Η σημασία διεύρυνσης των σχέσεων της Λευκωσίας με το νέο Δελχί και οι λόγοι ανησυχίας της Άγκυρας
Του Μάριου Πούλλαδου από την Σημερινή
Από το σύνολο των διπλωματικών επαφών που διενεργήθηκαν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ ξεχωρίζουν οι συναντήσεις σε επίπεδο Υπουργείου Εξωτερικών με την Ινδία. Aξιοσημείωτο είναι πως η συνάντηση του Υπουργού Εξωτερικών της Ινδίας Τζαϊσάνκαρ με τον Κύπριο ομόλογό του, Νίκο Χριστοδουλίδη, έγινε στη σκιά της ομιλίας Ερντογάν από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης. Ο Τούρκος Πρόεδρος έθεσε γι’ ακόμη μια φορά το «καυτό» ζήτημα του Κασμίρ, με αποτέλεσμα η Ινδία να «ανταποδώσει το χτύπημα» καλώντας την Τουρκία να σεβαστεί τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για την Κύπρο. Το συγκεκριμένο διπλωματικό ράπισμα της Ινδίας δεν πέρασε απαρατήρητο από τα ινδικά ΜΜΕ αλλά και τουρκικά ΜΜΕ, που βλέπουν με ανησυχία την προσέγγιση Λευκωσίας-Δελχί. Για ποιους λόγους, όμως, η Ινδία καθίσταται χώρα-κλειδί, με την οποία η διεύρυνση των σχέσεων κρίνεται αναγκαία;
Η επόμενη υπερδύναμη
Κίνα και Ινδία αποτελούν σήμερα περίπου το 37% του συνολικού πληθυσμού των 7,7 δισ. ανθρώπων. Συγκεκριμένα, η Κίνα φιλοξενεί σήμερα περίπου 1,4 δισ. ανθρώπους και η Ινδία 1,3 δισ. Ωστόσο, σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ του 2019, μέχρι το 2027 η Ινδία θα έχει περισσότερους ανθρώπους από την Κίνα και μέχρι το 2050 το χάσμα αναμένεται να ανοίξει ακόμα περισσότερο. Μια πρόσφατη έρευνα της Deloitte καταδεικνύει ότι η Ινδία θα εξελιχθεί σε μια δυναμική κοινωνία νέων ανθρώπων, τη στιγμή που η Κίνα και οι ασιατικές «τίγρεις» γερνούν ταχέως. Επιπλέον η Ινδία είναι μια αρκετά υπολογίσιμη πυρηνική δύναμη. Έθεσε σε εφαρμογή το πυρηνικό της πρόγραμμα το 1962, μετά τον πόλεμο με την Κίνα, προκειμένου να προστατευθεί, όπως έλεγε, από την επιθετικότητα του Πεκίνου. Η πρώτη επιτυχημένη δοκιμή πυρηνικής βόμβας έγινε το 1974. Παρά την ανάφλεξη της έντασης με το Πακιστάν, λόγω των διαφωνιών τους για το Κασμίρ, η Ινδία δεν έχει προβεί σε νέα δοκιμή από το 1998. Σήμερα η χώρα θεωρείται μια από τις ανερχόμενες υπερδυνάμεις και η παραγωγή της είναι κατά βάση γεωργική και βιομηχανική. Επιπλέον, ως μια από τις πιο αναπτυσσόμενες τεχνολογικά χώρες στον κόσμο, έχει σχεδιάσει και διαστημικό πρόγραμμα.
«Ισχυρές – στρατηγικές – απαραίτητες»
«Ισχυρές, στρατηγικές και απαραίτητες», ήταν οι τρεις λέξεις που χρησιμοποίησε ο Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Χριστοδουλίδης, για να συνοψίσει τις σχέσεις Κύπρου-Ινδίας. Μιλώντας στον κύριο διπλωματικό ανταποκριτή της WION, Sidhant Sibal, στη Νέα Υόρκη, ο Κύπριος ΥΠΕΞ είπε: «Έχουμε άριστες σχέσεις, βασισμένες στην ισχυρή δέσμευσή μας για το διεθνές δίκαιο και το διεθνές σύστημα που βασίζεται σε κανόνες». Ο Υπουργός Εξωτερικών κατηγόρησε επίσης ευθέως την Τουρκία για «στρατιωτικοποίηση» της παλιάς πολιτικής της, ενώ ευχαρίστησε την Ινδία για τον «ενεργό και σημαντικό» ρόλο όταν η Τουρκία παραβίασε τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για την Κύπρο ανοίγοντας μέρος από το Βαρώσι.
