από το Άρδην τ. 40-41, Ιανουάριος-Μάρτιος 2003
0 ΒΙΚΤΩΡ ΟΥΓΚΩ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ
Victor Hugo et La Grece
Δίγλωση έκδοση Librairie Kauf-fmann Institut Francais d’ Athenes
Ο Βίκτωρ Ουγκώ εμφανίζεται για πρώτη φορά στα γράμματα του παροικιακσύ Ελληνισμού με τη μετάφραση των θεατρικών του έργων Άγγελος, τύραννος- της Παδούης το 1850 στην Κωνσταντινούπολη και Λουκρητία Βοργίσ μετά διετία στη Σμύρνη. Την ίδια εποχή η αθηναϊκή Ευτέρπη καταχωρίζει στις στήλες της την πρώτη βιογραφία και πορτραίτο του «προμάχου» της δημοκρατίας, επισημαίνοντας ότι στις «λαμπράς ιδιοτροπίας» Ανατολικές Ωδές του «ηλιακή τις ακτίς φαίνεται όκτως δια-λάμπουσα εντός ποιήσεως, ακτινοβολούσης τα ζωηρότερα χρώματα»..
Τα έργα του, κυρίως τα θεατρικά και τα μυθιστορήματα, μεταφράζονται, πλουτίζουν το ρεπερτόριο των ελληνικών θιάσων και αποτελούν προσφιλές ανάγνωσμα όλων των κοινωνικών τάξεων των απανταχού Ελλήνων. Τα δράματα του από τα μέσα του 19ου αιώνα παρέχουν τη δυνατότητα σε σπουδαίους ηθοποιούς όπως ο Δ. Ταβουλάρης, η Β. Βονασέρα, η Ευαγγελία Παρασκευοπούλου και ο Δ. Κοτοπούλης να διακριθούν σε ρόλους του ρομαντικού θεάτρου. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλά έργα του, όπως Οι Άθλιοι (1862), Οι εργάτες της θάλασσας (1866), Ο άνθρωπος που γελάει (1869), το 1793 (1874), Τορκονεμάδας (1882) κ.ά., κυκλοφορούν σε ελληνική μετάφραση την ίδια χρονιά με τη γαλλική έκδοση στο Παρίσι!
Μια πλειάδα νέων ποιητών τον ανακηρύσσουν αρχηγέτη της Σχολής που συνέτριψε τα ψευτισμένα είδωλα του στείρου κλασικισμού και χάραξε νέους δρόμους στη φαντασία και στο αίσθημα. Επιπλέον ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης θαυμάζει την τέχνη του Ουγκώ που εμπνέεται από την απαράμιλλη λυρικότητά του, ενώ ο Κωστής Παλαμάς θα δηλώσει το 1926: «Ο πρώτος ποιητής που μ’ έμπασε στης Αρμονίας το ναό και ο μόνος ξένος ποιητής που με κάνει να ξεχνώ, πιο πολύ από τους άλλους, κάθε φορά που γέρνω στο τραγούδι του, τους ομότεχνους του» και θα ομολογήσει ότι είναι Ουγκολάτρης. Τέλος ο αποκληθείς «Πατέρας» της Ελληνικής Δημοκρατίας Γεώργιος Φιλάρετος χαράσσει την πολιτική του πορεία με γνώμονα πάντοτε τις ιδέες και τη δράση του εθνομάρτυρα Ρήγα Βελεστινλή και του δημοκράτη αγωνιστή Β. Ουγκώ.
Μεγαλύτερη όμως υπήρξε η απήχηση -σε διάρκεια και ένταση- του πεζογραφικού έργου του Ουγκώ. Η Παναγία των Παρισίων και κυρίως Οι Άθλιοι καθίστανται το κοινωνικό ευαγγέλιο των νεοτέρων Ελλήνων, ενώ τα ονόματα των ηρώων τους, όπως αποδόθηκαν με απαράμιλλο τρόπο από τον Ιωάννη Ισιδωρίδη-Σκυλίτση, χρησιμοποιούνται από τον λαό για να χαρακτηρίσουν ήθη και καταστάσεις της καθημερινής ζωής. Έτσι ο Κουασιμόδος γίνεται συνώνυμο της ασχήμιας, ο Γιάννης Αγιάνης της κοινωνικής δικαιοσύνης, ο Ιαβέρης της τυφλής υποταγής στο υπηρεσιακό καθήκον, οι θερναδιέροι της μίζερης διαβίωσης και ο Γαβριάς του ανέμελου και έξυπνου αλητάκου.
Στο αναμνηστικό λεύκωμα για τη διακοσιοστή επέτειο της γέννησης του καταχωρίζονται κείμενα του Β. Ουγκώ σχετικά με την Ελλάδα. Συγκεκριμένα ανθολογούνται τα σημαντικότερα φιλελληνικά ποιήματα των Ανατολικών με παράλληλη μετάφραση στην ελληνική από γνωστούς ποιητές του 19ου αιώνα και νεότερους στιχουργούς, δημοσιεύονται έξι επιστολές για την Επανάσταση της Κρήτης κατά τα έτη 1866-1869 και η μετάφραση εκείνων του Ουγκώ, όπως αυτή είδε το φως της δημοσιότητας στις στήλες της εφημερίδας των Αθηνών Εθνοφύλαξ. Ο πρόλογος των Ανατολικών μεταφράζεται για πρώτη φορά, καθώς και τα αναδημοσιευόμε-να άρθρα του Κωστή Παλαμά για τον Β. Ουγκώ και αναδημοσιεύεται επίσης η γνωστή μελέτη του Roger Milliex για τον φιλελληνισμό του Γάλλου ποιητή που αποτελούν σταθμό στη σχετική βιβλιογραφία.
Ο τόμος πλαισιώνεται, για πληρέστερη πληροφόρηση του αναγνώστη, με χρονολογία της ζωής και του έργου του Β. Ουγκώ και με βιβλιογραφία, κατ’ επιλογή, των μεταφράσεων αυτοτελών έργων του στην ελληνική γλώσσα.
[Από τον πρόλογο της έκδοσης που υπογράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΝΤΕΛΟ-ΔΗΜΟΣ]
