Βαλέρι Ζαλούζνι: Ο ιθύνων νους της ουκρανικής αντίστασης -

Λατρεμένος από ολόκληρη τη χώρα, αυτός ο ένστολος αντικομφορμιστής διέψευσε όλα τα προγνωστικά μετά τις 24 Φεβρουαρίου 2022, όταν απέκρουσε τις ρωσικές δυνάμεις σε μια μάχη Δαβίδ εναντίον Γολιάθ.

Του Πατρίκ Σεντ-Πωλ από το Άρδην τ. 125 που κυκλοφορεί σε περίπτερα και βιβλιοπωλεία.

Την ημέρα της απελευθέρωσης της πόλης από τη ρωσική κυριαρχία, το πορτρέτο του ζωγραφίζεται με σπρέι στο ροζ μνημείο, στην Πλατεία Ελευθερίας, στο κέντρο της Χερσώνας. «Ο Θεός και ο Αταμάνος Ζαλούζνι είναι μαζί μας», αναφέρει η επιγραφή, δίνοντας μια οιονεί θεϊκή υπόσταση στον αρχιστράτηγο του ουκρανικού στρατού, ο οποίος συγκρίνεται ταυτόχρονα με τους ανώτατους στρατιωτικούς ηγέτες των μυθικών Κοζάκων. Ο Βαλέρι Ζαλούζνι χαιρετίστηκε για τη στρατηγική του ευφυία αφού απώθησε τις ρωσικές δυνάμεις από το Κίεβο, κατά την έναρξη της επίθεσης του Βλαντίμιρ Πούτιν, και στη συνέχεια απελευθέρωσε, το ένα μετά το άλλο, το Χάρκοβο και τη Χερσώνα, σε μια θεαματική αντεπίθεση, και λατρεύεται από μια ολόκληρη χώρα. Αυτός ο ένστολος αντικομφορμιστής είναι η αιχμή του δόρατος ενός ουκρανικού στρατού που έχει διαψεύσει όλες τις προβλέψεις από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, αντιμετωπίζοντας τις ρωσικές δυνάμεις σε μια μάχη Δαυίδ εναντίον Γολιάθ.
Σε όλη την Ουκρανία, το πρόσωπό του φιγουράρει στους τοίχους των πόλεων που απελευθερώθηκαν από τις δυνάμεις του Κιέβου. Ακόμη και στα σχολεία. «Ο Ζαλούζνι είναι ο ήρωάς μας», λέει η Γκαλίνα Τσέρμπι, αναπληρώτρια διευθύντρια του σχολείου 58 στο Κίεβο, με ένα χαμόγελο θαυμασμού μπροστά στο πορτρέτο του που φιγουράρει σε έναν διάδρομο του σχολείου της. Ο γιος της εκπαιδευτικού πολεμάει στο μέτωπο από την αρχή του πολέμου. «Πριν θέλαμε την ειρήνη», λέει. Τώρα έχουμε ανάγκη τη νίκη και ο αρχιστράτηγος θα μας τη δώσει. Μας δίνει θάρρος: περισσότερο από τον πρόεδρο Ζελένσκι, ο οποίος ενσαρκώνει και την πολιτική… Και στη χώρα μας ό,τι είναι πολιτικό είναι διεφθαρμένο. Ο Ζαλούζνι, από την άλλη πλευρά, φέρει την ευθύνη για ολόκληρη την Ουκρανία.
Τοποθετημένος στο μέτωπο του Ντονμπάς, το 2014, ο Βαλέρι Ζαλούζνι είχε κερδίσει εκεί τη φήμη ενός εφευρετικού και ανορθόδοξου διοικητή, επιτυγχάνοντας εκθαμβωτικές επιτυχίες σε έναν ουκρανικό στρατό που είχε υπερφαλαγγιστεί από τους αυτονομιστές, υποστηριζόμενους από ρωσικές δυνάμεις.
Από τον διορισμό του ως επικεφαλής του ουκρανικού στρατού, τον Ιούλιο του 2021, έχει αναμορφώσει ολόκληρη την ανώτατη διοίκηση και έχει εμφυσήσει μια κουλτούρα σεβασμού προς τους υφισταμένους και τους αξιωματικούς πεδίου, σε αντίθεση προς τον ρωσικό στρατό. «Η αρχή του ΝΑΤΟ είναι ότι πρέπει να υπάρχει ένας και μόνο αρχηγός του στρατού», εξηγεί ο κύριος σύμβουλός του, ο στρατηγός Βίκτορ Ναζάροφ, ο οποίος πολέμησε μαζί του στο Ντονμπάς. «Και αυτό συμβαίνει, ακόμη και αν περιβάλλεται από επιχειρησιακούς συνεργάτες. Ο καθένας δίνει τη δική του αντίληψη για τα πράγματα. Ο Ζαλούζνι ακούει τους διοικητές πεδίου. Στο τέλος όμως, είναι αυτός που λαμβάνει τις αποφάσεις και καθορίζει τη στρατηγική. Αφήνει όμως μεγάλη αυτονομία στους διοικητές πεδίου, οι οποίοι έχουν την πρωτοβουλία για την εκτέλεση των εντολών. Η αποστολή ορίζεται σε ανώτατο επίπεδο και ο υπεύθυνος πεδίου είναι υπεύθυνος για την τελική υλοποίηση.

