Φαστ τρακ = Περιβαλλοντικό κραχ

880

Η υπονόμευση της βιοποικιλότητας είναι υπονόμευση του μέλλοντος της χώρας

Του Δημήτρη Μπούσμπουρα, βιολόγου από τη Ρήξη φ. 88 που κυκλοφορεί

Μια πολύ ενδιαφέρουσα απάντηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο WWF αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την κατάσταση στην Ελλάδα. Το WWF, με επιστολή του γενικού διευθυντή του, που έστειλε τον Ιανουάριο στον Μπαρόζο και παρόμοιες στην Λαγκάρντ και σε άλλους διεθνείς παράγοντες, εξέφραζε τις ενστάσεις για το πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής που εποπτεύεται από την τρόικα.

Η επιστολή, αφού εκθειάζει της προσπάθειες που έγιναν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, επισημαίνει τους κινδύνους λόγω του μνημονίου. Σε μια ασυνήθιστη γι’ αυτή την οργάνωση κίνηση, διατυπώνεται ευθέως η άποψη ότι το πρόγραμμα είναι υπεύθυνο για την επέκταση της περιβαλλοντικής κρίσης: «… Καθώς οι σχετικές με το πρόγραμμα προσαρμογής πιέσεις στο περιβάλλον συσσωρεύονται, εξελίσσεται στην Ελλάδα μια αδήλωτη, αλλά απολύτως πραγματική περιβαλλοντική κρίση. Δυστυχώς, αυτή η περιβαλλοντική κρίση επιτείνεται σοβαρά από τις πολιτικές που έχουν υιοθετηθεί για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης.»
Ως βασικότερα ζητήματα, το WWF έθεσε αναλυτικά τα όσα που έχουν θέσει οι ελληνικές περιβαλλοντικές οργανώσεις:
• Εξαφάνιση του Πράσινου Ταμείου και απορρόφησή του από τον κεντρικό προϋπολογισμό
• Κούρεμα των διαδικασιών περιβαλλοντικής αδειοδότησης
• Έμφαση σε περιβαλλοντικά αμφίβολες μεγάλες επενδύσεις
• Εκ των υστέρων νομιμοποίηση αυθαιρέτων σε προστατευόμενες περιοχές
• Βεβιασμένη και ανεξέλεγκτη πώληση δημόσιας γης
• Μείωση της περιβαλλοντικής στελέχωσης των δημόσιων υπηρεσιών
• Αποδόμηση των θεσμών περιβαλλοντικής διακυβέρνησης
Η επιστολή ζητάει τον σεβασμό στους περιβαλλοντικούς κανόνες της Ε.Ε., καθώς οι αγορές και τα ντόπια λαμόγια ζητούν την κατάργηση όλων των περιβαλλοντικών κανόνων. Με πρόσχημα την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και το χρονοβόρο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, ζητούν πλήρη κατάργηση της διαδικασίας. Πίσω από το πραγματικό ζήτημα της γραφειοκρατίας κρύβεται η προσπάθεια ξεπουλήματος γης και επιχειρήσεων και η ανάπτυξη έργων και δραστηριοτήτων χωρίς κανόνες χωροθέτησης σε προστατευόμενες περιοχές, NATURA κ.λπ.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η περιβαλλοντική νομοθεσία της Ε.Ε. είναι μακράν η θετικότερη παγκοσμίως για το φυσικό περιβάλλον. Τι γίνεται όμως όταν έρχεται η ώρα του ΔΝΤ; Τι θα κάνει η «πράσινη» Γερμανία και η Ε.Ε.;
Η απάντηση είναι σαφής: Η πρωτοκαθεδρία της σταθερότητας του ευρώ και της ελεύθερης κίνησης των κεφαλαίων, όπως διατυπώνεται στη συνθήκη του Μάαστριχτ και σε άλλα βασικά κείμενα της Ε.Ε., επιβεβαιώνονται ως κυρίαρχες αρχές έναντι των πολιτικών για το περιβάλλον και της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Και αυτό έρχεται από την απάντηση του Σλοβένου Επίτροπου Περιβάλλοντος Γιάνεζ Ποτότσνικ και του επίτροπου για τα Οικονομικά Όλι Ρεν. Στην απάντηση, που το WWF δεν δημοσιοποίησε στην Ελλάδα, ουσιαστικά νίπτουν τας χείρας τους. Για τη διαδικασία ταχείας αδειοδότησης (φαστ τρακ) οι επίτροποι αναφέρουν ότι «εμπειρία από την διαδικασία της απλοποίησης και επιτάχυνσης της αδειοδότησης σε άλλα κράτη μέλη δείχνει ότι αυτή δεν είναι ασύμβατη με τον περιβαλλοντικό έλεγχο».

