεση του υλικού τους χωρίς καμμία σύνδεση με το ευρύτερο πλαίσιο της τετρακοσιάχρονης εξέγερσης και αντίστασης του Γένους; Θα μιλάνε αστόχαστα για «γένεση του Νέου Ελληνισμού» το 1830 η στην καλύτερη περίπτωση, κατά το σχήμα των Διαφωτιστών, από το 1770; Αλλά που πάνε οι ποταμοί αιμάτων από τα σαράντα και πλέον κινήματα, στάσεις, εξεγέρσεις, επαναστάσεις στα τετρακόσια χρόνια δουλείας; Πως γίνεται να πέσουν στη λήθη τα ανήκουστα μαρτύρια των συχνά άνηβων νεομαρτύρων, όπως τόσο εύγλωττα απεικονίστηκαν στα μεγάλα καθολικά μονών της Τουρκοκρατίας; Και που να καταχωνιάσουμε τους υπόλοιπους ραγιάδες, όπως γλαφυρά υπενθυμίζει τη ζοφερή κατάστασή τους και η πρόσφατη, ωραία ανατύπωση της μελέτης του Δημητρίου Βικέλα, Η Ελλάς προ του 1821, επιμέλεια Καθηγητού Κώστα Ανδρουλιδάκη (Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο 2020);

Απλησίαστη μοιάζει ότι θα είναι από την επίσημη Πολιτεία και η περίδοξη ακμή των μεγάλων μοναστικών κέντρων, αυτών που κατεξοχήν διετήρησαν τα ζώπυρα της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού. Πως να ρίξεις ακόμη στον Καιάδα της λησμοσύνης την Κυπριακή Αναγέννηση του 16ου αιώνα, την Κρητική του 16ου και 17ου αιώνα, το παραμυθητικό κήρυγμα, τις βιβλικές μεταγλωττίσεις, τα αγιολογικά συναξάρια τόσων φωτισμένων ιερωμένων και μοναχών; Μόνο με τέτοιες ηθελημένες αποσιωπήσεις μπορείς να φτάσεις στον υπερτονισμένο – αποκλειστικά γαλλογενή φυσικά!– διαφωτισμό εμπόρων και καραβοκύρηδων στα τέλη του 18ου αιώνα, κατά το μονόπλευρο σχήμα που επέβαλε τις τελευταίες δεκαετίες η καθ᾽ ημάς ιντελλιγκέντσια, αποσιωπώντας η υποτιμώντας συστηματικά τον διαρκή, γηγενή φωτισμό του Γένους.

Από τον καιρό του Κοραή ελλοχεύει ο κίνδυνος του νεοφαλμεραϋερισμού, όσο ακολουθούμε τη θανάσιμη για το Γένος αρνητική αντίληψή του για το Βυζάντιο και την Τουρκοκρατία! Και οι μιμητές του, ντόπιοι και ξένοι, δεν έλειψαν ποτέ, φτάνοντας στις μέρες μας σχεδόν να εκπροσωπούν, συχνά συγκεκαλυμμένα αλλά αποτελεσματικά, την επίσημη γνώμη της Πολιτείας: δεν έχετε παρά να διαβάσετε «φιλελεύθερο», «πεφωτισμένο» τύπο η να ακούσετε τα κανάλια του!

Δεν ξέρουμε τι μας επιφυλάσσει η επίσημη επιτροπή εορτασμού – ας ευχηθούμε το καλύτερο δυνατόν! Ίσως η «Πρωτοβουλία 1821-2021» να κάνει τη μεγάλη έκπληξη! Όμως δεν γίνεται να μην εκφράσουμε τη λύπη μας, που η Πολιτεία δεν φαίνεται να συνέτρεξε ενεργά τα τρία καίρια μουσεία για τον βυζαντινό και μεταβυζαντινό Ελληνισμό, το Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών, το Μουσείο Μπενάκη και το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, για να δώσουν μιαν ολοκληρωμένη εικόνα του ενός και αδιαίρετου, σκλαβωμένου αλλά ακαταδάμαστου Ελληνισμού: από τις δύο αλώσεις, τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου, το μαρτύριο του Πατρο-Κοσμά και την αγχόνη του εθνομάρτυρα Πατριάρχη μέχρι την καταναυμάχηση των τυράννων στο Ναυαρίνο και την έλευση του κορυφαίου Νεοέλληνα Κυβερνήτη! Έργω δηλούσθαι τας τιμάς… Αναρωτιέμαι, αφουγκραζόμαστε τον βαρύ λόγο του ποιητή;

Η χώρα δεν ετρόμαξε το τούρκικο ρισάλτο /

κι ο νωματάρχης το σκυλί κι ο Γερμανός το χτήνος /

τη χώρα δεν την πήρανε δεν την αποτελειώσαν /

οι χώρες παίρνουνται από μας κι απ᾽ την κακή μας γνώμη.

[Ζήσιμος Λορεντζάτος, Ποιήματα, Αθήνα 2006]

Καλή Χρονιά για τον απανταχού Ελληνισμό!

Πηγή: Κυριακάτικη Δημοκρατία 2-1-2021