Το σχέδιο του Πούτιν να παραλύσει την Ε.Ε. -

Η προπαρασκευή της εισβολής είχε ξεκινήσει την προηγούμενη άνοιξη.

Του Ντέιβιντ Πατρικαράκου, πρώτη δημοσίευση unherd.com, 27/04/2022

«Είναι πολύ χειρότερο απ’ ότι φανταζόμαστε». Ο Άλαν Ράλεϊ πίνει τσάι στο εξωτερικό αίθριο του ξενοδοχείου Ράντισον, στο κέντρο του Κισινάου -πρωτεύουσας της Μολδαβίας. «Η ενεργειακή κρίση που ξέσπασε τον χειμώνα που μας πέρασε ήταν ιδιάζουσα. Και τώρα ανακαλύπτουμε πως ήταν η Ρωσία η οποία έκανε μασάζ στην Ευρώπη για τον επικείμενο πόλεμο»

Εάν η εκτίμηση του Ράλεϊ, ανώτατου εξωτερικού συνεργάτη στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου, είναι ορθή, η τακτική του Πούτιν έχει αποδώσει και με το παραπάνω. Οι τιμές του φυσικού αερίου και του ηλεκτρικού ρεύματος πρόκειται σύντομα να φτάσουν τις 3.000 λίρες στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ οι λογαριασμοί ενέργειας για τα νοικοκυριά αναμένεται να φτάσουν τα 3.400€ στη Γερμανία, τις 2.800€ στην Γαλλία, και λίγο πιο κάτω από τις 2.000€ σε Ιταλία και Ισπανία.

Η ευρωπαϊκή εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο είναι μια ιστορία που θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί πλήρως, και που οι συνέπειες της είναι εντελώς δυσάρεστες. Μέχρι το 2013, μόνο το 25% του φυσικού αερίου που έρεε στην Ευρώπη προέρχονταν από τη Ρωσία. Αλλά η Ευρώπη προτίμησε να κάνει χάρη στο Κρεμλίνο, κι αυτό όχι για πρώτη φορά. Το επίμονο αντιπυρηνικό αίσθημα της Γερμανίας, ενισχυμένο από την πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα το 2011 οδήγησε το Βερολίνο να εγκαταλείψει επίσημα την πυρηνική ενέργεια. Εν τω μεταξύ, μια σειρά ισχυρών σεισμικών δονήσεων γύρω από το κοίτασμα φυσικού αερίου του Γκρόνιγκεν -του μεγαλύτερου στην Ευρώπη με εκτιμώμενα κοιτάσματα όγκου 2,740 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων- οδήγησε τις ολλανδικές αρχές στο σταμάτημα των εξορύξεων κατά τη χρονιά που μας πέρασε. Επρόκειτο για την “τέλεια καταιγίδα”, μια σύμπτωση αποφάσεων κοντόφθαλμης και κακής διακυβέρνησης, που σε συνδυασμό με τις ρεβανσιστικές διαθέσεις της Μόσχας, παρέσυραν την ήπειρο στα πεδία μάχης της Ουκρανίας.

Υπάρχει μια βαθιά και διάχυτη οργή στην συγκεκριμένη χώρα για όλα αυτά. Ο λαός είναι ευγνώμων για τη βοήθεια που αποστέλλει η Δύση. Την ίδια στιγμή, όμως, ακούν και την παρατήρηση του αρμόδιου για τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής επιτρόπου της Ε.Ε., του Ζοζέφ Μπορέλ, ο οποίος νωρίτερα μέσα στο μήνα σημείωσε πως ενώ οι Βρυξέλες έχουν αποστείλει στην Ουκρανία βοήθεια 1 δισ.€ από την στιγμή που ξεκίνησε ο πόλεμος, την ίδια στιγμή έχουν καταβάλει στη Ρωσία 35 δισ.€ για την παροχή ενεργειακών πόρων. Τους φαίνεται, δηλαδή, αδιανόητο το πως οι Βρυξέλλες έχουν καταφέρει να συνεισφέρουν όχι μόνο στη δική τους πολεμική προσπάθεια, αλλά και σε εκείνη της Ρωσίας.

