Ο πυρετός του Woke έχει υποχωρήσει. Η μεγάλη πολιτιστική επανάσταση που προσπάθησε να μεταμορφώσει την αμερικανική κοινωνία στο όνομα ενός ριζοσπαστικού οράματος φυλετικής και σεξουαλικής “δικαιοσύνης” έχει χάσει το σφρίγος της. Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ ανέκοψε την κυριαρχία της.
Του Adrien Jaulmes, ανταποκριτή του Le Figaro στην Ουάσιγκτον, 14 Δεκεμβρίου 2024, μετάφραση: Χριστίνα Σταματοπούλου
Τα πρώτα σημάδια υποχώρησης του κινήματος του Woke φάνηκαν στο λεξιλόγιό του. Αυτή η κοινωνική και πολιτιστική επανάσταση στηρίψθηκε σε μεγάλο βαθμό στη γλώσσα της, η οποία τα τελευταία χρόνια, ξεκινώντας από τις κοινωνιολογικές σχολές, είχε εξαπλωθεί μέσω των κοινωνικών δικτύων στον δημόσιο λόγο.
Ο συστημικός ρατσισμός, η κριτική θεωρία της φυλής, τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+, η διαφορετικότητα και η συμπερίληψη, οι θετικές διακρίσεις και οι ασυνείδητες προκαταλήψεις, η ταυτότητα και η διατομεακότητα, το ρευστό φύλο και οι ασφαλείς χώροι για τις ευάλωτες μειονότητες, οι μικροεπιθέσεις και οι ουδέτερες ως προς το φύλο τουαλέτες, τα φυλοαμετάβατα και τα φυλετικοποιημένα άτομα, το ανδρικό βλέμμα και η λευκή ευθραυστότητα, οι αντωνυμίες που προσθέτουμε στο όνομά μας ή φοράμε ως διακριτικά, η γονυκλισία μπροστά στην αμερικανική σημαία σε ένδειξη διαμαρτυρίας για μια χώρα που θεμελιώθηκε στον ρατσισμό, η γενοκτονία και η καταπίεση, η καταγγελία του λευκού προνομίου και της πατριαρχίας, της τοξικής αρρενωπότητας και του προβληματικού λεξιλογίου : όλοι αυτοί οι όροι, που είχαν γίνει μέρος της καθημερινής γλώσσας τα τελευταία χρόνια, αρχίζουν σταδιακά να εξαφανίζονται.
Ο γουοκισμός αναλώθηκε εν μέρει από μόνος του, όπως συχνά συμβαίνει με τις επαναστάσεις, οι οποίες καταβυθίζονται από τις υπερβολές τους. Οι πειραματικές κοινωνιολογικές θεωρίες προσέκρουσαν στην πραγματικότητα. Η εγκληματικότητα ανάγκασε τους δήμους να εγκαταλείψουν τα προγράμματα περικοπής του προϋπολογισμού της αστυνομίας· οι προοδευτικοί εισαγγελείς και οι χαλαρές πολιτικές τους έχασαν τη δύναμή τους. Οι πιο φιλελεύθερες αμερικανικές Πολιτείες εγκατέλειψαν ορισμένα από τα κοινωνικά και ποινικά τους πειράματα. Το Όρεγκον απέρριψε την αποποινικοποίηση των σκληρών ναρκωτικών· η Καλιφόρνια έλαβε τελικά μέτρα εναντίον της κατάληψης των δημόσιων χώρων από ζητιάνους και αστέγους.
