Αχ Ευρώπη!

774

του Γιάννη Σαΐνη

Από το 1922 ήδη, ο Γάλλος διανοούμενος Paul Valery, δίνει τον ορισμό του Ευρωπαίου: “Ευρωπαίος, είναι αυτός που γνώρισε και στηρίχθηκε στην αρχαιοελληνική ορθολογιστική σκέψη, στη νομοθετική ρωμαϊκή προσφορά και στην ιουδαιοχριστιανική πνευματικότητα”.

“Εκεί όπου, συνεχίζει ο Valery, έχει απήχηση το όνομα του Μωυσή, του Αποστόλου Παύλου, του Πλάτωνα και του Σωκράτη, του Κικέρωνα και του Οράτιου, εκεί είναι Ευρώπη”.

Τα τρία αυτά συστατικά δεν αναμείχθηκαν στο μπλέντερ παράγοντας έναν αηδιαστικό παχύρευστο χυλό- συνέβη και αυτό κάποιες στιγμές στην πολυκύμαντη Ιστορία της Ευρώπης- αλλά ζυμώθηκαν, με την πάροδο του Χρόνου, σε κάτι που δεν είναι, ούτε ακριβώς Χριστιανικό, ούτε Ιουδαϊκό, ούτε αμιγώς Ρωμαϊκό ή Ελληνικό.

Έτσι αναδείχτηκε τελικά κάτι νεοφανές στην ανθρώπινη Ιστορία, ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός, προπύργιο της Δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του Παγκόσμιου πολιτισμού.

Οι εχθροί του Ευρωπαϊκού πολιτισμού βρίσκονται, τοπικά, τόσο εκτός αυτού, όσο και εντός του.

Και θαυμαστές του Ευρωπαϊκού πολιτισμού επίσης βρίσκονται, τόσο εντός του (τοπικά), όσο και εκτός του. Γιατί ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός δεν είναι κυρίως τόπος, είναι κυρίως τρόπος θέασης του Κόσμου, όπως όλοι οι πολιτισμοί.

Ένας τρόπος θέασης του Κόσμου γεννιέται βέβαια σε κάποιο τόπο, έχει δηλαδή ξεκάθαρη τοπική αναφορά, αλλά, ως τρόπος-μίμηση, διαχέεται και σε άλλους τόπους, επηρεάζοντας κατά συνέπεια άλλους τρόπους θέασης του Κόσμου.

Η σχέση αυτή προφανώς είναι αμφίδρομη και δεν οδηγεί πάντα σε αμοιβαίο διάλογο και κατανόηση. Οι αντιπαλότητες είναι συχνές και πολλές φορές προφανείς.

Υπερθεματίζοντας σε «Ευρωπαϊσμό» οι εχθροί του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, ξένοι και ντόπιοι, ρωτάνε συχνά: καλά εσείς δεν είστε υπέρ της ανεκτικότητας απέναντι σε κάθε πολιτισμό; Γιατί τότε, εμάς τους «διαφορετικούς», μας κοιτάτε με…..άλλο μάτι; Γιατί δεν μας θέλετε ώστε να μπολιάσουμε και τον δικό σας πολιτισμό με τα δικά μας στοιχεία;

Η απάντηση είναι πως ο πολιτισμός ή οι πολιτισμοί με τους οποίους θέλουνε να μας «μπολιάσουν» δεν είναι οι ίδιοι ανεκτικοί απέναντι στον δικό μας. Τόσο απλά.

Και επίσης δεν είναι δική μας δουλειά να ζυμώσουμε, ξανά από την αρχή, τον δικό μας τρόπο, με έναν άλλο ή άλλους οι οποίοι, τόσο τοπικά, όσο και πολιτισμικά δεν μας λένε τίποτε. Είναι δηλαδή ξένοι προς τον δικό μας τρόπο.

