Η εμπλοκή της Ρωσίας στην συριακή κρίση με στρατιωτικά μέσα είναι πλέον γεγονός. Αφού προειδοποίησε την Ουάσινγκτον να μην πραγματοποιήσει πτήσεις αμερικανικών αεροσκαφών, η Μόσχα ξεκίνησε σήμερα Τετάρτη αεροπορικούς βομβαρδισμούς στη Συρία, με στόχο -όπως υποστηρίζει- την υποστήριξη των δυνάμεων του Άσαντ στον αγώνα τους κατά του Ισλαμικού Κράτους”.

Ο επικεφαλής της Συριακής αντιπολίτευσης, ωστόσο, δήλωσε ότι τα ρωσικά βομβαρδιστικά δεν έπληξαν καμία περιοχή δράσης του Ισλαμικού Κράτους, αλλά περιοχές δράσης του Ελεύθερου Συριακού Στρατού, προκαλώντας μάλιστα το θάνατο δεκάδων αμάχων.

Το ερώτημα ‘ποιους χτυπούν τελικά οι Ρώσοι’ δεν είναι το μόνο που προκύπτει. Για να απαντηθεί πρέπει κανείς να κατανοήσει ποιος πολεμά με ποιον στη Συρία. Και μετά να αναρωτηθεί, γιατί αποφάσισε τώρα ο Πούτιν να επέμβει; Σε τι αποσκοπεί; Πώς θα αντιδράσει το αντίπαλον δέος των ΗΠΑ και πώς προδιαγράφεται το μέλλον της πολύπαθης αυτής χώρας της Μέσης Ανατολής;

Αναζητώντας απαντήσεις επικοινωνήσαμε με το ομότιμο καθηγητή Μεσανατολικών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, κύριο Αλέξανδρο Κούτση, που έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με τη συριακή κρίση και την κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή.

Ερ.: Ποιοι πολεμούν μεταξύ τους στη Συρία;

Απ.: Από τη μια πλευρά έχουμε το καθεστώς Άσαντ, με την υποστήριξη της Ρωσίας. Από την άλλη πλευρά έχουμε τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό που απαρτίζεται από πολλές μικρές ομάδες αντιπολίτευσης, οι οποίες είναι κοσμικές, δεν ανήκουν δηλαδή σε θρησκευτικές οργανώσεις, θέλουν δημοκρατία και διαχωρισμό κράτους – θρησκείας, είναι όμως αρκετά αποδυναμωμένες πλέον από τους βομβαρδισμούς που διεξάγει ο Άσαντ εναντίον τους. Επιπλέον, έχουμε δύο ισχυρές ισλαμικές οργανώσεις, το λεγόμενο μέτωπο Αλ Νούσρα, που είναι το παρακλάδι της αλ Κάιντα στη Συρία, και το ISIS. Αυτές οι ισλαμικές οργανώσεις μάχονται μεταξύ τους και η κάθε μία ξεχωριστά μάχεται τον στρατό του Άσαντ και τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό της αντιπολίτευσης.

Ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία ξεκίνησε κυρίως μεταξύ του Άσαντ και της αντιπολίτευσης. Στην πορεία μπλέχτηκαν οι ισλαμιστές, οι οποίοι έχουν πλέον και το πάνω χέρι, διότι ο Άσαντ έκανε το εξής: βομβάρδιζε τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης και άφηνε τους ισλαμιστές να κινούνται ελεύθερα, ούτως ώστε να δημιουργήσει ένα δίλημμα για τις δυτικές δυνάμεις, ότι θα επιλέξετε ανάμεσα σε έμενα και αυτούς, δεν θα υπάρχει η κοσμική αντιπολίτευση. Από την άλλη, η Τουρκία έπαιζε το παιχνίδι της ανοχής στους ισλαμιστές του ISIS, δεν τους βομβάρδιζε διότι ήθελε να πείσει την Αμερική πως αν δεν διώξουν τον Άσαντ το ISIS θα ενισχύεται. Η Αμερική από πλευράς της είχε υιοθετήσει αυτή τη γραμμή, όμως η ρωσική παρέμβαση ανέτρεψε τα πάντα.