Απόλυτη ψυχραιμία και υψηλή στρατηγική

Πριν από την έναρξη της ρωσικής επίθεσης, οι δυτικές πρωτεύουσες και η διοίκηση του ΝΑΤΟ προέβλεπαν ότι οι ουκρανικές δυνάμεις θα ηττώνταν εντός 72 ωρών από τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του κόσμου. Επιτιθέμενο στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, το Κρεμλίνο ήλπιζε να δει την ουκρανική κυβέρνηση να καταρρέει, τον στρατό της να αποσυντίθεται και τον λαό να το υποδέχεται ως σωτήρα. Και συνέβη το αντίθετο. Οι ουκρανικές δυνάμεις αντιστάθηκαν, ο λαός ξεσηκώθηκε και οι Ρώσοι έδειξαν αδυναμίες που κανείς δεν φανταζόταν: κακή υλικοτεχνική υποδομή, μονάδες χωρίς πρωτοβουλία, ανεπαρκής στρατιωτικός συντονισμός, αναποτελεσματικές πληροφορίες. Μεταξύ πολλών άλλων.
Αντιμέτωπος με το ρωσικό μαστόδοντο, ο Ζαλούζνι διατήρησε την ψυχραιμία του και βελτίωσε τη στρατηγική του. «Ο αρχιστράτηγος είναι λάτρης της στρατιωτικής ιστορίας», λέει ο στρατηγός Ναζάροφ. «Εμπνέεται από τον Βυζαντινό αρχιστράτηγο Φλάβιο Αρμάτο (428-477), του οποίου η αρχή ήταν να αντιμετωπίζει τον αντίπαλό του με μικρότερες, αλλά πιο κινητικές και καλύτερα εκπαιδευμένες δυνάμεις και με ενδελεχή γνώση του πεδίου της μάχης. Η επιδέξια αναγνώριση παίζει καθοριστικό ρόλο, όπως και η σωστή χρήση των εφεδρειών. Ο Ζαλούζνι κάνει πολλούς ελιγμούς και προσπαθεί να αποφύγει τη μάχη εκ του σύνεγγυς. Η τακτική του είναι να εξαντλεί τον εχθρό».
Ο Ζαλούζνι αντιδρά ταχύτατα απέναντι στις κινήσεις και τα λάθη του εχθρού. Στο Κίεβο κατάλαβε, από τις πρώτες κιόλας ημέρες, ότι η επιμελητεία ήταν η αχίλλειος πτέρνα των Ρώσων. Οι δυνάμεις του Κρεμλίνου είχαν επεκτείνει υπερβολικά τις γραμμές τους. Παραλυμένοι, πλευροκοπούνταν από ευέλικτες και εξαιρετικά κινητικές ουκρανικές μονάδες. Στο Χάρκοβο, τη δεύτερη πόλη της χώρας, οι Ρώσοι κατατροπώθηκαν. Περικυκλωμένοι, έχασαν χιλιάδες άνδρες, που σκοτώθηκαν ή πιάστηκαν αιχμάλωτοι, και πολύτιμο στρατιωτικό εξοπλισμό. Στη Χερσώνα, οι Ουκρανοί χρησιμοποίησαν το πυροβολικό ακριβείας που τους προμήθευσε η Δύση για να πραγματοποιήσουν χειρουργικά πλήγματα στις γραμμές ανεφοδιασμού και τις γέφυρες που συνέδεαν τις ρωσικές δυνάμεις με την αριστερή όχθη του Δνείπερου. Απομονωμένα, τα στρατεύματα της Μόσχας δεν είχαν άλλη επιλογή από το να υποχωρήσουν στην ανατολική όχθη του ποταμού για να αποφύγουν μια νέα περικύκλωση.
«Η στρατηγική μας είναι να πλήξουμε την υλικοτεχνική υποδομή του εχθρού», εξηγεί ο στρατηγός Βίκτορ Γιαχούν της SBU, της ουκρανικής υπηρεσίας πληροφοριών. Η ρωσική επιμελητεία χρησιμοποιεί κατεξοχήν το τρένο. Οι ρωσικές δυνάμεις αντιμετωπίζουν δυσκολίες μόλις απομακρυνθούν περισσότερο από 100 χιλιόμετρα από έναν μεγάλο σιδηροδρομικό σταθμό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εμποδίζονται από την αρχή να καταλάβουν πόλεις με μεγάλους σιδηροδρομικούς κόμβους. Η στρατηγική μας είναι να απωθήσουμε τους Ρώσους ώστε να αποφύγουμε τις μάχες σε αστικές περιοχές. Δεν θέλουμε να τις βάλουμε μέσα στη φωτιά. Θέλουμε να απελευθερώσουμε τις πόλεις μας, όχι να τις καταστρέψουμε».

