από το Άρδην τ. 68, Φεβρουάριος-Μάρτιος 2008
Ο θάνατος του Χριστόδουλου και η άνοδος του Ιερωνύμου καθώς και -κυρίως- η ήττα του Τάσσου Παπαδόπουλου στην Κύπρο, ολοκληρώνουν έναν κύκλο’ έναν κύκλο που άνοιξε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και την ανάδειξη των εθνικών ζητημάτων, των ζητημάτων της ταυτότητας, ως του επικέντρου της πολιτικής, ιδεολογικής και κοινωνικής ζωής του τόπου.
Ολοκλήρωση ενός κύκλου, όχι με την έννοια πως τα ζητήματα ταυτότητας και αντίστασης στην παγκοσμιοποίηση θα πάψουν να βρίσκονται στο επίκεντρο, αλλά από την άποψη των δυνάμεων και των φορέων αυτής της αντίστασης. Διότι, αν στον προηγούμενο κύκλο δυνάμεις προερχόμενες από τους θεσμούς και τα κατεστημένα κόμματα μπορούσαν να εκφράζουν, έστω ελλιπώς, αυτή την αντίσταση, σήμερα αυτές οι παλιές δυνάμεις έχουν υποχωρήσει σχεδόν ολοκληρωτικά. Αρχικώς επρόκειτο για δυνάμεις προερχόμενες κατ’ εξοχήν από το ΠΑΣΟΚ -Αρσένης, Τσοβόλας, Χαραλαμπίδης, Παπαθεμελής- και, δευτερευόντως, από τη Νέα Δημοκρατία – Σαμαράς, Καρατζαφέρης. Εν συνεχεία, στο προσκήνιο θα αναδειχθεί η Εκκλησία, με εκφραστή τον Χριστόδουλο, και τέλος, μετά το δημοψήφισμα για το Σχέδιο Ανάν στην Κύπρο, ο Τάσσος Παπαδόπουλος.
Αυτές οι δυνάμεις, εκτός από την περίπτωση Καρατζαφέρη και ΛΑΟΣ, με τον ένα ή, άλλο τρόπο θα υποχωρήσουν. Και η υποχώρησή τους δεν ήταν τυχαία. Η κοινωνική δυναμική των είκοσι τελευταίων χρόνων, με την προϊούσα παρασιτοποίηση της ελληνικής κοινωνίας σε Ελλάδα και Κύπρο, οδηγούσε στην αναπόφευκτη κρίση της παλιάς εθνοκεντρικής ταυτότητας των ελληνικών πολιτικών κοινωνικών και πνευματικών δυνάμεων. Οι αντιστάσεις υπήρξαν σθεναρές αλλά φθίνουσες, διότι δεν στηρίζονταν σε κάποιο καινούργιο όραμα, σε μια νέα σύνθεση πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, αλλά στο απόθεμα αντίστασης και ταυτότητας που φέρναμε από την ιστορία μας. Οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης και του εθνομηδενισμού εμφανίζονταν πανίσχυρες. Είχαν ούριο τον άνεμο, μέχρι τουλάχιστον τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Κι έτσι, παρόλο που η γεωπολιτική συγκυρία έχει πάψει να είναι τόσο αρνητική όσο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, και παρά τις ήttες που υπέστησαν οι εκσυγχρονιστές, όπως με το δημοψήφισμα του 2004 στην Κύπρο ή με την απόσυρση του βιβλίου της Ιστορίας της 6ης Δημοτικού, συνέχισαν να κυριαρχούν στο εσωτερικό των θεσμών. Παράλληλα, οι παλιές εθνοκεντρικές δυνάμεις εξαντλούνταν σταδιακά.
Το μεγάλο έλλειμμα υπήρξε η σταδιακή άλωση της διανόησης, και κατ’ εξοχήν της Αριστερής, από τον εθνομηδενισμό. Άλωση που αναίρεσε τη δυνατότητα της να συνεχίζει να εκπροσωπεί την εθνικοαπελευθερωτική παράδοση της Αντίστασης. Έτσι, και το αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα το διαστρέφει προς την κατεύθυνση μιας άσαρκης οικολογίας, χωρίς τόπο και έδαφος, και μιας διαμαρτυρίας που δεν στοχεύει τόσο τη σημερινή παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα του συστήματος, αλλά το εθνοκεντρικό παρελθόν του. Κύριος εχθρός τους τα προηγούμενα χρόνια ήταν ο… Χριστόδουλος και όχι βέβαια οι Αμερικανοί.