Γεωπολιτικό τόξο Ελλάδας-Κόλπου
Υπάρχει ακόμη ένας λόγος για τον οποίο είναι σημαντική η επέκταση των σχέσεων με Ινδία. Η Ελληνο-γαλλική Αμυντική Συμφωνία, που υπογράφτηκε πρόσφατα, δεν πρέπει να εξετάζεται ανεξάρτητα από τις ευρύτερες γεωπολιτικές ανακατατάξεις και συμμαχίες, που αρχίζουν από την Ανατολική Μεσόγειο και φτάνουν μέχρι τον Περσικό Κόλπο. Εδώ και καιρό σφυρηλατείται μια αναδυόμενη συμμαχία μεταξύ Ισραήλ και Κόλπου, η οποία περιλαμβάνει όλο και περισσότερες συνεργασίες που εκτείνονται από την Ελλάδα έως την Ινδία. Χώρες όπως η Αίγυπτος, η Κύπρος, η Ιορδανία, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία και το Μπαχρέιν μοιράζονται παρόμοιες απειλές, κοινές στρατηγικές ανάγκες και προκλήσεις. Αν ευθυγραμμιστούν και κοινά εμπορικά και ενεργειακά συμφέροντα, τότε διανοίγονται ελπιδοφόροι ορίζοντες για το μέλλον. Τo μεγάλο στοίχημα είναι η περαιτέρω εμπλοκή της Ινδίας στις ήδη υπάρχουσες περιφερειακές συμμαχίες και τριμερή σχήματα. Από την άλλη, επιθυμία της Ινδίας είναι η ενίσχυση της στρατιωτικής αλλά και εμπορικής παρουσίας της στην Ανατολική Μεσόγειο.
Κοινές στρατιωτικές ασκήσεις
Τον περασμένο Ιούλιο πραγματοποιήθηκε μία ιστορικής σημασίας επίσκεψη στην Ελλάδα, του Υπουργού εξωτερικών της Ινδίας, Δρος Σουμπραχμανιάμ Τζαϊσχανκάρ. Επρόκειτο για την πρώτη ανταλλαγή επισκέψεων μεταξύ Υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών εδώ και 18 χρόνια. Τον ίδια μήνα, με πρωτοβουλία του ΓΕΕΘΑ, πραγματοποιήθηκε η πρώτη άσκηση Ελλάδας – Ινδίας, στην Μεσόγειο. Συγκεκριμένα, η Φρεγάτα του Ινδικού Ναυτικού INS TABAR πραγματοποίησε συνεκπαίδευση PASSEX (Passing Exercise) με τη Φρεγάτα ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ στη θαλάσσια περιοχή νοτιοδυτικά της Κρήτης. Κατά τη διάρκεια του PASSEX εκτελέστηκαν αντικείμενα επικοινωνιών, προχωρητικοί ελιγμοί, καθώς και συνεργασία με ελικόπτερο. Αξίζει να σημειωθεί ότι, μετά τη συμφωνία AUKUS, ο Υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας συμφώνησε με τον Ινδό ομόλογό του να συνεργαστούν σε ένα κοινό πρόγραμμα για την προώθηση «μιας πραγματικά πολυμερούς διεθνούς τάξης». Ο Ζαν-Ιβ Λε Ντριάν και ο Σουμπραχμανιάν Τζαϊσανκάρ συμφώνησαν, επίσης, στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν, να εμβαθύνουν τη στρατηγική συνεργασία τους που βασίζεται «σε μια σχέση πολιτικής εμπιστοσύνης μεταξύ δύο μεγάλων κυρίαρχων κρατών του Ινδοειρηνικού», προστίθεται στην ανακοίνωση του γαλλικού Υπουργείου Εξωτερικών.
Διάδρομος τροφίμων – ενέργειας – τεχνολογίας
Όπως σημειώνει σε πρόσφατη ανάλυσή του ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Michael Tanhum, o Αραβο-Μεσογειακός (Μεσογειακός) διάδρομος της Ινδίας προς την Ευρώπη είναι ένας αναδυόμενος πολυδιάστατος, εμπορικός διάδρομος, που θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει ριζικά τα εμπορικά πρότυπα μεταξύ της περιοχής του Ινδικού Ωκεανού, της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης. Για την Ινδία, αυτή η νέα συνδεσιμότητα συνιστά μια στρατηγική αλλαγή παραδείγματος τεράστιων γεωπολιτικών συνεπειών, που θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει τον ρόλο της στην ευρασιατική οικονομική τάξη.