Σαρωτική αναδιάρθρωση του ουκρανικού στρατού

Από την πλευρά του, ο ρωσικός στρατός, από τις πρώτες κιόλας εβδομάδες των συγκρούσεων, δίνει την εικόνα μιας δύναμης της οποίας οι μέθοδοι διοίκησης είναι πολύ κάθετες και οι τακτικές δεν έχουν εξελιχθεί πολύ από τη σοβιετική εποχή. «Οι Ρώσοι προσπαθούν να εκτελούν τις εντολές ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα», λέει ο στρατηγός Βίκτορ Ναζάροφ. «Χρησιμοποιούν την παλιά τακτική των επιθέσεων κατά μέτωπο που χρονολογείται από την εποχή του Ναπολέοντα. Δεν έχουν αλλάξει τη στρατηγική τους εδώ και 200 χρόνια! Νομίζαμε ότι οι Ρώσοι είχαν πολύ ισχυρό στρατό. Συγκάλυπταν την πραγματικότητα και σύντομα παρατηρήσαμε ότι χρησιμοποιούσαν κλασικά στερεότυπα. Χρησιμοποιούμε την αδυναμία τους προς όφελός μας. Το κύριο πρόβλημά τους είναι ότι οι ζωές των στρατιωτών τους δεν μετράνε. Έχουν χάσει 85.000 άνδρες από την αρχή του πολέμου και έχουν 300.000 τραυματίες. Γι’ αυτό έχουν κινητοποιήσει 300.000 στρατιώτες. Κλέβουν τηλεοράσεις, φούρνους μικροκυμάτων. Ανακαλύπτουν για πρώτη φορά το διαδίκτυο και έχουν πολύ μικρή ικανότητα χρήσης εξελιγμένων όπλων».
Ο στρατηγός Γιαχούν πιστεύει ότι η ρωσική τακτική παραμένει αμετάβλητη από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: «Φτιάξτε βουνά από κρέας για να υπερασπιστείτε τις γραμμές». Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Αϊζενχάουερ διηγήθηκε ότι ρώτησε τον Ζούκοφ με ποιον τρόπο πέρασε μέσα από τα γερμανικά ναρκοπέδια γύρω από το Στάλινγκραντ. Ο Ζούκοφ απάντησε ότι είχε στείλει το πεζικό μπροστά από τα άρματα μάχης να απενεργοποιήσει τις νάρκες δημιουργώντας βουνά από ανθρώπινη σάρκα. Ο Αϊζενχάουερ το θεώρησε αστείο. Όταν συνειδητοποίησε ότι δεν ήταν, πάγωσε.
Ο ουκρανικός στρατός, εν τω μεταξύ, έχει υποβληθεί σε μια εκ βάθρων αναδιάρθρωση μετά την πρώτη ρωσική επίθεση, το 2014. «Το πεζικό μας αριθμούσε τότε μόνο 40.000 άνδρες», θυμάται ο στρατηγός Ναζάροφ. «Μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε μόνο το ένα τρίτο της δύναμης λόγω της εναλλαγής των στρατευμάτων. Στην πραγματικότητα, δεν θα μπορούσαμε να έχουμε περισσότερους από 7.000 άνδρες στο μέτωπο ταυτόχρονα. Αυτό ήταν πολύ λίγο απέναντι στους Ρώσους. Είχαμε τρία κύματα επιστράτευσης και τώρα είμαστε σε θέση να στείλουμε 70.000 άνδρες στο μέτωπο. Πολλοί από αυτούς έχουν εκπαιδευτεί στη Βρετανία και την Πολωνία. Και μπορούμε να δούμε στο μέτωπο ότι το επίπεδο εκπαίδευσης των νέων Ρώσων νεοσύλλεκτων είναι πολύ χαμηλό. Στο Ντονμπάς, προσπαθούν να το αντισταθμίσουν με τους αριθμούς και με τους μισθοφόρους της Βάγκνερ».
