του Αλέξανδρου Παπουτσή*, αναδημοσίευση από την σελίδα voria.gr
Με τις ευρωεκλογές στον πολιτικό ορίζοντα, η προεκλογική περίοδος έχει ξεκινήσει και ο κομματικός ανταγωνισμός οξύνεται σταδιακά. Για μία ακόμη φορά μονοπωλεί η εσωτερική ατζέντα, τα εσωτερικά επίδικα και συνολικά πολιτικό σύστημα και ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει την εκλογική αυτή αναμέτρηση ως δευτερεύουσας σημασίας – περισσότερο ως πρόκριμα νέων πολιτικών συσχετισμών και ελάχιστα ως συμμετοχή στην χάραξη της πορείας της Ένωσης.
Η πραγματικότητα αυτή είναι σχεδόν νομοτελειακή καθώς η ίδια η δομή της Ένωσης, οι μη ουσιαστικές αρμοδιότητες του ευρωκοινοβουλίου, η πολιτική αλλά και ψυχολογική απόσταση του θεσμικού οικοδομήματος από τους ευρωπαίους πολίτες είναι στοιχεία που συντείνουν σε αυτήν. Η αίγλη που απολάμβανε αυτό το μοναδικό υπερεθνικό εγχείρημα τις πρώτες δεκαετίες της ζωής του έχει θαφτεί κάτω από τις μυλόπετρες του δημοκρατικού του ελλείμματος, της συσσώρευσης προβλημάτων, της αναβίωσης εθνικών στρατηγικών και της μεταφοράς ισχύος και παραγωγικής δύναμης εκτός του «δυτικού κόσμου».
Εξάλλου, πόσο γοητευτική μπορεί να είναι μια βαριά γραφειοκρατική δομή που λόγω της υποτιθέμενης τεχνοκρατίας έχει απομειώσει τον ρόλο της πολιτικής σε μια δαιδαλώδη διαδικαστική απονεύρωση; Πόσο και πώς μπορεί ένας πολίτης που ενδιαφέρεται πραγματικά, όχι να επηρεάσει, αλλά στοιχειωδώς να παρακολουθήσει τα τεκταινόμενα όταν αισθάνεται ότι το «παιχνίδι» αφορά κάποιους διαδρόμους, κάποιους λομπίστες, κάποια γραφεία και κάποια νομοθετήματα εκατοντάδων χιλιάδων σελίδων;
Αδικεί αυτή η εικόνα την Ευρωπαϊκή Ένωση; Την αδικεί κατάφορα γιατί παρόλα τα ανωτέρω, παραμένει το πιο ευνοϊκό πεδίο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία, την προστασία του περιβάλλοντος, τα εργασιακά δικαιώματα κ.ο.κ. Είναι ο ευρωσκεπτικισμός που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια ένα φαινόμενο χωρίς αιτία; Όχι. Τροφοδοτείται από όλα τα ανωτέρω. Παράλληλα όμως δεν πρέπει να υποτιμούμε την γοητεία του αυταρχισμού, την δήθεν αποτελεσματικότητά του, την αδιαμεσολάβητη σχέση του με τον «λαό» και την επίδειξη δύναμης που κάνει σε πλαντητικό επίπεδο δημιουργώντας ένα αντίπαλο δέος, ένα άλλο μοντέλο διακυβέρνησης. Με δυο λόγια, αυτό που αυταρχικές χώρες φαίνεται να λύνουν με εντολή του ηγέτη, σε εμάς μπορεί να πάρει καμιά 5ετία αλλεπάλληλων Συνόδων Κορυφής.
Και όμως, θα περίμενε κανείς – έστω για τα προσχήματα – τα κόμματα να εντάσσουν στον προεκλογικό τους λόγο κάποια στοιχεία της ευρωπαϊκής πολιτικής ατζέντας, επιδιώκοντας μια γόνιμη συσχέτιση του εθνικού με το ευρωπαϊκό. Δεν το κάνουν γιατί δρουν ορθολογικά προσπαθώντας να μεγιστοποιήσουν την εκλογική τους επιρροή. Όσο και αν στις επίσημες προεκλογικές καμπάνιες σημειώνεται ότι το 60 -70% των πολιτικών αποφασίζονται εδώ και κάποια χρόνια σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ουδείς δίνει σημασία.
Η υπαρκτή ευρωπαϊκή ατζέντα και τα κρίσιμα ερωτήματα
Το γεγονός όμως ότι κανείς δεν ασχολείται ουσιαστικά με την ευρωπαϊκή ατζέντα δεν σημαίνει ότι αυτή δεν υπάρχει. Και μάλιστα όσο προχωράμε για τα καλά μέσα στον 21ο αιώνα, αυτή η ατζέντα γίνεται ολοένα και πιο απαιτητική – γεμίζει με προκλήσεις ενός κόσμου που αλλάζει με ταχύτητες που αδυνατούμε να κατανοήσουμε και με δυναμικές που επίσης αδυνατούμε να παρακολουθήσουμε. Η ατζέντα αυτή περιλαμβάνει ζητήματα κομβικά για το παρόν και το μέλλον.
Με ποια δημογραφία θα προχωρήσει η Ευρώπη όταν εμείς γερνάμε και οι άλλοι γεννάνε; Με ποια βιομηχανία θα προχωρήσουμε όταν εμείς –ορθά- ενσωματώνουμε περιβαλλοντικούς περιορισμούς και οι άλλοι «καίνε ό,τι καίγεται»; Πώς θα διασφαλίσουμε την επισιτιστική μας επάρκεια; Πώς θα διασφαλίσουμε την ενεργειακή μας αυτονομία; Γιατί δεν συνεργαζόμαστε στα ζητήματα της αμυντικής βιομηχανίας και κατ’ επέκταση στα ζητήματα ασφάλειας και άμυνας; Με ποιες πρώτες ύλες, όταν συνολικά η Δύση αναδιπλώνεται και η Ανατολή επεκτείνεται; Γιατί ενώ ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία ασκούν πολιτικές ενίσχυσης των δικών τους βιομηχανιών, εμείς επιμένουμε σε μια παγκοσμιοποιημένη ελεύθερη αγορά που στην ουσία καταστρέφει την δική μας βιομηχανική υποδομή; Τι γίνεται στο μέτωπο της 4ης βιομηχανικής επανάστασης; Από ποια πανεπιστήμια δημοσιεύονται papers – ευρωπαϊκά, αμερικανικά ή κινεζικά; Ποιες εταιρείες κυριαρχούν σε αυτούς τους τομείς; Και τέλος τι γίνεται με τις βασικές ευρωπαϊκές υποδομές; Τρένα – λιμάνια – φράγματα – γέφυρες – δρόμοι – αεροδρόμια – δίκτυα. Οι άλλοι αλλάζουν τις κοίτες των ποταμών, μετακινούν βουνά, ποτίζουν την έρημο – έχουν φιλοδοξίες και το δείχνουν. Εμείς;
Αν δεν υιοθετηθούν στρατηγικές ανάκαμψης, ενοποίησης, προτεραιοτήτων και συγκεκριμένων στόχων, τότε στο καλό σενάριο η Ευρώπη μπορεί να γίνει ένα μουσείο ή ένα τουριστικό θέρετρο για Κινέζους, Ινδούς και Αιγύπτιους. Είναι και αυτή μια επιλογή – αλλά να την ξέρουμε.
*Ο Αλέξανδρος Παπουτσής είναι πολιτικός επιστήμονας
