Το χαρτί του «κουρδικού άλλοθι» που παίζει η Τουρκία στα παζάρια των υπό διαμόρφωση νέων αρχιτεκτονικών ασφάλειας και ενέργειας σε Σκανδιναβία & Μέση Ανατολή, με φόντο την Ουκρανία.
Του δρα Λάμπρου Καούλλα* από την Σημερινή
Εν μέσω των καταιγιστικών εξελίξεων στην υπό αναδιαμόρφωση διεθνή τάξη πραγμάτων, λόγω του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, βρίσκεται και πάλι η Τουρκία. Αφορμή η -μέχρι στιγμής- ένστασή της στο να συγκατατεθεί στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ.
Η Τουρκία χρησιμοποιεί το χαρτί του Κουρδικού για να δικαιολογήσει την αντίθεσή της στην αίτηση ένταξης των δύο σκανδιναβικών χωρών στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, λόγω ανησυχίας από τη Ρωσία. Με αυτόν τον τρόπο, τα προβλήματα σε Συρία και Ουκρανία έρχονται να «δέσουν», αφού οι κουρδικές οργανώσεις που βρίσκονται στις σκανδιναβικές χώρες και που η Τουρκία χαρακτηρίζει «τρομοκρατικές» (όπως το PKK και το YPG), είναι αυτές που έπαιξαν σημαίνοντα ρόλο στην καταπολέμηση της ISIS.
Τουρκικές απαιτήσεις από Σουηδία – Φινλανδία
Εδώ και χρόνια οι σκανδιναβικές χώρες αποτελούν καταφύγιο Κούρδων προσφύγων, ιδιαίτερα αυτών που προέρχονται από την Τουρκία και του Ιράν, οι οποία διέφευγαν από τους πολέμους, τις διώξεις και την καταπίεση.
Στην επιχειρηματολογία του κατά της ένταξης των δύο χωρών στο ΝΑΤΟ (που υπέβαλαν αίτηση λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και πλέον νιώθουν ότι απειλούνται και οι ίδιες), ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan απεκάλεσε τη Σουηδία «μια πραγματική φωλιά τρομοκρατών». Εφόσον το ΝΑΤΟ δέχεται νέα μέλη μόνο με ομόφωνη απόφαση όλων των υφιστάμενων κρατών-μελών, αυτό δίνει στην Τουρκία ένα ισχυρό χαρτί παζαρέματος.
Σύμφωνα με αναφορά του «Bloomberg» (18/05/2022), αν και η Σουηδία ήταν από τις πρώτες χώρες που χαρακτήρισαν τον PKK ως «τρομοκρατική οργάνωση» το 1984, ο Erdogan κατηγορεί τους Σουηδούς αξιωματούχους για συναντήσεις με Κούρδους πολιτικούς, για παράδειγμα τη συνάντηση της ΥΠΕΞ Ann Linde με τον Elham Ahmad, του συριακού PYD, πολιτικής πτέρυγας του YPG. Στην εκλογή της Πρωθυπουργού Magdalena Andersson το 2021 βοήθησε η κουρδικής καταγωγής βουλευτής Amineh Kakabaveh, με αντάλλαγμα την αυξημένη συνεργασία μεταξύ των Σοσιαλδημοκρατών και του PYD. Το Συριακό Δημοκρατικό Συμβούλιο (SDC), που αποτελεί την πολιτική έκφανση των περιοχών της βόρειας Συρίας οι οποίες ελέγχονται από τους Κούρδους, αναγνωρίζεται από τη Σουηδία, αλλά η Τουρκία αναφέρει πως «κυριαρχείται από τρομοκράτες».
Η Τουρκία ζητά από τη Σουηδία να εκδώσει υπόπτους που καταζητούνται με κατηγορίες για τρομοκρατία, κάτι που η χώρα αρνείται μέχρι στιγμής να πράξει. Απαιτεί, επίσης, από τις δύο χώρες να καταδικάσουν δημόσια το PKK και όσες οργανώσεις αναφέρει πως συνδέονται με αυτό. Τούρκοι αξιωματούχοι που επικαλείται το «Bloomberg» αναφέρουν πως ένα άλλο αίτημα της Τουρκίας είναι να τερματιστεί ο περιορισμός στις εξαγωγές όπλων που επέβαλαν οι δύο χώρες στα τέλη του 2019, μαζί με άλλες χώρες της ΕΕ, όταν η τελευταία εισέβαλε στη Συρία.