Η δομή της διοίκησης έχει επίσης αναμορφωθεί εκ βάθρων. «Ο πρόεδρος Ζελένσκι άλλαξε ολόκληρη την ανώτατη διοίκηση του στρατού το καλοκαίρι του 2021, για να τοποθετήσει αξιωματικούς πεδίου, οι οποίοι είχαν πολεμήσει το 2014-2015», εξηγεί η Χάνα Μάλυαρ, αναπληρώτρια υπουργός Άμυνας. «Δεν είμαστε μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά τα πρότυπά μας πλησιάζουν πλέον με αυτά της Συμμαχίας».
Περιτριγυρισμένη από κιβώτια με πυρομαχικά, με έναν βρετανικό αντιαρματικό πύραυλο NLAW να έχει τοποθετηθεί στο προσωρινό γραφείο της, στο κέντρο του Κιέβου, η τοποθεσία του οποίου θα πρέπει να παραμείνει μυστική, η υπουργός προσθέτει: «Είμαστε ευγνώμονες στους Δυτικούς εταίρους μας. Χωρίς τα όπλα τους δεν θα ήμασταν εδώ! Πληρώνουμε πολύ βαρύ τίμημα για κάθε νίκη. Και χρειαζόμαστε πιο αποτελεσματικά όπλα κατά των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και των αντιαεροπορικών όπλων για να τους εμποδίσουμε να βυθίσουν τη χώρα στο σκοτάδι»…, μια συγκεκαλυμμένη αναφορά στις συστοιχίες πυραύλων Πάτριοτ που ζητά απεγνωσμένα το Κίεβο. «Το επίκεντρο της στρατιωτικής δραστηριότητας βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο Ντονμπάς. Οι Ρώσοι προσπαθούν να σπάσουν το μέτωπο στο Μπαχμούτ και τα στρατεύματά μας κάνουν τα πάντα για να αναχαιτίσουν την προέλασή τους», προσθέτει η Χάνα Μάλυαρ, η οποία συνόδευσε τον πρόεδρο Ζελένσκυ στο μέτωπο του Μπαχμούτ την Τρίτη. «Αλλά ο στόχος μας είναι να απελευθερώσουμε όλα τα ουκρανικά εδάφη που έχουν καταληφθεί από τους Ρώσους».
Παρά τη μείωση της έντασης των μαχών μετά την ανακατάληψη της Χερσώνας και τη σταθεροποίηση του μετώπου στο Ντονμπάς, όπου έχουν μεταφερθεί οι ρωσικές δυνάμεις, το Κίεβο δεν χαλαρώνει την επιφυλακή του. Οι Ουκρανοί το επιβεβαιώνουν: η Μόσχα ετοιμάζει μια μεγάλη επίθεση και θα προσπαθήσει ξανά, αργά ή γρήγορα, να καταλάβει το Κίεβο. Σε συνέντευξή του στο βρετανικό εβδομαδιαίο περιοδικό The Economist, ο Βαλέρι Ζαλούζνι πιστεύει ότι μια μεγάλη επίθεση θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί «τον Φεβρουάριο, στην καλύτερη περίπτωση τον Μάρτιο και στη χειρότερη στα τέλη Ιανουαρίου».
Οι Ρώσοι θα μπορούσαν να στοχεύσουν τον Νότο, το Ντονμπάς ή την ίδια την πρωτεύουσα. «Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι θα δοκιμάσουν την τύχη τους στο Κίεβο», λέει ο επικεφαλής του ουκρανικού επιτελείου. «Δεν υποτιμούμε τους Ρώσους», λέει ο στρατηγός Ναζάροφ. «Εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι είναι ένας πολύ ισχυρός στρατός. Κατάφεραν να κινητοποιήσουν και να εκπαιδεύσουν 300.000 άνδρες μέσα σε λίγες εβδομάδες!». Πιστεύει ότι οι επιθέσεις θα συνεχιστούν κατά τη διάρκεια του χειμώνα με μικρότερη ένταση. Ο χειμώνας επιβαρύνει τους άνδρες και τον εξοπλισμό, αλλά το παγωμένο έδαφος επιτρέπει επίσης την επέλαση των αρμάτων μάχης.