Μπορούμε βέβαια να συζητήσουμε, να ενσωματώσουμε και να απολαύσουμε φαλάφελ, χούμους, σάκε, σούσι και πάπια Πεκίνου, αλλά δεν μπορούμε να συζητήσουμε ή να σφαχτούμε για το ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία, για το αν ο ιμάμης-παπάς θα έχει λόγο στην πολιτική ή στον πόλεμο, για το αν ο γαμπρός του Μουχαμέτη είναι ο γνήσιος εκφραστής της Ισλαμικής παράδοσης ή όχι, ή για το αν ο πεφωτισμένος ΓΓ του ΚΚ και η παρέα του θα κάνει κουμάντο στη ζωή μας.

Το κάναμε αυτό κατά κόρον, από την ύστερη αρχαιότητα, όταν τα τρία βασικά στοιχεία του δικού μας πολιτισμού πρωτοσυναντήθηκαν στα πλαίσια της Ρωμαϊκής Οικουμένης, μέχρι το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ζυμώνοντας με δάκρυα και αίμα τα συστατικά της δικής μας παράδοσης, τη Ρωμαϊκή νομοθεσία, την αρχαιοελληνική παράδοση και την Ιουδαιοχριστιανική πνευματικότητα.

Σκοτωθήκαμε άπειρες φορές και χύσαμε άπειρο αίμα για να φτάσουμε μέχρις εδώ. Δεν έχουμε καμία όρεξη για οποιοδήποτε πισωγύρισμα.

Άλλωστε έχουμε μνήμη και από πολύ πρόσφατα γεγονότα που συντάραξαν το δικό μας τόπο, αλλοιώνοντας καταρχήν τον δικό μας τρόπο. Όταν δηλαδή, τα στοιχεία του δικού μας πολιτισμού μπήκαν στο μπλέντερ, παράγοντας ρυπαρούς αηδιαστικούς χυλούς, όπως το φασισμό και τον κομμουνισμό, αποκυήματα και οι δύο της δικής μας παράδοσης, όταν στοιχεία των συστατικών της κακοχωνεύτηκαν μέσα σε διεστραμμένους εγκεφάλους.

Και δεν είναι τυχαίο που αυτά τα κακοχωνεμένα δικά μας εμέσματα, τα εξέλαβαν τριτοκοσμικοί ηγέτες ως το απόλυτο πολιτισμικό υπόβαθρο, άξιο μίμησης και θαυμασμού.

Γι αυτό όταν κάποιος, ντόπιος ή ξένος, θέλει να πλησιάσει τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό ή ακόμη και να τον αλλάξει, του συστήνουμε αρχικά, να καλοχωνέψει τα συστατικά του στοιχεία.

Υπάρχουν τόποι-σύμβολα που καλό είναι να τους επισκεφτεί πριν αρχίσει να θεωρητικολογεί.

Άλλα από αυτά μπορεί να είναι φανταχτερά και επιβλητικά, όπως η Αγιά Σοφιά, ο καθεδρικός της Γάνδης, η πύλη του Κωνσταντίνου και οι κατακόμβες στη Ρώμη, το Big Ben ή η Ακρόπολη των Αθηνών.

Υπάρχουν όμως και τα λιγότερο φανταχτερά, τα ταπεινά, τα λαϊκά, αυτά δηλαδή που αναδεικνύουν το πραγματικό βάθος του πολιτισμού αυτού που, όπως κάθε αληθινός πολιτισμός, γεννήθηκε «από τα κάτω».

Για να τα φτάσεις χρειάζεται να προσπαθήσεις λίγο, να αφήσεις τον καναπέ και τις βαρύγδουπες αναλύσεις επηρμένων απατεώνων «διανοούμενων» της κακιάς ώρας και να ανηφορίσεις μιάμιση ώρα ή λίγο παραπάνω, στη δυτική πλαγιά του Αράκυνθου για παράδειγμα, εκεί στην Αιτωλία, αναζητώντας τη σημαία-σύμβολο της Ευρωπαϊκής ένωσης ή της Παναγιάς τα μάτια ή ένα παμπάλαιο βυζαντινό εργαστήρι αντιγραφής αρχαίων χειρογράφων.

Αν έχεις λοιπόν τα κότσια να αναμετρηθείς με το βάθος του παρελθόντος σου, να επιστεφτείς τον Άη Νικόλα τον Κρεμαστό.