Η μόνη δύναμη που κατάφερε να διεισδύσει στους θεσμούς είναι ο προερχόμενος από τη Δεξιά και την Άκρα Δεξιά, ΛΑΟΣ. Η προέλευσή του, όσο και αν προσπαθεί να την αποποιηθεί, τον σφραγίζει αποφασιστικά. Δεν έχει τη δυνατότητα να εκφράσει νέες ευαισθησίες και οράματα, νέες συνθέσεις, παρά τις αυταπάτες πολλών που από άλλους πολιτικούς χώρους το πλησίασαν. Εν τέλει δε είναι πολλοί οι έλεγχοι οι οποίοι ασκούνται πάνω του, ακριβώς εξ αιτίας αυτής της προέλευσης. Χαρακτηριστική η εκκωφαντική σιωπή τού συνήθως λαλίστατου Καρατζαφέρη για τις εκλογές στην Κύπρο, εκεί που παίζονται τα πραγματικά διακυβεύματα της Αμερικανοκρατίας, ενώ εξαντλεί, ανέξοδα, τον «εθνοκεντρισμό» του στο ζήτημα των Σκοπίων.
Ο εχθρός είναι εσωτερικός
Εν τέλει, για να μπορέσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα, γιατί ενώ η διεθνής συγκυρία είναι λιγότερο αρνητική απ’ ότι στο παρελθόν, ωστόσο ο εκσυγχρονισμός συνεχίζει να είναι τόσο ισχυρός, πρέπει να κατανοήσουμε πως ο ‘εχθρός”, έχει γίνει κατεξοχήν εσωτερικός. Δηλαδή η παγκοσμιοποίηση και η Νέα Τάξη έχει αλώσει τις εσωτερικές κοινωνικές δυνάμεις: τόσο το μεγαλύτερο μέρος της άρχουσας τάξης, της οποίας τα συμφέροντα είναι συνδεδεμένα με τον νεο-οθωμανισμό, όσο και μεγάλο κομμάτι των μεσαίων στρωμάτων που μέσω του καταναλωτικού τους προτύπου και των αξιών τους έχουν μεταβληθεί σε φορέα και υποστηρικτή της παγκοσμιοποίησης. Τέλος η διανόηση έχει προσχωρήσει ψυχή τε και σώματι στους “ανακτορικούς”, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, αφήνοντας τα λαϊκά στρώματα ουσιαστικά μόνα.
Κατά συνέπεια τα πράγματα πρέπει να τεθούν πάλι «από την αρχή». Στο θεσμικό πεδίο δεν υπάρχουν, άμεσα τουλάχιστον, διέξοδοι. Ο παλιός εθνοκεντρικός χώρος δεν μπορεί να προσφέρει εναλλακτική λύση. Την παγκοσμιοποίηση δεν μπορείς να την αντιμετωπίσεις κοιτάζοντας μόνο προς τα πίσω, είτε πρόκειται για την αρχαία Ελλάδα, είτε για την Αγία Λαύρα, είτε ακόμα και για την Αντίσταση στους Γερμανούς ή τους Εγγλέζους στην Κύπρο. Εκεί στηρίζεσαι για να παραδειγματιστείς και να αντλήσεις στοιχεία που θα εντάξεις στις προτάσεις και τα οράματα του σήμερα. Και ο παλαιός εθνοκεντρικός χώρος δυστυχώς δεν διέθετε προτάσεις και διεξόδους για το σήμερα. Αυτό το γνωρίζαμε, γι’ αυτό και πάντα, σε ένα πεδίο ιδεολογικό, προσπαθούσαμε να διερευνήσουμε οραματι-κές προτάσεις. Πλέον, αυτό πρέπει να γίνει πολύ πιο επίμονα και να αρχίζει να προσλαμβάνει και χαρακτήρα πολιτικό.
Πρέπει να ανοίξει ένας νέος κύκλος αγώνων για ανεξαρτησία, ταυτότητα και αυτονομία, όπου το στοιχείο της κοινωνικής πρότασης θα γίνει ισχυρότερο, όπου η οικολογική διάσταση της αυτονομίας θα υπογραμμιστεί, όπου το οικονομικό μοντέλο, που διασφαλίζει τους όρους της ανεξαρτησίας, θα κατατεθεί.
Το έθνος-κράτος του 19ου αιώνα δεν πρόκειται να επιστρέψει. Αυτό ήταν το επιχείρημα των εκσυγχρονιστών-παγκοσμιοποιητών. Ναι, μόνο που μια νέα μορφή εθνικής ταυτότητας, στηριγμένης στην ανάγκη του ριζώματος, της επιστροφής στην κοινότητα, που υποδεικνύει η οικολογία και η οικονομία της μικρής κλίμακας, που τείνει να ανταγωνιστεί τη μεγα-κλίμακα σε μια εποχή κρίσης της παγκοσμιοποίησης’ μιας ταυτότητας που διαθέτει ταυτόχρονα οικουμενικές και εδαφικοποιημένες διαστάσεις, είναι σήμερα όχι μόνο εφικτή αλλά και αναγκαία για τη σωτηρία του πλανήτη. Γι’ αυτό η δική μας πρόταση είναι ήδη η πρόταση του μέλλοντος, ενώ η δική τους είναι κιόλας εκείνη του παρελθόντος, της παγκοσμιοποίησης που μπαίνει στην αναπόφευκτη κρίση της.