Σε ένα γραφείο στο κέντρο της Οδησσού, συνάντησα τον Παντελεήμων Πούμπουρα, έναν τοπικό επιχειρηματία και πρόξενο επί τιμή στην Κριμαία και την Χερσώνα. «Όλα αυτά τα προβλήματα ξεκίνησαν όταν η Ρωσική Ομοσπονδία έφτασε να λαμβάνει 1 εκ.€ σε καθημερινή βάση, ως αποτέλεσμα των αποφάσεων της Άνκελα Μέρκελ», λέει. «Δεν λειτούργησε ως ηγέτης αλλά ως λογιστής». «Άκουσέ με», μου είπε ένας άλλος κάτοικος της Οδησσού, καθώς πίναμε ένα ποτήρι τσάι «δεν θέλεις να εξαρτάσαι σε τίποτα από τους Ρώσους».

Ωστόσο τώρα είμαστε εξαρτημένοι –και πληρώνουμε μάλιστα γι’ αυτό, ενώ ο κόσμος ακόμα δεν έχει καταλάβει πως ακριβώς φτάσαμε σε αυτή την κατάσταση. «Αυτό που έκαναν οι Ρώσοι την άνοιξη του 2021, ήταν ότι ξεκίνησαν να προετοιμάζονται για πόλεμο. Σε φυσιολογικές συνθήκες αυτό που συμβαίνει κάθε άνοιξη είναι να διοχετεύεται φθηνό φυσικό αέριο προς αποθήκευση: έτσι μαζεύονται οι προμήθειες του επόμενου χειμώνα. Ωστόσο, εκείνη την άνοιξη, παρατήρησα δύο πράγματα: Πρώτον, ότι αυτό δεν συνέβαινε· και δεύτερον, ότι δεν πουλούσαν αέριο ούτε στην αγορά άμεσης παράδοσης. Όταν δεν συμβαίνει ούτε το ένα, ούτε το άλλο, η τιμή του φυσικού αερίου ανεβαίνει και για τα μακροχρόνια συμβόλαια. Και όταν φτάσουμε σε αυτό το σημείο, η αύξηση των ενεργειακών λογαριασμών για τα νοικοκυριά είναι αναπόφευκτη».

Ο Ράλεϊ πίστεψε τότε ότι οι κινήσεις αυτές αποτελούσαν ένα τέχνασμα της Μόσχας προκειμένου να εξασφαλίσουν την έγκριση του Nord Stream II, τον αγωγό που οι ΗΠΑ και άλλες χώρες πίεζαν την Γερμανία ώστε να εγκαταλείψει ή τουλάχιστον να αναβάλλει την έναρξη της λειτουργίας του. «Τώρα συνειδητοποιώ ότι αποτελούσαν μέρος ενός σχεδίου ώστε να προετοιμάσει την Ευρώπη για τον πόλεμο της Ουκρανίας, να διασφαλίσει, δηλαδή ότι η Ευρώπη δεν θα σταθεί στο πλευρό της». Δεν θα μπορούσε να είναι πιο σαφής: Εφόσον η ενεργειακή συμπεριφορά είναι προβλέψιμη, και η Μόσχα γνώριζε ότι θα πάει σε πόλεμο, την άνοιξη που μας πέρασε, δεν είχε πρόβλημα να ωθήσει εκατομμύρια Ευρωπαίων στην ενεργειακή φτώχεια προκειμένου να πετύχει τον στόχο της. Δεν επρόκειτο, δηλαδή, για μια επίθεση μόνον εναντίον της Ουκρανίας, αλλά για μια επίθεση ενάντια σε όλους μας.

Ο Ράλεϊ εντοπίζει και ένα ευρύτερο πρόβλημα: «Αντιμετωπίζουμε και ευρύτερες δυσκολίες», ισχυρίζεται. «Ολόκληρη η ατζέντα περί κλιματικής αλλαγής έχει φιμώσει τις φωνές που ακούγονται από την ενεργειακή βιομηχανία, και πολλές φορές δεν ζητείται η άποψή της. Το ζήτημα ωστόσο είναι, ότι εμείς γνωρίζουμε πολύ καλά για τι πράγμα μιλάμε. Και οι προειδοποιήσεις μας έπεσαν στο κενό, οπότε, οι ενεργειακές τιμές άρχισαν να εκτοξεύονται».