Το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι εάν η Σουηδία θα ικανοποιήσει τα τουρκικά αιτήματα. Η χώρα οδεύει σε εκλογές τον Σεπτέμβριο και οποιαδήποτε κίνηση που θα φανεί ως δουλική στον Erdogan μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στους ψηφοφόρους. Το «Bloomberg» εκτιμά ότι η κυβέρνηση Andersson θα αντισταθεί στις απαιτήσεις της Άγκυρας και θα προσπαθήσει να πείσει άλλους συμμάχους της να πιέσουν την Τουρκία.
Η Φινλανδία, από την άλλη, «φαίνεται να έχει βρεθεί εν μέσω διασταυρούμενων πυρών», σύμφωνα με το «Bloomberg», αφού μόνο 15.000 Κούρδοι κατοικούν στη χώρα, έχει απαγορεύσει το PKK και η απαγόρευση εξαγωγής όπλων στην Τουρκία ήταν περισσότερο συμβολική, αφού η εξαγωγές ήταν μικρές. Ο Φινλανδός ΥΠΕΞ Pekka Haavisto χαρακτήρισε τη στάση της Τουρκίας μια δοκιμή αν πραγματικά υπάρχει «πολιτική ανοιχτών θυρών» στο ΝΑΤΟ και υπογράμμισε ότι «αντιδημοκρατικές πρακτικές, όπως η καταπίεση και ο εκβιασμός» δεν χωρούν «σε μια συμμαχία δημοκρατικών χωρών».
Αυτό που διαφεύγει της σύντομης ανάλυσης του «Bloomberg» είναι ότι η Τουρκία οφείλει να κολλήσει πάση θυσία και την Φινλανδία στο περί «Κούρδων τρομοκρατών» αφήγημά της, διότι πίσω από την επίκληση του εν λόγω επιχειρήματος μάλλον κρύβει και την προσπάθειά της να μη διαταράξει τις σχέσεις της με τη Ρωσία, η οποία επίσης αντιτίθεται στην ένταξη στο ΝΑΤΟ μιας χώρας με την οποία μοιράζεται 1.340 χιλιόμετρα χερσαίων συνόρων…
Δεν είναι τυχαίο που μια από τις οργανώσεις Τούρκων αντιφρονούντων που εδρεύει στη Στοκχόλμη, το «Nordic Monitor», αναρωτήθηκε πρόσφατα (20/05/2022) γιατί η Τουρκία κατηγορεί τη Σουηδία για σχέσεις με συριακές κουρδικές οργανώσεις, αλλά δεν πράττει το ίδιο για τη Ρωσία, επικαλούμενο τη συνάντηση υψηλού επιπέδου το 2020 στη Μόσχα μεταξύ του Ρώσου ΥΠΕΞ Sergey Lavrov και αντιπροσώπων της κουρδικής διοίκησης της Ροτζάβα.
«Κουρδικό άλλοθι» & τουρκικές επιχειρήσεις παραπληροφόρησης
Η πολιτική επικοινωνιακή μηχανή της Τουρκίας τέθηκε σε πλήρη εφαρμογή. Για παράδειγμα, το κρατικό, αγγλόφωνο «TRT World» (19/05/2022), σε δημοσίευμα με τίτλο «Turkiye’s evidence shows Sweden supplies weapons to PKK terror outfit», παραθέτει πληροφορίες και φωτογραφίες για «τον ρόλο της Σουηδίας και της Φινλανδίας στην υπόθαλψη αντιτουρκικής τρομοκρατίας», επικαλούμενο αναφορά του Πρακτορείου «Anadolu» του 2021. Συγκεκριμένα, κατηγορούνται πως μεταξύ 2017-2021 στοχοποιήθηκαν τουρκικές δυνάμεις στη Συρία με 40 σουηδικά αντιαρματικά AT-4 και πως οι χώρες φιλοξενούν αντιπροσωπίες κουρδικών οργανώσεων, κουρδικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, καθώς και οπαδούς του Fethullah Gulen.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως δυτικά Μέσα διαφόρων πολιτικών αποχρώσεων στηλίτευσαν τη στάση της Τουρκίας για το θέμα. Το «Politico» (20/05/2022) ανέδειξε την εξής δήλωση της Σουηδής ΥΠΕΞ στο Twitter (@AnnLinde, 20/04/2022): «Λόγω της ευρέως διαδεδομένης παραπληροφόρησης για τη Σουηδία και το PKK, θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε ότι η σουηδική κυβέρνηση του Olof Palme ήταν η πρώτη μετά την Τουρκία που κατέταξε το PKK ως τρομοκρατική οργάνωση, ήδη από το 1984. Η ΕΕ ακολούθησε το 2002, όταν η Anna Lindh ήταν ΥΠΕΞ της Σουηδίας. Αυτή η θέση παραμένει αμετάβλητη».