Το κύμα μισαλλοδοξίας που συνόδευσε αυτή την επανάσταση της αφύπνισης ( του Woke), καταδιώκοντας τον διαφορετικό λόγο στα πανεπιστήμια, στα μέσα ενημέρωσης και τον κόσμο της τέχνης, είχε επίσης ως αποτέλεσμα να προκαλέσει αντιδράσεις. Σύμφωνα με τον τρίτο νόμο του Νεύτωνα, η επανάσταση δημιούργησε τον αντίλογό της. Οι λογοκριτές που εντόπιζαν την παραμικρή παραβίαση των δογμάτων τους, οδηγώντας τους παραβάτες σε παραίτηση και εκκαθαρίζοντας την αμερικανική λαϊκή λογοτεχνία, σε μια εκστρατεία αναδρομικής ηθικολογίας, έπεσαν με τη σειρά τους θύματα των ίδιων πολιτικών ακύρωσης. Την απαγόρευση των αμερικανικών κλασικών βιβλίων και την αφαίρεση από τις σχολικές βιβλιοθήκες των βιβλίων Όσα παίρνει ο άνεμος, και Χωκ Φιν και των παιδικών βιβλίων του Δρ Σους ακολούθησε η απαγόρευση στους μαθητές των βιβλίων που προωθούσαν την ομοφυλοφιλία ή τις κριτικές θεωρίες για τη φυλή. Οι ενώσεις γονέων ξεσηκώθηκαν εναντίον των ισχυρών εκπαιδευτικών συμβουλίων, που είναι αιρετά στις ΗΠΑ και είναι υπεύθυνα για τον καθορισμό της διδακτέας ύλης, και έτσι απαγορεύτηκαν οι πιο ακραίες διδασκαλίες που βασίζονται στις θεωρίες του φύλου ή της φυλής.
Γουοκισμός, ο σπόρος που εκκόλαψε την επανάσταση MAGA (Make America Great Again) του Ντόναλντ Τραμπ
Τα τελευταία χρόνια, περίπου δεκαπέντε αμερικανικές Πολιτείες έχουν απαγορεύσει τη διδασκαλία της κριτικής θεωρίας της φυλής. Το Σχέδιο 1619, το οποίο αναθεωρούσε ολόκληρη την ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών αντιμετωπιμέσα από το πρίσμα της δουλείας, έχει αποσυρθεί από τη διδακτέα ύλη πολλών σχολείων.
Η «κουλτούρα της ακύρωσης», που μαινόταν στα μέσα ενημέρωσης και στα πανεπιστήμια, όπου καθηγητές και αρθρογράφοι αναγκάζονταν να παραιτηθούν χωρίς δικαίωμα απολογίας, καθώς εκπαραθυρώνονταν από το ανώνυμο πλήθος των κοινωνικών δικτύων ή από τις εσωτερικές επιτροπές, στράφηκε εν μέρει και εναντίον των εμπνευστών της. Από τον Οκτώβριο του 2023, τα πανεπιστήμια είδαν τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή να μετατρέπει τον αντιρατσιστικό λόγο, που ήταν του συρμού στα αμερικανικά πανεπιστήμια, σε αντισημιτισμό και υπεράσπιση της Χαμάς. Ορισμένοι από τους μεγάλους ιεροεξεταστές του κινήματος έπεσαν με τη σειρά τους θύματα των ίδιων μεθόδων που είχαν χρησιμοποιήσει. Η πιο συμβολική πτώση, την περασμένη άνοιξη, ήταν εκείνη της διευθύντριας του Χάρβαρντ, Κλοντίν Γκέι, η οποία προήχθη στην ηγεσία του διάσημου πανεπιστημίου έχοντας κάνει καριέρα στη γραφειοκρατία της Διαφορετικότητας, Ισότητας και Συμπερίληψης (DEI) αλλά αναγκάστηκε να παραιτηθεί για την ολιγωρία της απέναντι στις αντισημιτικές εξάρσεις στην πανεπιστημιούπολη.
Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ επέφερε επίσης πλήγμα στις πολιτικές θετικών διακρίσεων, που χρονολογούνται από την εποχή του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα, στα μέσα της δεκαετίας του 1960, κηρύσσοντας την πρακτική αυτή αντισυνταγματική.