Με τη δημιουργία σιδηροδρομικής συνδεσιμότητας από τα ΗΑΕ στo ισραηλινό λιμάνι της Χάιφα, η θαλάσσια συνδεσιμότητα της Ινδίας με τα ΗΑΕ θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για τα ινδικά προϊόντα προς στην ηπειρωτική Ευρώπη. Σε μόλις 10 ημέρες θα μπορούσαν να φθάνουν μέσω της διαμεσογειακής θαλάσσιας σύνδεσης από τη Χάιφα στο τεράστιο λιμάνι του Πειραιά. Αυτή η συνδεσιμότητα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια εναλλακτική διαπεριφερειακή εμπορική διαδρομή μεταφοράς, ανάπτυξη του «Διαδρόμου τροφίμων Ινδίας-Μέσης Ανατολής» πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, που θα έχει επίσης και ενεργειακή διάσταση. Σε αυτό το πλαίσιο, η γεωγραφία της Κύπρου είναι κομβικής σημασίας και μπορεί να τύχει αξιοποίησης ως βάση εφοδιασμού στην πιο πάνω εμπορική αλυσίδα.
Η ρήξη των σχέσεων με Τουρκία
Οι σχέσεις Τουρκία-Ινδίας δεν βρίσκονται στο καλύτερο δυνατό σημείο για μια σειρά από λόγους. Τους περασμένους μήνες πύκνωναν δημοσιεύματα και εκθέσεις Υπηρεσιών ασφαλείας της Τουρκίας που φωτογράφιζαν τον Ερντογάν ότι «διέθεσε τεράστια ποσά στις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες για να ριζοσπαστικοποιήσουν Ινδούς μουσουλμάνους» εντός της Ινδίας.
Το μεγάλο πλήγμα στις διμερείς σχέσεις Ινδίας και Τουρκίας διεφάνη για πρώτη φορά όταν ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επέκρινε το άρθρο 370 της κυβέρνησης Μόντι και προέτρεψε το Νέο Δελχί να λύσει τις εντάσεις με το Πακιστάν μέσω διαλόγου και όχι μέσω «σύγκρουσης». Ως αποτέλεσμα, ο Πρωθυπουργός Μόντι ακύρωσε το ταξίδι του στην Τουρκία το 2019, καθώς οι εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών άρχισαν να κλιμακώνονται. Τον Φεβρουάριο του 2020, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στο Πακιστάν, ο Ερντογάν είχε δηλώσει ότι η Άγκυρα θα υποστηρίξει την Ισλαμαμπάντ στο ζήτημα του Κασμίρ και παρομοίασε την κατάσταση του Κασμίρ με αυτήν της χώρας του κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά τις επιθέσεις στο Pulwama τον Φεβρουάριο του 2019 και τις επακόλουθες αεροπορικές επιδρομές της Ινδίας σε στρατόπεδα τρομοκρατών στο Πακιστάν, η Άγκυρα έχει προσπαθήσει πολλές φορές να παίξει τον μεσολαβητή μεταξύ των δύο πλευρών. Ο ισλαμιστικός διεθνισμός της Τουρκίας.
Αφγανιστάν – Αρμενία
Ο αυξανόμενος ρόλος της Τουρκίας στο Αφγανιστάν άνοιξε μια πιο δύσκολη φάση στις σχέσεις μεταξύ Δελχί και Άγκυρας. Η αντίθεση της Ινδίας στις συμμαχίες και ενέργειες της Τουρκίας αντανακλούσε διαφορετικούς διεθνείς προσανατολισμούς του Δελχί και της Άγκυρας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και η εμβάθυνση της διμερούς συνεργασίας στρατιωτικής ασφάλειας της Τουρκίας με το Πακιστάν έκανε ακόμη πιο δύσκολο για το Δελχί να έχει θετική άποψη για την Άγκυρα.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ινδία έριξε επίσης διπλωματικές γέφυρες και προς την Αρμενία, της οποίας οι σχέσεις με την Άγκυρα είναι επίσης τεταμένες. Τον Μάρτιο του περασμένου έτους η Ινδία κέρδισε μιαν αμυντική συμφωνία ύψους 40 εκατομμυρίων δολαρίων για την προμήθεια τεσσάρων στρατιωτικών ραντάρ εγχώριας κατασκευής στην Αρμενία. Ο εξοπλισμός αναπτύχθηκε από τον Οργανισμό Αμυντικής Έρευνας και Ανάπτυξης της Ινδίας (DRDO) και κατασκευάστηκε από την Bharat Electronics Limited (BEL). Ωστόσο, ο πόλεμος στο Ναγκόρνο Καραμπάχ μεταξύ Αρμενίων και Αζέρων, με την υποστήριξη της Τουρκίας, έκανε το πιο πάνω θέμα να ξεχαστεί.
(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 03/10/2021)