Σε κάποιο βαθμό, ο κόσμος ήδη αντιμετώπιζε άνοδο των τιμών την προηγούμενη άνοιξη, η οποία σε μεγάλο βαθμό οφειλόταν στην αυξημένη ζήτηση από την Κίνα, καθώς η βιομηχανία της επανέρχονταν στα προ-κορωνοϊού επίπεδα ώστε να ανταποκριθεί στην καταναλωτική ζήτηση. Αλλά ακόμα κι αν λάβουμε υπόψη αυτή την παράμετρο, αυτό που βλέπουμε τώρα πάλι δεν είναι φυσιολογικό. Οι τιμές του αερίου στην Ευρώπη συνήθως κυμαίνονται μεταξύ 100$-500$/ανά 1000 κυβικά μέτρα μέσα στο χρόνο. Τώρα έχουν φτάσει στα 1.000$. Αυτό, πιστεύει ο Ράλεϊ, οφείλεται στην Γκάζπρομ. «Το ήμισυ του ελλείμματος στο ισοζύγιο αερίου της Ευρώπης ελέγχεται από την συνειδητή πολιτική της [κρατικά χρηματοδοτούμενης] Γκάζπρομ να εξαντλήσει τα αποθέματα της Ε.Ε.», λέει.

Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι βέβαια λιγότερο εξαρτημένο από το ρωσικό αέριο. Ενώ η αγορά της Ε.Ε. λαμβάνει περίπου το 40% του αερίου της από τη Ρωσία, το ΗΒ εισάγει κάτι λιγότερο από 5%. Ωστόσο, οι τιμές συνδέονται με την ενιαία αγορά, έτσι, οι ελλείψεις συνεχίζουν να εκτοξεύουν τις τιμές. Η εξάρτηση είναι πάντα μια κατάρα. Για να καταλάβουμε πώς, αξίζει να αντιπαραβάλουμε το παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, που έχουν το δικό τους σχιστολιθικό αέριο, και γι’ αυτό σήμερα πληρώνουν 10 φορές λιγότερο από την Ευρώπη για ενέργεια.

Όλα αυτά τα προβλήματα θα συνεχιστούν όσο παραμένουμε εξαρτημένοι από το ρωσικό αέριο. Αλλά το να αποκοπούμε από αυτό, είναι επίσης δύσκολο. Ο Ράλεϊ πιστεύει ότι μια λύση είναι να φορολογήσουμε βαριά όσα πληρώνουμε στη Ρωσία για τους ενεργειακούς της πόρους, και με αυτόν τον τρόπο να καταστήσουμε δύσκολη τη λειτουργία της πολεμικής μηχανής της. Η Μόσχα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε αυτό το ζήτημα. Εάν δεν ήταν ήδη ένα “πετροκράτος” πριν το πόλεμο, έπειτα από τις δυτικές κυρώσεις, η οικονομία της στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στη συγκεκριμένη βιομηχανία.

Αλλά ακόμα και σε αυτήν την περίπτωση, μπορεί να είναι πολύ αργά. «Τα προβλήματα που έχουν οι άνθρωποι στο Ηνωμένο Βασίλειο και την υπόλοιπη Ευρώπη με τους ενεργειακούς τους λογαριασμούς, είναι άμεσο αποτέλεσμα της ρωσικής προπαρασκευής για τον πόλεμο», μου λέει καθώς τελειώνει το τσάι του. Αφού κάνει μια παύση, μου λέει με χαμόγελο: «Καταπώς φαίνεται, η Γκάζπρομ ήταν πολύ πιο αποτελεσματική από τον ρωσικό στρατό στο να εκπονεί σχέδια πολέμου».

μετάφραση: ardin-rixi.gr