Τουρκία & ΝΑΤΟ
Την ίδια μέρα, το «Newsweek» (20/05/2022) αναρωτήθηκε «μπορεί η Τουρκία να αποβληθεί από το ΝΑΤΟ λόγω του αποκλεισμού Φινλανδίας και Σουηδίας;». Το περιοδικό σημειώνει πως δεν είναι η πρώτη φορά που η ιδέα έξωσης της Τουρκίας από τη Βορειοατλαντική Συμμαχία μπαίνει στον δημόσιο διάλογο και πως αυτό έγινε ξανά το 2016, με την καταστολή της αντιπολίτευσης μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, καθώς και το 2019, με την τουρκική εισβολή στη βορειοανατολική Συρία και την ανθρωπιστική κρίση που ακολούθησε. Εκείνη την περίοδο, ο Ρεπουμπλικάνος Γερουσιαστής Lindsey Graham υποστήριξε πως έπρεπε να ανασταλεί η συμμετοχή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, αν ο στρατός της επιτίθετο στις κουρδικές δυνάμεις που βοηθούσαν τις ΗΠΑ να καταστρέψουν την ISIS. Το «Newsweek» αναφέρει πως δεν υπάρχει προς το παρόν τέτοια επιλογή και το καλύτερο που μπορεί να γίνει είναι η ομόφωνη απόφαση των υπόλοιπων κρατών-μελών να συνεργαστούν με άλλο κράτος-μέλος, αν το τελευταίο δεν διασφαλίζει την ελευθερία του λαού του, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Ο Αμερικανός ιστορικός και Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, Ronald Grigor Suny, ανέφερε στο «Newsweek» πως το ΝΑΤΟ μάλλον δεν θα ήθελε να αποξενώσει έναν τέτοιο «στρατηγικό σύμμαχο»: «Η Τουρκία έπαιξε έναν εκπληκτικά δυνατό ρόλο καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και επί του παρόντος λόγω της γεωγραφικής της θέσης. Η θέση της στην Κωνσταντινούπολη, κατά μήκος των στενών της Ανατολίας, νότια της Ρωσίας και βόρεια της Μέσης Ανατολής, την έχει κάνει έναν πολύ πιο σημαντικό εταίρο από πολλά άλλα κράτη που έχουν μεγαλύτερο πληθυσμό ή μεγαλύτερη σημασία με άλλους τρόπους». Ο Suny θεωρεί πως ο Erdogan το γνωρίζει πολύ καλά αυτό, οπότε θα παίξει αυτό το χαρτί για να αποκομίσει οφέλη από τυχόν συμμετοχή της Φινλανδίας και της Σουηδίας.
Από την άλλη, το «FOX News» (20/05/2022), αναφέρει πως η ρωσική επιρροή στην Άγκυρα «μπορεί να είναι ένας από τους λόγους πίσω από τη δήλωση του Recep Tayyip Erdogan σχετικά με τα δύο νορδικά έθνη, και όχι μόνο οι τουρκικές καταγγελίες εναντίον τους ως ένα είδος καταφυγίου Κούρδων προσφύγων, τους οποίους θεωρεί τρομοκράτες». Το «FOX» κατηγορεί την Τουρκία πως δεν επέβαλε κυρώσεις στη Ρωσία για την εισβολή στην Ουκρανία, για φιλοξενία χρήματος Ρώσων ολιγαρχών και πως «σήκωσε τη μύτη της στις ΗΠΑ» όταν αγόρασε τους πυραύλους S-400, που οδήγησαν στις αμερικανικές κυρώσεις του 2020.