Ερ.: Γιατί αποφάσισαν τώρα οι Ρώσοι να διεξάγουν αεροπορικούς βομβαρδισμούς στη Συρία;

Απ.: Πρώτον, η συριακή αντιπολίτευση του Χάλεντ Χότζα αρνιόταν όλο αυτό τον καιρό να διαπραγματευθεί με τρόπο που θα οδηγήσει σε λύση του συριακού προβλήματος και επέμενε στη λογική ‘να φύγει ο Άσαντ και μετά θα λύσουμε το πρόβλημα’, έχοντας την πολιτική υποστήριξη ΗΠΑ, Τουρκίας, Σαουδικής Αραβίας και Κατάρ. Έτσι οι διαπραγματεύσεις ήταν ατελέσφορες. Όταν όμως το ISIS έγινε πανίσχυρο και άρχισε να καταλαμβάνει περιοχές των Κούρδων στη βόρεια Συρία, η Αμερική προσπάθησε να βοηθήσει τους Κούρδους βομβαρδίζοντας το ISIS και είχε αποτέλεσμα, με την έννοια ότι τo ISIS άρχισε να υποχωρεί από τις κουρδικές περιοχές. Τότε οι Τούρκοι άλλαξαν το τροπάριό τους. Αποφάσισαν να μπουν στον πόλεμο, βομβαρδίζοντας το ISIS στο πλευρό της Αμερικής αλλά ταυτόχρονα και τους Κούρδους και προσπαθώντας ταυτόχρονα να προωθήσουν το σχέδιό τους για τη δημιουργία μιας ζώνης ασφαλείας στη βόρεια Συρία, εκεί που βρίσκονται δηλαδή οι κουρδικές περιοχές, όπου θα μπορούν να βρουν άσυλο όχι μόνο οι πρόσφυγες αλλά και η συριακή αντιπολίτευση, να τους εκπαιδεύσουν, να τους δώσουν όπλα και να πολεμάνε από εκεί τον Άσαντ. Οι Αμερικανοί όμως δεν το δέχθηκαν, πρώτον διότι δεν ήθελαν να προδώσουν τους Κούρδους και δεύτερον διότι μια τέτοια ζώνη ασφαλείας θα χρειαζόταν αεροπορική υποστήριξη και δεν θέλουν οι ΗΠΑ να εμπλακούν ξανά σε έναν τέτοιο πόλεμο στη Μέση Ανατολή.

Κάπως έτσι, ο Άσαντ τους τελευταίους έξι μήνες άρχισε να χάνει εδάφη και να τα καταλαμβάνει το ISIS, με σκοπό να δημιουργήσει μια ζώνη που θα κόψει στα δύο την περιοχή που ελέγχει ο Άσαντ και θα διακόψει τη σύνδεση της Δαμασκού με τα παράλια της Λατάκια όπου βρίσκεται η ρωσική βάση. Οι Αμερικανοί άρχισαν να υπόσχονται στην αντιπολίτευση ότι θα τους υποστηρίξουν αεροπορικώς εναντίον του Άσαντ. Δεν πρόλαβαν όμως να το κάνουνε διότι η Ρωσία πήρε μια πολιτική πρωτοβουλία, κάλεσε Χότζα και Άσαντ για να βρεθεί μια λύση, εκείνοι όμως αρνιόντουσαν. Η Ρωσία ήταν διατεθειμένη να δεχθεί την παραίτηση του Άσαντ, όχι όμως και του καθεστώτος του που έχει ιδιαίτερη σχέση με τη Μόσχα. Ήταν διατεθειμένοι λοιπόν να δεχθούν κυβέρνηση εθνικής ενότητας με παρουσία όμως των Αλεβιτών. Αυτό το απέρριψαν τόσο η Αμερική και η Σαουδική Αραβία όσο και η αντιπολίτευση του Χότζα.

Έτσι, η Ρωσία αποφάσισε να δημιουργήσει προβλήματα στέλνοντας βοήθεια στον Άσαντ. Και είπε ουσιαστικά στην Αμερική δύο πράγματα: “εμείς θα πολεμήσουμε εναντίον του ISIS και σας καλούμε να συνεργαστείτε μαζί μας, αν δεν το κάνετε, η επόμενη λύση είναι διάσπαση της Συρίας. Εμείς πάντως θα κρατήσουμε την περιοχή που είναι υπό τον έλεγχο του Άσαντ με τις ναυτικές μας βάσεις’.

Οι Αμερικανοί αιφνιδιάστηκαν διότι δεν έχουν στρατηγική στην περιοχή. Επιμένουν βέβαια στη θέση τους ότι ο Άσαντ ακόμα κι αν παραμείνει μέχρι να λυθεί το πρόβλημα δεν μπορεί να έχει κανένα μέλλον στη Συρία. Οι υποστηρικτές του όμως οι Ρώσοι, πλέον ζητούν να έχουν λόγο στις διαπραγματεύσεις, εφόσον συμμετέχουν στον πόλεμο.

Ερ.: Η συνάντηση Πούτιν – Ομπάμα τι ρόλο έπαιξε;

Απ.: Δεν νομίζω πως έπαιξε κάποιον ιδιαίτερο ρόλο. Απλά τα είπανε έξω από τα δόντια.

