Οι ήττες της αυτοκρατορίας

Το 2016 θα μείνει στην ιστορία ως έτος καμπής της παγκοσμιοποίησης

Του Σωτήρη Δημόπουλου από την Ρήξη φ. 130 

Το 2016 θα μείνει στην ιστορία ως έτος καμπή των παγκόσμιων γεωπολιτικών ισορροπιών, αλλά και της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης. Κατά κάποιον τρόπο, τα γεγονότα που έλαβαν χώρα τον περασμένο χρόνο κλείνουν και επισήμως τον κύκλο που άνοιξε το 1989-1991. Τότε, καθώς κατέρρεε το ανατολικό στρατόπεδο, αναδύθηκε ως απόλυτη νικήτρια η αγγλοσαξονική Δύση, τόσο ως οικονομική και στρατιωτική υπερδύναμη, όσο και ως καθολικά αποδεκτό πολιτισμικό-ιδεολογικό παράδειγμα. Σήμερα, ωστόσο, βρίσκονται υπό αίρεση όλα τα πλεονεκτήματα που διέθετε ο δυτικός πόλος, εξερχόμενος του ψυχρού πολέμου. Η οικονομία του βιώνει μια μόνιμη κρίση από την μεταφορά του κέντρου της παραγωγικής δραστηριότητας στην Ανατολή, η στρατιωτική υπεροπλία του δοκιμάζεται στα αιματηρά μέτωπα της Μέσης Ανατολής και οι ιδεολογικές του αρχές πολιορκούνται ασφυκτικά από ογκούμενα κινήματα αμφισβήτησης που σαρώνουν Αμερική και Ευρώπη. Η εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ, το Μπρέξιτ, η νίκη του Άσαντ με την καθοριστική αρωγή της Ρωσίας στο Χαλέπι, καταγράφονται ως κορυφαίες ήττες για ένα πανίσχυρο κατεστημένο, το οποίο επί δεκαετίες προωθούσε, βήμα-βήμα, το σχέδιο της «αυτοκρατορίας», της παγκόσμιας ηγεμονίας και της επιβολής ενός μοναδικού οικονομικού και πολιτισμικού προτύπου. Τι πήγε, λοιπόν, λάθος σ’ αυτή την τόσο μεθοδική και κολοσσιαία σε μεγέθη και ισχύ προσπάθεια;
Ί σως η κύρια αιτία ήταν ακριβώς η αίσθηση της παντοδυναμίας, που μοιραία προκαλεί αλαζονεία και εν τέλει θολώνει την ικανότητα αντίληψης της πραγματικότητας. Οι ιθύνοντες της «αυτοκρατορίας», εκτός από την αμύθητη οικονομική ισχύ, διαθέτουν προωθημένη τεχνολογία, τεράστιο δίκτυο πληροφόρησης και χειραγώγησης της κοινής γνώμης, ελεγχόμενες πολιτικές, επιχειρηματικές και ιδεολογικές ελίτ και, βεβαίως, κανόνια. Η «αυτοκρατορία», ωστόσο, έκανε δύο τραγικά λάθη. Το ένα ήταν η εμμονική υπερεπέκταση και η διατήρηση τεσσάρων, τουλάχιστον, ταυτόχρονων μετώπων και το δεύτερο η υποτίμηση της σημασίας της έδρας και των ταξικών και πολιτισμικών αντιθέσεων στο εσωτερικό μέτωπο.
Παρά το γεγονός ότι στην επίσημη, έως πρόσφατα, πολιτική των ΗΠΑ εμφανιζόταν ως κύριος αντίπαλος η τρομοκρατία και το εξτρεμιστικό ισλάμ, στην ουσία ο υπ’ αριθμόν ένα εχθρός ήταν πάντα η Ρωσία. Από εκεί θεωρούσαν ότι προερχόταν η σημαντικότερη απειλή των συμφερόντων τους. Και μάλλον δικαίως, αν ο στόχος ήταν η πάση θυσία διατήρηση ενός μονοπολικού κόσμου και η επέκταση της «αυτοκρατορίας». Γνώριζαν