Μιλώντας στο «FOX» ο Marshall Billingslea, ερευνητής στο Hudson Institute, πρώην Βοηθός Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ για αμυντικές επενδύσεις, με προϋπηρεσία στο Πεντάγωνο επί διακυβέρνησης George W. Bush και στην καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας επί Donald Trump, ανέφερε: «Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η Τουρκία παίζει σήμερα το ίδιο παιχνίδι που έπαιζε πάντα στην περιοχή, με το να λαμβάνει θέσεις που ωφελούν τα δικά της συμφέροντα και που έρχονται σε αντίθεση με αυτά του ΝΑΤΟ». Ο Billingslea πρόσθεσε πως η Άγκυρα είναι ένας «ανεξάρτητος δρων και έλαβε θέσεις που είχαν οφέλη για τους Ρώσους», δίνοντας το παράδειγμα της ρωσικής εισβολής στη Γεωργία το 2008, όταν η Τουρκία έκλεισε την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα, με αποτέλεσμα τα πλοία του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού να μην μπορούν να βοηθήσουν τη χώρα. Από την άλλη, η ανεξάρτητη στάση της τής επιτρέπει να παραδίδει drones στην Ουκρανία, απόδειξη ότι οι Τούρκοι εργάζονται «για να ωφελήσουν τα δικά τους συμφέροντα».
Στο «FOX» μίλησε επίσης ο Theodore Karasik, συνεργάτης του Jamestown Foundation για θέματα Ρωσίας και Μέσης Ανατολής, που είπε πως η Τουρκία θέλει «να αποφύγει να βρίσκεται μετά στη λίστα με τους στόχους της Ρωσίας». Ο Erdogan ανακοίνωσε πρόσφατα πως θέλει να επιστρέψουν στη Συρία οι πρόσφυγες που διαμένουν στην Τουρκία, και γι’ αυτό χρειάζεται η συνεργασία της Ρωσίας, υπογράμμισε. Ένας άλλος λόγος, είναι τα ζητήματα ναυσιπλοΐας από τα Στενά των Δαρδανελλίων, σε περίπτωση Δυτικών κυρώσεων στα ρωσικά πλοία, και έτσι ίσως χρησιμοποιείται η πίεση σε Σουηδία και Φινλανδία για οφέλη και σε αυτόν τον τομέα.
Σε δικές τους τοποθετήσεις, ο Τούρκος Ταξίαρχος Mehmet Yalinalp, που αποστρατεύτηκε μετά το πραξικόπημα του 2016 ενώ υπηρετούσε στο ΝΑΤΟ στη Γερμανία, και ο Burak Bekdil, πρώην δημοσιογράφος για 29 χρόνια στη «Hurriyet» και που απολύθηκε το 2017, αναφέρουν πως ο Erdogan χρησιμοποιεί το ΝΑΤΟ μόνο προς όφελός του, αλλά δεν πιστεύει ιδεολογικά στη Δύση. Αναφέρεται επίσης πως στον τουρκικό στρατό και άλλους κρατικούς θεσμούς έχουν επικρατήσει υπερεθνικιστικά, αντιδυτικά αισθήματα. Ο Daniel Pipes, Πρόεδρος του Middle East Forum, που εδρεύει στη Φιλαδέλφεια, δήλωσε σε πολύ πιο σκληρή γλώσσα: «Δεν πιστεύω ότι η Τουρκία ανήκει στο ΝΑΤΟ. Το λέω αυτό εδώ και μια δεκαετία. Είναι ώρα να αποβληθεί η Τουρκία από το ΝΑΤΟ. Αφήστε την να πάει στη Ρωσία, αφήστε την να πάει στην Κίνα. Καλά ξεκουμπίδια».