Η αμερικανική προεδρική εκστρατεία επιτάχυνε αυτή τη μεγάλη ιδεολογική αναπροσαρμογή. Το 2020, ο Ντόναλντ Τραμπ είχε ήδη επωφεληθεί από το γεγονός ότι η αμερικανική κοινή γνώμη είχε απορρίψει τις woke αντιλήψεις. Στο αποκορύφωμα του κινήματος Black Lives Matter, κατήγγειλε τις βίαιες ταραχές που είχαν συνοδεύσει τις διαμαρτυρίες για τον θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ στη Μινεάπολη και παρουσιάστηκε ως ο υποψήφιος της κοινής λογικής απέναντι στα ιδεολογικά παραληρήματα. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο αντιγουοκισμός ήταν και πάλι ένα από τα κύρια θέματα της προεκλογικής του εκστρατείας. Το σύνθημα: «Η Κάμαλα είναι γι’ αυτούς/αυτές· ο πρόεδρος Τραμπ είναι για εσάς», που αναφερόταν στην «ουδέτερη αντωνυμία φύλου» που χρησιμοποιούν οι «μη δυαδικοί άνθρωποι»,υπήρξε ένα από τα βασικά θέματα της εκστρατείας του, δαπανώντας για τη διαφήμιση αυτή τόσα χρήματα όσα και για όλα τα άλλα θέματα μαζί, όπως η μετανάστευση ή ο πληθωρισμός.
Οι δημοκράτες ζημιώθηκαν από τις υπερβολές των θετικών διακρίσεων
Η Κάμαλα Χάρις, η οποία αναδείχθηκε υποψήφια των Δημοκρατικών κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, είχε σβήσει την woke θεματική από τη ρητορική της. Λες και κατάλαβαν επιτέλους πόσο καταστροφική θα ήταν για το εκλογικό αποτέλεσμα αυτή η ρητορική, και πώς ο γουοκισμός μπόρεσε να αποτελέσει ένα από τα στοιχεία εκκόλαψης και επιτάχυνσης της αντεπανάστασης του MAGA. Έτσι ολόκληρα τμήματα του κεντρώου ρεπουμπλικανικού εκλογικού σώματος συσπειρώθηκαν γύρω από τον Τραμπ, υποχρεώνοντάς και τους Δημοκρατικούς να αποσιωπήσουν αυτές τις θεματικές. Η προεκλογική εκστρατεία της Κάμαλα Χάρις δεν έκανε καμία αναφορά στο Black Lives Matter ή στο #MeToo. Αντί να ζητήσει περικοπές στον προϋπολογισμό της αστυνομίας, η πρώην εισαγγελέας της Καλιφόρνιας παρουσιάστηκε ως κάτοχος όπλου, αποφασισμένη να κυνηγήσει τις συμμορίες, ισχυριζόμενη ότι είναι μέλος της αμερικανικής μεσαίας τάξης και όχι εκπρόσωπος των καταπιεσμένων μειονοτήτων.
«Θα έπρεπε να είχαν λάβει αυτό το μήνυμα το 2020, όταν οι ψηφοφόροι της Καλιφόρνιας, την ίδια στιγμή που ψήφιζαν τον Μπάιντεν, απέρριπταν σε δημοψήφισμα τις θετικές διακρίσεις στα πανεπιστήμια και για τις προσλήψεις δημοσίων υπαλλήλων», αναλύει ο Τζον Πίτνεϊ, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κολέγιο Claremont McKenna. «Αυτό το αποτέλεσμα, το πιο αγνοημένο των εκλογών, υπήρξε ωστόσο εξαιρετικά σημαντικό, καταδεικνύοντας την απόρριψη αυτών των πολιτικών ακόμη και σε δημοκρατικές Πολιτείες όπως η Καλιφόρνια».
«Παντού αλλού, οι Δημοκρατικοί υπέφεραν πολύ από τα συνθήματα κατά της αστυνομίας που εξαπέλυσε το κίνημα Black Lives Matter. Ο Μπάιντεν είχε αναγκαστεί να πάρει αποστάσεις από αυτό», εξήγησε. «Η Χάρις μίλησε για το ιστορικό της σχετικά με τη φυλάκιση εγκληματιών, ώστε να παρουσιαστεί ως μια πιο παραδοσιακή Δημοκρατική, πιο κοντά στον Τζον Κένεντι παρά στην προοδευτική αριστερά».
Ωστόσο, αυτή η αναστροφή δεν ήταν αρκετή. Και η Κάμαλα Χάρις δυσκολεύτηκε να εξηγήσει γιατί έκανε πίσω σε θέσεις που είχε λάβει δημοσίως τέσσερα χρόνια νωρίτερα, όπως η έγκριση της χρηματοδότησης για θεραπείες αλλαγής φύλου σε κρατούμενους στις ομοσπονδιακές φυλακές.