Ξεκίνα από την εθνική οδό Αγρινίου Μεσολογγίου στο ύψος του Κεφαλόβρυσου και άρχισε να ανηφορίζεις την πλαγιά. Στην αρχή έχει άσφαλτο, μετά χωματόδρομο, μετά μονοπάτι. Μη φοβηθείς την κακοτράχαλη πλαγιά, συνέχισε την πορεία σου στο μονοπάτι του μοναχού Νικάνορα του 10ου αιώνα, μέχρι το σπήλαιο. Και εκεί σταμάτα να θαυμάσεις τις βραχογραφίες.

Αν είσαι γέννημα θρέμμα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, πιστός ή άπιστος, θα αναγνωρίσεις διάφορες σκηνές του θείου δράματος, τη σταύρωση, τη γέννηση, ή τον ευαγγελισμό. Αν τώρα είχες κανένα δάσκαλο άσχετο και παράλληλα θαυμαστή του «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια», έτσι γιατί ήταν απλώς αντικομμουνιστής, ή κανέναν θαυμαστή της Κορδάτειας μπουρδολογίας, ή κανέναν φαν της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και των δικαιωμάτων των μπακαλιάρων του Ατλαντικού, τότε σίγουρα δεν θα προσέξεις τη διαφορά στην τεχνοτροπία αυτών των εικόνων, από τις εικόνες στην εκκλησιά που πήγες για τη βάφτιση της ξαδέρφης σου ή για την κηδεία του παππού σου.

Αν, παρόλα αυτά, είσαι ευφυής και προσεκτικός και αν παράλληλα ανοίξεις και κανένα βιβλίο Τέχνης, εκτός από δομικό κονστρουκτιβισμό ή σοσιαλιστικό ρεαλισμό, μπαουχάουζ ή κοσμοπολιταν σελίς 30, τότε θα μάθεις πως,

Ο αρχαϊκός τύπος των τοιχογραφιών μας παραπέμπει εικονογραφικά στην περίοδο αμέσως μετά την εικονομαχία, στην τέχνη των εκκλησιών της Καππαδοκίας, που αναπτύχθηκε από τον 9ο ως τον 12ο αιώνα.

Θα μάθεις πως η εικονογράφηση του σπηλαίου ακολουθεί το μεγάλο μοναστικό ρεύμα που ξεκίνησε από την Καππαδοκία και έφτασε μέχρι τα τοιχογραφημένα σπήλαια της Κάτω Ιταλίας (10ος -11ος αιώ.).

Θα καταλάβεις γιατί αδυνατούμε να συλλάβουμε το γεγονός πως, η Ανα-γέννηση, είναι απλώς ένα βήμα (όντως μεγάλο και σημαντικό) σε μία πορεία αιώνων που χαρακτηρίζεται επίσης από εξίσου σημαντικά βήματα, όπως οι νίκες απέναντι στις αιρέσεις του Μονοφυσιτισμού, του Μονοθελητισμού και της Εικονομαχίας, και οι οποίες νίκες διαμόρφωσαν τον σύγχρονο Ευρωπαϊκό πολιτισμό ως έναν πολιτισμό εντελώς διακριτό από τους πολιτισμούς της Ανατολής.

O Κόσμος όπως τον ξέρουμε σήμερα, δεν θα υπήρχε εάν τότε το Πνεύμα της Ανατολής, που εκφραζόταν μέσα από αυτές τις αιρέσεις, είχε κυριαρχήσει έναντι των αντιλήψεων του Ελληνορωμαϊκού Κόσμου.

Η αποδοχή μόνο της θείας φύσης ή η κυριαρχία μόνο της θεϊκής θελήσεως στο Πρόσωπο του Ιησού, έχει τόσο θεολογική όσο και ανθρωπολογική και καλλιτεχνική σημασία.

Η κυριαρχία των παραπάνω αιρέσεων θα σήμαινε πως ο Άνθρωπος δεν έχει πλέον τη δυνατότητα της Θεώσεως, η Ανάσταση θα ήταν άνευ σημασίας, η Ιστορία χωρίς σκοπό και μπούσουλα, ο δε Θεός απολύτως απόμακρος, α-κατάληπτος και α-περίγραπτος, η δε Επιστήμη αδύνατη.