Ιράκ: Επιχείρηση «Claw-Lock» στα μουλωχτά & φυσικό αέριο
Και ενώ τα βλέμματα και το ενδιαφέρον των διεθνών ΜΜΕ και της διπλωματίας βρισκόταν στο Ντονμπάς, το Κίεβο, τη Μαριούπολη και την Οδησσό, η Τουρκία εξαπέλυσε στις 17 Απριλίου 2022 την «Επιχείρηση Claw-Lock» στο Ιρακινό Κουρδιστάν. Η Claw-Lock αποτελεί την πιο πρόσφατη στρατιωτική επιχείρηση κατά στόχων του PKK και συμπίπτει με μια ιρακινή στρατιωτική κίνηση για έλεγχο της περιοχής Σιντζάρ, όπου δραστηριοποιείται η γιαζιντιτική πολιτοφυλακή YBS που πρόσκειται στο PKK.
Σύμφωνα με ανάλυση του Jacob Lees Weiss στο «National Interest» (11/05/2022), η Claw-Lock είναι η τέταρτη σε μια σειρά τουρκικών στρατιωτικών επιχειρήσεων που ξεκίνησαν την άνοιξη του 2019 και έχουν ως στόχο την εξουδετέρωση της δυνατότητας των μαχητών του PKK να εξαπολύουν επιθέσεις από τα σύνορα του Ιράκ στην Τουρκία. Το PKK έχει παρουσία στις ορεινές περιοχές του Ιράκ, κοντά στα συριακά σύνορα με την Σιντζάρ και στα σύνορα με το Ιράν, στα βουνά του Καντίλ. Η πρόσφατη επιχείρηση επικεντρώνεται στην περιοχή Ζαπ, όπου ο τουρκικός στρατός ισχυρίζεται ότι το PKK μπορεί να διεισδύσει στην Τουρκία. Ο τίτλος Claw-Lock της επιχείρησης σχετίζεται με τον δηλωμένο στόχο της Τουρκίας να «κλειδώσει» οριστικά τα τουρκικά σύνορα και να αποτρέψει περαιτέρω πρόσβαση των Κούρδων μαχητών.
Ο Weiss αναλύει το πλέγμα συμμαχιών και αντιθέσεων στην περιοχή, όπου δρουν και έχουν επιρροή και συμφέροντα μεταξύ άλλων το PKK, η Hezbollah, το Ιράν, ο ιρακινός στρατός και άλλοι δρώντες και παραστρατωτικοί σχηματικοί. Η μεγάλη εικόνα που βλέπει ο ίδιος πίσω από την επιχείρηση Claw-Lock, είναι -πέραν της συνοριακής ασφάλειας- και μια μελλοντική συνεργασία της Τουρκίας με την τοπική κυβέρνηση του Nechirvan Barzani του κυβερνώντος Κουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος, για αγωγό φυσικού αερίου από το ιρακινό Κουρδιστάν. Με αυτόν τον τρόπο, η Τουρκία θέλει να εκμεταλλευτεί την προσπάθεια της Δύσης για απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια, λόγω της εισβολής στην Ουκρανία, παρέχοντας η ίδια στην Ευρώπη τις εναλλακτικές πηγές φυσικού αερίου. Μια τουρκική συνεργασία με το KDP κατά του PKK θα μειώσει και τον κίνδυνο επιθέσεων κατά ενός τέτοιου αγωγού, όπως συνέβαινε με τον αγωγό πετρελαίου Κιρκούκ-Τσεϊχάν. Με άλλα λόγια, «μ’ ένα σμπάρο, δυο τρυγόνια».
Από την άλλη, αυτό δεν θα αφήσει ευχαριστημένο το Ιράν, από το οποίο η Τουρκία προμηθεύεται φυσικό αέριο, παρέχοντας σημαντικούς πόρους στην οικονομία του που υποφέρει από κυρώσεις. Το Ιράν βρίσκεται σε αντίθεση με την κυβέρνηση του KDP στο ιρακινό Κουρδιστάν, χρησιμοποιώντας και proxies πολιτοφυλακές κατά του Ερμπίλ. Η επιχειρήση Claw-Lock, καταλήγει ο Weiss, δείχνει ότι «Τουρκία και Ιράν οδεύουν προς ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος στο Ιράκ».
* Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου
(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 22/05/2022, στήλη «Άμυνας & Ασφάλειας Αφηγήματα»)
