Το εκλογικό αποτέλεσμα των προεδρικών της εκλογών εγκαινιάζει μια χρονιά αλλαγών για την Λατινική Αμερική
Τον γύρο του κόσμου έκανε η νίκη του υποψηφίου της κεντροαριστεράς στην Χιλή, Γκαμπριέλ Μπόριτς (μόλις 35 χρονών, ο νεώτερος πρόεδρος της Χιλής), ο οποίος επικράτησε έναντι του υποψηφίου της πινοσετικής άκρας δεξιάς Χοσέ Αντόνιο Καστ, με ποσοστό 55,87 έναντι 44,3%. Στην Ελλάδα, το γεγονός καλύφθηκε ιδιαιτέρως, καθώς η σύντροφος του νέου προέδρου της Χιλής, Ιρίνα Καραμάνος, είναι ελληνικής καταγωγής.
Ο κροατικής καταγωγής Γκαμπριέλ Μπόριτς, ξεπήδησε από το Χιλιανό φοιτητικό κίνημα των αρχών της δεκαετίας του 2010, και ηγήθηκε σε αυτές τις εκλογές μιας ευρείας συμπαράταξης αριστερών, οικολογικών και σοσιαλδημοκρατικών σχηματισμών.
H νίκη του θεωρείται σημαντική για δύο λόγους: Αφ’ ενός για το ιδιότυπο αυταρχικό παρελθόν της Χιλής, που σφραγίστηκε από την δικτατορία του Αουγκούστο Πινοσέτ –ένα μείγμα ιδιαίτερα βάναυσης στρατοκρατίας, τυφλού αμερικανισμού, ακραίου νεοφιλελευθερισμού, και σκληρής καταπίεσης των ιθαγενικών πληθυσμών της χώρας–η οποία ακόμα έχει αφήσει ενεργό το αποτύπωμά της στο Σύνταγμα, το οποίο βρίσκεται σε μια φάση ριζικής αναθεώρησης από την Συντακτική Συνέλευση της χώρας.
Αφ’ ετέρου, γιατί έρχεται να ενισχύσει ένα ρεύμα ανατροπής εκ νέου των πολιτικών συσχετισμών υπέρ της κεντροαριστεράς σε πολλές λατινοαμερικανικές χώρες: Το πρώτο τέτοιο αποτέλεσμα ήρθε στο Περού το καλοκαίρι του 2021 εξελέγη πρόεδρος με οριακό ποσοστό ο Πέδρο Καστίγιο. Σε συνέχεια έρχεται το αποτέλεσμα στην Χιλή, ενώ σε Βραζιλία και Κολομβία –χώρες-‘βαρόμετρα’ για τις γενικές πολιτικές τάσεις της λατινοαμερικανικής ηπείρου– προηγούνται στις δημοσκοπήσεις ο πρώην πρόεδρος Ιγκνάσιο Λούλα ντα Σίλβα και ο Γκουστάβο Πέτρο αντίστοιχα.
Κοινό χαρακτηριστικό των περισσότερων κεντροαριστερών ηγετών, που έχουν επικρατήσει σε εκλογές ή προηγούνται στις δημοσκοπήσεις, είναι ότι αντιμετωπίζουν ως κύριους αντιπάλους τους εκπροσώπους της σκληρής λαϊκιστικής δεξιάς: Ο Καστ στην Χιλή –γιος ενός ναζί αξιωματικού που φυγαδεύτηκε στην χώρα έπειτα από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και νοσταλγός της δικτατορίας του Πινοσέτ–, ο Ζαΐρ… Μεσσίας Μπολσονάρου στη Βραζιλία, ο Κέικο Φουτζιμόρι στο Περού, γιός του Αλμπέρτο Φουτζιμόρι, ο οποίος κυβέρνησε δικτατορικά τη χώρα από το 1990 ως το 2000.
Η τροπή που παίρνει το πολιτικό παιχνίδι, λοιπόν, στις χώρες αυτές δεν είναι άσχετη με ευρύτερες γεωπολιτικές μετατοπίσεις που συμβαίνουν στην ευρύτερη περιοχή· έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι η αμερικάνικη επιρροή, ιδίως η “ήπια ισχύς” τους, έχει ατονήσει σημαντικά, γεγονός που αποτελεί μια ακόμα έκφραση της ευρύτερης υποχώρησης που δοκιμάζει την αμερικανική ηγεμονία. Επίσης, οι εξελίξεις δεν είναι άσχετες με την πανδημία, καθώς η έντασή της κατέστησε εκ νέου επίκαιρα τα ζητήματα του κοινωνικού κράτους.
Ένα ακόμα στοιχείο που έχει την δική του σημασία, αφορά στην σημειακή μετατόπιση που φαίνεται να συμβαίνει στο εσωτερικό της ίδιας της κεντροαριστεράς η οποία φαίνεται να απομακρύνεται από το πρότυπο του αριστερού λαϊκισμού, που βρήκε κατά τις δύο προηγούμενες δεκαετίες την χαρακτηριστική του έκφραση στις περιπτώσεις του Ούγκο Τσάβες και του Έβο Μοράλες.