Ποια είναι η πραγματική κατάσταση;
Σύμφωνα με το μνημόνιο: «Υιοθετείται νομοθεσία για την απλοποίηση και τη σύντμηση των διαδικασιών για την ολοκλήρωση των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και για την έγκριση περιβαλλοντικών όρων με στόχο τον περιορισμό του αριθμού των έργων που υπόκεινται σε περιβαλλοντική αδειοδότηση, αλλά και του χρόνου για τις διαδικασίες έγκρισης στα επίπεδα του μέσου όρου της Ε.Ε. Η επιτάχυνση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης διασφαλίζεται από την υποχρέωση της εκδίδουσας αρχής να προχωρήσει στη διαδικασία έγκρισης μετά από ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.»
Όντως, στην Ελλάδα υπήρχε μια κατάσταση όπου διυλίζαμε τον κώνωπα και καταπίναμε την κάμηλο. Πολλές Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) δεν πρόσθεταν καμία πληροφορία και δεν εισηγούταν ουδεμία τροποποίηση για το έργο που εξέταζαν. Η διαδικασία έως την έκδοση Περιβαλλοντικών Όρων διαρκούσε έναν τουλάχιστον χρόνο και το σύστημα ήταν ανοικτό σε εκβιασμούς και μίζες. Για τον λόγο αυτό θεωρούμε θετική την αντικατάσταση των ΜΠΕ με τις Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ) ανά τύπο έργου, για μικρής εμβέλειας παρεμβάσεις. Οι ΠΠΔ προσδιορίζουν τους κανόνες για την ανάπτυξη μιας δραστηριότητας χωρίς να χρειάζεται ειδική μελέτη, αφού αρκεί να εφαρμοστούν μερικές βασικές αρχές. Ενώ όμως το φαστ τρακ προχωράει για τα μεγάλα έργα, οι ΠΠΔ για τα μικρά δεν έχουν ακόμη συνταχθεί.
Μέσα στο κλίμα της οικονομικής κρίσης, αυτό που επιχειρείται είναι κυρίως η επιτάχυνση των διαδικασιών για τη διευκόλυνση μεγάλων έργων με πολύ σοβαρές επιπτώσεις. Η αρχή της προληπτικής αποφυγής αίρεται και στην πράξη επιχειρείται μια συνοπτική αξιολόγηση των επιπτώσεων για τους τύπους. Η ΜΠΕ πραγματεύεται περισσότερο το νομικό πλαίσιο και λιγότερο τα ζητήματα ουσίας. Οι υπηρεσίες οι αρμόδιες για την εξέταση των ΜΠΕ και την έκδοση των Περιβαλλοντικών Όρων είναι υποστελεχομένες ή χαμηλού επιπέδου και δεν μπορούν ή δεν προλαβαίνουν να κρίνουν ουσιαστικά. Έτσι οι πολιτικοί προϊστάμενοι δίνουν τον τόνο.
Αυτά που αποτελούν την ιδιαιτερότητα και τη βάση για μια βιώσιμη οικονομία στην Ελλάδα, η μεγάλη βιοποικιλότητα, η φυσικότητα και η ποικιλία του τοπίου, θεωρούνται σήμερα μόνο ως υπόβαθρο για τη χωρίς περιορισμούς ανάπτυξη επενδύσεων. Οι περιοχές NATURA, κατά μεγάλο ποσοστό δημόσιες εκτάσεις, είναι πιο εύκολα διαθέσιμες για επενδύσεις. Αν και οι επενδύσεις μπορούν να χωροθετηθούν σε άλλους χώρους, οι ζώνες αυτές είναι προτιμότερες καθώς είναι παρθένες, η τιμή της γης πολύ μικρή ή δωρεάν και επιπλέον δεν υπάρχουν αντιθέσεις και συγκρούσεις συμφερόντων. Το πρόγραμμα Ήλιος, που προβλέπει εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών σε εκτάσεις ακόμη και 5 τετρ. χλμ., οι Αιολικοί Σταθμοί Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας σε κάθε απρόσιτη κορυφή, η ανάπτυξη δόμησης και μεγάλων τουριστικών εγκαταστάσεων σε προστατευόμενες περιοχές κ.λπ. μπορούν να πάρουν άδεια πολύ πιο εύκολα, στο όνομα της καταπολέμησης της γραφειοκρατίας. Την ίδια στιγμή, στις ίδιες περιοχές, η άδεια για έναν στάβλο απαιτεί πολύ χρόνο και χρήμα και δεν υπάρχει κανένας μηχανισμός διευκόλυνσης της επένδυσής του. Όσο για τις διαδικασίες θεσμοθέτησης των προστατευόμενων περιοχών, παραμένουν βαλτωμένες εδώ και 25 χρόνια.