Ερ.: Ποιους βομβαρδίσουν τελικά οι Ρώσοι; Το ISIS ή τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό, όπως υποστήριξε ο επικεφαλής της αντιπολίτευσης;

Απ.: Οι Ρώσοι έχουν πραγματικό στόχο το ISIS διότι το ISIS προελαύνει, ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός είναι ήδη αποδυναμωμένος. Αν έριξαν μερικές βόμβες κι εκεί, το έκαναν συμβολικά για να δείξουν ότι πολεμάνε και τα δύο μέτωπα του Άσαντ.

Το τι λέει ο Χότζα το ακούω με επιφύλαξη και περιμένω να επιβεβαιωθεί από τρίτους. Τα ίδια έλεγε η αντιπολίτευση και στο Ιράκ και στη Λιβύη και είδατε τι έγινε. Μπήκαμε στον πόλεμο και χάσαμε.

Ερ.: Ποια είναι η τυπική διαδικασία και πώς νομιμοποιείται ο Πούτιν να προχωρήσει σε αυτή την ενέργεια;

Απ.: Η νομιμοποίηση έρχεται μόνο από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ούτε ο Διεθνής Συνασπισμός υπό τις ΗΠΑ, ούτε η Ρωσία έχουν εντολή από το Συμβούλιο Ασφαλείας, δρουν στη Συρία ανάλογα με τα συμφέροντά τους.

Ερ.: Θεωρείτε πιθανό ο Πούτιν να στείλει και στρατό εδάφους στη Συρία;

Απ.: Όχι, διότι δεν θέλει να προκαλέσει μια κατάσταση όπου τζιχαντιστές από όλα τα μέρη του κόσμου θα πάνε στη Συρία για να πολεμήσουν τη Ρωσία, όπως έγινε στο Αφγανιστάν. Θα προσφέρει αεροπορική κάλυψη στον Άσαντ, για να μπορεί να δρα ο στρατός του πιο άνετα στο έδαφος.

Ερ.: Τι επιδιώκει μακροπρόθεσμα η Ρωσία και πώς πιστεύετε ότι θα αντιδράσουν οι ΗΠΑ;

Απ.: Οι Αμερικανοί θέλουν ο Άσαντ να φύγει μετά την εξεύρεση πολιτικής λύσης, ενώ οι Ρώσοι θέλουν το ακριβώς αντίθετο, να παραμείνει ο Άσαντ στην εξουσία γιατί τον εμπιστεύονται ή έστω να έχει το κόμμα του το πάνω χέρι στην πολιτική διεργασία. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι το κόμμα του Άσαντ είναι παρακλάδι των σιιτών και ελέγχεται κατά κάποιο τρόπο από το Ιράν.

Αυτό λοιπόν που θέλει να πετύχει η Ρωσία είναι να έχει λόγο στο μέλλον της Συρίας, αν όχι ο Άσαντ, η παράταξη του. Πώς μπορούν να το πετύχουν αυτό, κατά τη δική μου εκτίμηση, Δημιουργώντας μία ομοσπονδία που θα αποτελείται από το κράτος του Άσαντ και ένα δυο ισλαμικά κράτη, χωρίς τους τζιχαντιστές να παίζουν ρόλο και δίνοντας στην αντιπολίτευση του Χότζα το εσωτερικό της Συρίας, εκεί που σήμερα δρουν η Αλ Κάιντα και το ISIS. Αυτό προσπαθούν να να κάνουν και στο παιχνίδι είναι το Ιράκ και το Ιράν διότι βολεύονται όλοι, εκτός από τις ΗΠΑ και την Τουρκία.

Δική μου εκτίμηση είναι ότι οι ΗΠΑ θα αναγκαστούν να συνεργαστούν με τη Ρωσία, με κάποια ανταλλάγματα βεβαίως. Ο Άσαντ θα παραμείνει όσο διαρκούν οι διαπραγματεύσεις για μια πολιτική λύση, αλλά αυτή την πολιτική λύση θα πρέπει να την εγγυηθεί ο ΟΗΕ. Το θέμα λοιπόν θα πάει στον ΟΗΕ και για να εγκριθεί η όποια λύση θα πρέπει να μην ασκήσει βέτο η Ρωσία, άρα θα πρέπει να είναι μια λύση που θα ικανοποιεί τη Ρωσία. Και να φύγει ο Άσαντ θα παραμείνει με κάποιο τρόπο το καθεστώς των Αλεβιτών για να διασφαλίσουν οι Ρώσοι τα συμφέροντά τους. Μήπως τελικά η Ρωσία νομιμοποιήσει τη ναυτική της παρουσία στη Λατάκια με τη λύση που προωθεί; Μένει να το δούμε στο μέλλον.