Εάν δεν είχαν κερδηθεί αυτές οι μάχες, οι Χριστιανικοί ναοί θα ήταν τζαμιά ή συναγωγές, όπου μόνο ο φυτικός διάκοσμος θα ήταν επιτρεπτός.

Οι τροφαντές Αναγεννησιακές κυράδες και τα γυμνά γλυπτά, αν εμφανίζονταν ποτέ, θα μπορούσαν να κυριαρχήσουν και να επιβληθούν σε έναν πολιτισμό ανεικονικότητας;

Την απάντηση μας τη δίνει η Ιστορία. Ιστορικά μιλώντας λοιπόν, ούτε στο Ισλάμ, ούτε στον Ιουδαϊσμό είχαμε Ανα-γέννηση. Ούτε συνεπώς και Διαφωτισμό.

Και είναι απορίας άξιο πως, ένα πλήθος ανθρώπων ομνύει στο πνεύμα της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού από τη μια και από την άλλη, επικροτεί την ανεικονικότητα του Θείου, τασσόμενο με τους Εικονομάχους και χαρακτηρίζοντας ως παγανισμό τη λατρεία των εικόνων.

Και ένα ακόμη μεγαλύτερο πλήθος αδυνατεί να συλλάβει πως οι τομές στο πολιτισμικό υπόβαθρο του Ελληνορωμαϊκού Κόσμου είναι στην πραγματικότητα λιγότερο βαθιές και τραυματικές, υποδεικνύοντας μία συνέχεια, μέσα βέβαια από στάσεις και άλματα.

Όλα αυτά θα τα καταλάβαινες με τη μία.

Και τότε, βγαίνοντας από το σπήλαιο, θα πρόσεχες και κάτι άλλο. Την Παναγία να παραστέκεται στο λουτρό του νεογέννητου Παιδιού, περιβαλλόμενη από λαμπρή δόξα, πάνω στην οποία είναι ζωγραφισμένα 12 αστέρια, από τα οποία φαίνονται σήμερα μόνο τα 5. Ξέρουμε όμως και από άλλες αναπαραστάσεις πως είναι δώδεκα.

Όπως το ήξερε και ο σχεδιαστής της σημαίας του Συμβουλίου της Ευρώπης που τελικά έγινε και σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Arsene Heitz που, όπως δήλωσε σε συνέντευξή του, την εμπνεύστηκε από την συμβολική εικόνα της Παναγίας στην Αποκάλυψη του Ιωάννη.

12:1: «Και σημείο μεγάλο φάνηκε στον ουρανό, γυναίκα περιβεβλημένη (ντυμένη με) τον ήλιο, και η σελήνη κάτω από τα πόδια της και πάνω στο κεφάλι της στεφάνι 12 αστέρων.»

Τι το ήθελε ο ευλογημένος και το αποκάλυψε στους άσχετους περί των συστατικών της Ευρωπαϊκότητας;

Το 2017, το Κόμμα του «τρομερού παιδιού της Ευρωπαϊκής Αριστεράς», του Μελανσόν δηλαδή, με τον μεγαλογαλατικό, αλά Οβελίξ, τίτλο «Ανυπότακτη Γαλλία» (ανυπότακτη στις ορδές των γκαπιταλιστών εννοείται) κατέθεσε πρόταση στη Γαλλική Βουλή περί καταργήσεως της σημαίας της Ευρωπαϊκής ένωσης, γιατί αυτή παραπέμπει στην Παναγία και συνεπώς αντιτίθεται στην κοσμικότητα της Γαλλικής δημοκρατίας.

Και για να το πούμε με τα λόγια του Μελανσόν, «Ειλικρινά, είμαστε υποχρεωμένοι να υφιστάμεθα όλο αυτό; Εδώ είναι η γαλλική δημοκρατία, όχι η Παρθένος Μαρία».

Τώρα τί να πεις στο κύμβαλο που δεν έχει ιδέα πως δεν θα υπήρχε Γαλλική Δημοκρατία αν δεν υπήρχε Παρθένος Μαρία;

Και τι να ξηγήσεις στα αλαλάζοντα κύμβαλα της καθ ημάς Δημοκρατίας;