Η αποτυχία δεν είναι επιτρεπτή

Εξοπλισμένοι από τους Δυτικούς συμμάχους τους, οι Ουκρανοί πιστεύουν ότι είναι καλύτερα προετοιμασμένοι για να αντιμετωπίσουν τον χειμώνα και θέλουν να συνεχίσουν την επιθετική τους δυναμική. «Ο σιδηρόδρομος της Κριμαίας, μέσω του οποίου περνούν τα ρωσικά εφόδια, που κατευθύνονται προς τη Μελιτόπολη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτή η πόλη, την οποία κατέχουν οι Ρώσοι, αποτελεί τον πρωταρχικό στόχο του ουκρανικού στρατού μετά την απελευθέρωση της Χερσώνας», αναλύει ο στρατηγός Βίκτορ Γιαχούν. «Η κατάληψή του θα απέκοπτε τον ανεφοδιασμό των Ρώσων και θα χώριζε το μέτωπο στα δύο, δίνοντας στις δυνάμεις μας περισσότερο χώρο για ελιγμούς. Το επίπεδο έδαφος στα νότια είναι πολύ δύσκολο για τον εχθρό να κρατηθεί. Οι επόμενες εβδομάδες θα είναι καθοριστικές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι Ρώσοι έχουν εγκαταστήσει τις οχυρωματικές τους γραμμές στις πύλες της Κριμαίας».
Με τους ρωσικούς βομβαρδισμούς των υποδομών της χώρας, ολόκληρη η Ουκρανία έχει μετατραπεί σε γραμμή του μετώπου. «Οι επιθέσεις είναι μεγάλης έντασης και έχουν στόχο να βυθίσουν τον πληθυσμό στο σκοτάδι και το κρύο. Βρισκόμαστε στα πρόθυρα των ορίων μας», ανησυχεί ο στρατηγός Ζαλούζνι στον Economist. «Το όριο είναι όταν οι γυναίκες και τα παιδιά των στρατιωτών αρχίζουν να παγώνουν. Ποια θα είναι η διάθεση των μαχητών τότε; Μπορούμε να προετοιμάσουμε τις ενισχύσεις για τη μάχη χωρίς νερό, θέρμανση ή ηλεκτρισμό;»
Η Ουκρανία φοβάται περαιτέρω χτυπήματα, τα οποία θα μπορούσαν να θέσουν μόνιμα εκτός λειτουργίας τις υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας και ζητά από τους συμμάχους της αποτελεσματικότερα αντιαεροπορικά μέσα. Η αίσθηση του επείγοντος στη χώρα ενισχύεται από τον φόβο του Κιέβου για τη διάβρωση της δυτικής υποστήριξης. «Το κυριότερο είναι να μην φοβόμαστε τον εχθρό», λέει ο Ζαλούζνι στον Economist. «Μπορεί να καταπολεμηθεί, πρέπει να καταπολεμηθεί εδώ και τώρα». Ο φίλος του, στρατηγός Βίκτορ Ναζάροφ, συμφωνεί: «Σε κάθε μάχη χρησιμοποιούμε μια διαφορετική τακτική με εκπλήξεις και τεχνάσματα. Με τον Βαλέρι Ζαλούζνι, έχουμε ακόμα πολλές εκπλήξεις για τους Ρώσους. Η χώρα μας αγωνίζεται για την επιβίωσή της. Δεν έχουμε δικαίωμα να αποτύχουμε».

Πηγή: Le Figaro, 21 Δεκεμβρίου 2022 – Μετάφραση: Γιώργος Καραμπελιάς