Οι μεγάλες εταιρείες πλήττονται από τις αντιδράσεις
Οι αντιδράσεις επηρέασαν και τις εταιρείες, όπου οι woke ομάδες πίεσης είχαν επιβάλει τη δημιουργία γραφείων υπεύθυνων για την προώθηση της Διαφορετικότητας, της Ισότητας και της Συμπερίληψης (DEI). Ορισμένοι από τους μεγάλους αμερικανικούς ομίλους που είχαν υποστηρίξει υπερβολικά τον γουοκισμό, ξεχνώντας την πιο παραδοσιακή πελατεία τους, έγιναν με τη σειρά τους στόχος δημόσιων εκστρατειών. Η ζυθοποιία Anheuser-Busch, η οποία είχε συνδέσει τη ναυαρχίδα της την μάρκα Bud Light με έναν τρανσέξουαλ ινφλουένσερ, έχασε πάνω από ένα δισεκατομμύριο δολάρια σε πωλήσεις μπύρας μετά από μια εκστρατεία αντι-γουόκ μποϊκοτάζ. Η Γουόλτ Ντίσνεϊ βρέθηκε σε αντιπαράθεση με τον κυβερνήτη της Φλόριντα Ρον ΝτεΣάντις επειδή επέκρινε την πολιτική της Πολιτείας κατά της προώθησης της ομοφυλοφιλίας στα σχολεία. «Οι εταιρείες διστάζουν πλέον να μιλήσουν δημόσια για κοινωνικά ζητήματα, ιδίως για εκείνα που έχουν ελάχιστη σχέση με την επιχείρησή τους», εξηγεί ο καθηγητής Πίτνεϊ.
Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται μάλιστα ότι είχε ως αποτέλεσμα να απελευθερωθούν οι εταιρείες από αυτές τις πρακτικές. Αρκετές μεγάλες αμερικανικές εταιρείες ανακοίνωσαν ότι δεν απαντούν πλέον στο ετήσιο ερωτηματολόγιο της Human Rights Campaign, του ισχυρού αμερικανικού λόμπι για τους ΛΟΑΤΚΙ+, η οποία αξιολογεί τις πολιτικές DEI. Η Walmart, μία από τις μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες, ανακοίνωσε τον Νοέμβριο ότι αποσύρεται από το εν λόγω πρόγραμμα. Την ακολούθησαν και άλλες εταιρείες, όπως η Ford, η Boeing και η Caterpillar.
Αλλά αυτή η υπαναχώρηση δεν σημαίνει απαραίτητα το τέλος ενός κινήματος που έχει εδραιωθεί βαθιά στον εκπαιδευτικό, πολιτιστικό και δημοσιογραφικό κόσμο για περισσότερο από μια δεκαετία. «Οι ιδέες του Woke είναι πλέον θεσμικές», προειδοποιεί η Σάσα Στόουν, συντάκτρια του Awards Daily, ενός διαδικτυακού περιοδικού αφιερωμένου στο Χόλυγουντ. «Στα πανεπιστήμια, έχει ενσωματωθεί τόσο πολύ που δεν συζητιέται πλέον καν… Σήμερα, είναι μάλλον πολύ αργά. Θα χρειαστεί χρόνος και μεγάλη προσπάθεια για την εκκαθάριση των πανεπιστημίων και των ιδρυμάτων. Ακόμη και οι παραιτήσεις μερικών προέδρων πανεπιστημίων ήταν μικρές μάχες που κερδήθηκαν ενάντια σε όσους παραβιάζουν την ελευθερία της έκφρασης. Αλλά σε γενικές γραμμές, η ιδεολογία παραμένει ανέπαφη. Οι πρακτικές προσλήψεων είναι βαθιά ριζωμένες και όλες οι μεγάλες εταιρείες διαθέτουν πλέον επαγγελματίες για τη διαφορετικότητα, εξακολουθούν να έχουν ποσοστώσεις που πρέπει να τηρούν και εξακολουθούν να δίνουν την εικόνα της συμπερίληψης απέναντι στις μειονότητες».