Ιδίως στην περίπτωση του Γκαμπριέλ Μπόριτς, η αποστασιοποίησή του από αυτό το “παράδειγμα” είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Ήδη στο διάγγελμα που ακολούθησε την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων μίλησε για “υπεύθυνες αλλαγές”. Στην προεκλογική του ατζέντα επικεντρώθηκε περισσότερο στα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, στην απόρριψη του εξορυκτικού μοντέλου στην οικονομία, στην επικέντρωση σε εμβληματικές επενδύσεις, στην αναθεώρηση του Συντάγματος, στην αντιμετώπιση των περιφερειακών ανισοτήτων που μαστίζουν την Χιλή, καθώς και στην υπόσχεση να ενισχύσει το κοινωνικό κράτος, που ελέω της κληρονομιάς του Πινοσέτ και της “σχολή του Σικάγο” που διαμόρφωσε την πολιτική του, έχει τεράστια ελλείμματα.
Αξίζει βέβαια να σημειωθεί ότι οι συσχετισμοί στα νομοθετικά σώματα της χώρας, αλλά και στην Συντακτική Συνέλευση, είναι εξαιρετικά προβληματικοί για να υλοποιήσει ο νέος πρόεδρος την ατζέντα του. Στις εκλογές για την Συντακτική Συνέλευση, που έγιναν τον Μάιο του 2021, το μέτωπό του κατετάγη δεύτερο, πίσω από το μέτωπο της Δεξιάς, με ποσοστό 18,7% και 28 έδρες, έναντι 37 των βασικών του αντιπάλων. Στην δε βουλή των αντιπροσώπων, η σύνθεση της οποίας προέκυψε από εκλογές που προηγήθηκαν τον Νοέμβριο του ’21, το κόμμα του διατηρεί 29 έδρες, έναντι 72 του αντιπάλου του (σε σύνολο 155, με τις έδρες που υπολείπονται να μοιράζονται στα υπόλοιπα κόμματα), ενώ στη Γερουσία, υπάρχει ισορροπία μεταξύ των εδρών που ελέγχουν τα μέτωπα της αριστεράς και της δεξιάς.
Προφανώς, η κατάσταση αυτή συνεπάγεται υποχωρήσεις και συμβιβασμούς, οι οποίοι –ειρήσθω εν παρόδω– έχουν αρχίσει ήδη να εκδηλώνονται, καθώς στον πρώτο γύρο είχε επικρατήσει ο Καστ (27,91% – 25,22%) και έτσι ο Γκαμπριέλ Μπόριτς έσπευσε να υιοθετήσει πλευρές της ατζέντας του αντιπάλου του προκειμένου να καλύψει το χαμένο έδαφος (κυρίως σε ό,τι αφορά στην πολιτική επί της εγκληματικότητας, σημειώνει ο Εκόνομιστ, αλλά και ως προς την έκταση των οικονομικών μεταρρυθμίσεων).
Ο βαθμός, άρα, στον οποίον θα καταφέρει να μεταβάλει τις υποσχέσεις του σε πολιτικές ο νέος πρόεδρος της Χιλής παραμένει άγνωστος –αρκετοί σχολιαστές παραμένουν διστακτικοί στις εκτιμήσεις τους έχοντας στο νου τους το προηγούμενο των δύο θητειών της κεντρώας σοσιαλδημοκράτισσας Μιτσέλ Μπατσελέ, η οποία είχε εκλεγεί με πολλές προσδοκίες, τις οποίες διέψευσε.
Σε κάθε περίπτωση, το αποτέλεσμα των εκλογών, και κυρίως, το ρεύμα υπέρ του νέου προέδρου της Χιλής που δημιουργήθηκε κατά τον δεύτερο γύρο των εκλογών, και οδήγησε σε μεγαλύτερη συμμετοχή στις κάλπες από τότε που θεσπίστηκε η προαιρετικότητα της ψήφου (2012) ανατρέποντας τα προγνωστικά, καταδεικνύει ότι η Χιλή θέλει να γυρίσει σελίδα από το σκοτεινό παρελθόν της.
Άραγε ο νέος πρόεδρός της θα τα καταφέρει; Από την πορεία του, καθώς και από τις εξελίξεις που θα έρθουν μέσα στο 2022 με τις εκλογές στην Βραζιλία και την Κολομβία, κρίνεται ευρύτερα η πολιτική κατεύθυνση που θα πάρει η Λατινική Αμερική μέσα στο νέο, πολυπολικό παγκόσμιο σύστημα…
σύνταξη ardin-rixi.gr
με πληροφορίες από το Reuters, to Associated Press και τον Economist.