Πώς μπορούμε να αντιδράσουμε τελικά;
[…] Οι πολίτες έχουν θεωρητικά τη δυνατότητα να παρέμβουν στη διαδικασία δημοσιοποίησης των ΜΠΕ. Αυτό όμως απαιτεί χρόνο και γνώσεις. Στην περίπτωση του φαστ τρακ χρόνος δεν υπάρχει. Η δημοσιοποίηση και η έκφραση γνώμης σε κείμενα εκατοντάδων σελίδων και δεκάδων χαρτών ολοκληρώνεται σε μια, δύο εβδομάδες. Η συμβολή των περιβαλλοντικών οργανώσεων είναι καθοριστική, καθώς έχουν το ενδιαφέρον, την ευαισθησία και συχνά τη γνώση και μπορούν να κρίνουν και να παρέμβουν τεκμηριωμένα. Όπου συναντήθηκαν με τον κόσμο και βρήκαν κοινό λόγο, δημιουργήθηκαν σοβαρές πρωτοβουλίες. Καθώς σήμερα οι περιβαλλοντικές οργανώσεις αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη μειωμένη συμμετοχή των πολιτών και τα περιορισμένα οικονομικά, δεν μπορούν να αντιταχθούν στην επέλαση των μεγάλων έργων. Οι προσφυγές στο ΣτΕ κοστίζουν τουλάχιστον 2.500€ και η λύση της καταγγελίας στην Ε.Ε. φαίνεται να είναι πλέον ατελέσφορη. Όπου όμως υπάρχει μαζική αντίδραση, τα καταστροφικά σχέδια μπορούν να ανατραπούν στην πράξη. Αυτό δεν είναι εύκολο στην περιφέρεια, όπου οι διαθέσιμοι να αγωνιστούν πολίτες είναι μετρημένοι. Η λύση είναι να υπάρχει συντονισμός και ο καθένας να κοιτάζει και πέρα από το χωριό του.
Επιβάλλεται σήμερα η συνάντηση όλων των ευαισθησιών και η συνεργασία. Μπορεί να είναι δύσκολο μέσα στην κρίση και στη λογική του «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Ο αγώνας όμως για τη διατήρηση της φύσης και του τοπίου, όπως και η διατήρηση και καλλιέργεια του πολιτισμού μας και η παραγωγική ανασυγκρότηση σε λογική βιώσιμης ανάπτυξης είναι σήμερα απαραίτητα για την διατήρηση της ταυτότητας και ιδιαιτερότητάς μας. Ο άλλος δρόμος είναι η αποδοχή των λογικών του φαστ τρακ και η μετανάστευση σε άλλους τόπους …