Αυτή η ανεξάρτητη αρθρογράφος ασκεί κριτική στη βαθιά επίδραση αυτής της ιδεολογίας στο ίδιο της το κόμμα. «Οι Δημοκρατικοί έχουν βάλει σε δεύτερη μοίρα τις πολιτικές ταυτότητας προκειμένου να συσπειρώσουν τους ανεξάρτητους ψηφοφόρους. Αλλά παρόλο που έχουν σταματήσει να μιλούν γι’ αυτό, ο γουοκισμός έχει γίνει η νέα τους θρησκεία και δεν πρόκειται να εξαφανιστεί σύντομα», εκτιμά. «Η υποψηφιότητα της Κάμαλα Χάρις ήταν η ενσάρκωση αυτού του γεγονότος: το φύλο της ήταν ο μόνος λόγος για τον οποίο επιλέχθηκε ως αντιπρόεδρος από τον Μπάιντεν και στη συνέχεια ως υποψήφια του κόμματος. Ωστόσο, οι περισσότεροι Αμερικανοί προτιμούν υποψηφίους που κέρδισαν τη θέση τους νικώντας σε προκριματικές εκλογές, κάτι που εκείνη δεν έκανε ποτέ.
Ο Τραμπ αντιτίθεται στα προγράμματα Διαφορετικότητας, Ισότητας και Συμπερίληψης
Η Στόουν πιστεύει ότι η ζημιά είναι μεγάλη: «Ο γουοκισμός έχει σχεδόν καταστρέψει το Χόλυγουντ, τα μέσα ενημέρωσης και την πίστη στους θεσμούς μας, ακόμη και τον στρατό μας. Αλλά το κοινό απορρίπτει αυτή την ιδεολογία: γι’ αυτό οι ταινίες δυσκολεύονται να πουλήσουν εισιτήρια και ο πολιτισμός καταρρέει». Η καταπολέμηση της επιρροής των πολιτικών του γουοκισμού στην κυβέρνηση είναι ένα από τα κύρια σημεία του προγράμματος του Ντόναλντ Τραμπ για την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο τον ερχόμενο Ιανουάριο.
Ο συντηρητικός δοκιμιογράφος και δημοσιογράφος Κρίστοφερ Ρούφο, ο οποίος έγινε γνωστός σε πανεθνικό επίπεδο επειδή υπήρξε από τους πρώτους που κατήγγειλε την επιρροή αυτής της κουλτούρας woke και αποκάλυψε τη λογοκλοπή που οδήγησε στην παραίτηση της Κλοντίν Γκέι, είναι ένας από τους εμπνευστές της νέας ρεπουμπλικανικής κυβέρνησης. Πρόσφατα κάλεσε σε μια «αντεπανάσταση» με στόχο την «περικύκλωση και την αποτροπή» της επιρροής αυτών των πολιτικών στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση.
Ο Έλον Μασκ και ο Βιβέκ Ραμασβάμυ, στους οποίους ο Τραμπ ανέθεσε τον ρόλο επόπτη και συμβούλου για τη σαρωτική μεταρρύθμιση του ομοσπονδιακού κράτους, αντιτίθενται και οι δύο αποφασιστικά στη woke ιδεολογία. Ο Μασκ την έχει αποκαλέσει ιό του μυαλού. Ο Ραμασβάμυ, ένας επιχειρηματίας βιοτεχνολογίας, είχε γράψει ένα βιβλίο όπου κατήγγελλε τον έλεγχο αυτής της ιδεολογίας στον κόσμο των επιχειρήσεων, με τίτλο Woke, Inc: America’s Social Justice Swindle (Woke ΑΕ: Η απάτη στο πεδίο της κοινωνικής δικαιοσύνης της Αμερικής).
Στο τέλος ακριβώς της προηγούμενης θητείας του, τον Σεπτέμβριο του 2020, ο Τραμπ υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα με το οποίο απαγόρευε στους υπαλλήλους και τους συμβασιούχους της ομοσπονδιακής κυβέρνησης να εφαρμόζουν ή να υποστηρίζουν προγράμματα Διαφορετικότητας, Ισότητας και Συμπερίληψης. Το διάταγμα ανακλήθηκε λίγους μήνες αργότερα από τον Τζο Μπάιντεν, αλλά η αποκατάστασή του θα μπορούσε να αποτελέσει μια από τις πρώτες πράξεις του Τραμπ κατά την επιστροφή του.