και γνωρίζουν ότι η Ρωσία θα υποτασσόταν ολοκληρωτικά μόνον στην περίπτωση που θα σπαρασσόταν και θα χωριζόταν σε κομμάτια. Κι αυτή η ευκαιρία για τη Δύση χάθηκε στον δεύτερο τσετσενικό πόλεμο. Απ’ εκεί που ξεκίνησε και η πορεία ανάκαμψης της παραλυμένης ρωσικής ομοσπονδίας. Έτσι, ο στόχος της διάλυσης της Ρωσίας, που δεν εγκαταλείφθηκε, πήρε άλλες διαδρομές. Αυτές προϋπέθεταν την αποκοπή της Μόσχας από την Ευρώπη και τη δημιουργία μιας αντιρωσικής πολεμικής ζώνης, ξυστά στα ρωσικά σύνορα. Αυτό τον σκοπό εξυπηρέτησε η επανάσταση του Μαϊντάν στην Ουκρανία, την οποία βοήθησαν ουσιαστικά, και μάλλον ελαφρά τη καρδία, και οι Δυτικοευρωπαίοι. Το αποτέλεσμα έως σήμερα συνιστά τη σημαντικότερη επιτυχία της πολιτικής της «αυτοκρατορίας», αλλά και την τελευταία της. Γιατί, από εκεί και πέρα, όλα γυρίζουν εναντίον της.
Ο αγγλοσαξονικός παράγων έκανε το λάθος, την ώρα που διεξήγαγε τον αντι-ρωσικό πόλεμο, να οξύνει και τον υπόγειο πόλεμο με τη δυτική Ευρώπη. Παρά την επιφανειακή σύμπνοια, ένας λυσσαλέος ανταγωνισμός είχε εκδηλωθεί, που θα άλλαζε τα πράγματα και στην Ευρώπη και στην Αμερική. Η αποτροπή της ρωσο-δυτικοευρωπαϊκής οικονομικής και πολιτικής συνεργασίας –μόνιμος αμερικανικός φόβος από την εποχή του Ντε Γκωλ- συμπεριελάμβανε και την υπονόμευση της ευρωπαϊκής χειραφέτησης, όπως την προωθούσε το Βερολίνο, ή τουλάχιστον τμήμα των γερμανικών ελίτ, καθώς όλοι οι άλλοι αντίπαλοι, και κυρίως το Παρίσι, είχαν εξουδετερωθεί. Η οικονομική κρίση, που ήταν αποτέλεσμα και της εξαγωγής της αμερικανικής κρίσης του 2008, η εφαρμογή του σχεδίου της μαζικής μετανάστευσης μουσουλμάνων σε ευρωπαϊκό έδαφος, η εμμονή στο άνοιγμα των ευρωπαϊκών αγορών στα αμερικανικά προϊόντα μέσω της ΤΤΙΡ, οι συνεχείς και άκομψες παρεμβάσεις των ΗΠΑ για τις οδούς ενεργειακού εφοδιασμού, έπληξαν ανεπανόρθωτα την Ευρώπη, τις δομές της και, κυρίως, το ήδη ταλαιπωρημένο από τη γερμανική υπεροψία, ευρωπαϊκό όραμα. Αυτό ήταν επίσης μια νίκη για τις επιδιώξεις της «αυτοκρατορίας», αλλά πύρρειος! Γιατί στο χάος που δημιουργείται ενισχύονται διαρκώς οι φυγόκεντρες δυνάμεις κι έτσι, ενώ έδιωξαν τον Πούτιν από το Κίεβο, σύντομα ίσως εμφανιστεί στο … Παρίσι και στη Ρώμη!
Το ίδιο διάστημα, ανοιχτό έμενε και το μέτωπο με την Κίνα, η οποία δεν βολεύεται μόνον με τα οικονομικά οφέλη της παγκοσμιοποίησης, αλλά επιθυμεί τη γεωπολιτική της αναβάθμιση σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο σινοαμερικανικός ανταγωνισμός στον Ειρηνικό και στην Κεντρική Ασία ήταν αναμενόμενο να ωθήσει πιο σφιχτά το Πεκίνο στις αγκάλες της Μόσχας. Οι ιθύνοντες της «αυτοκρατορίας» ίσως υπολόγιζαν ότι αυτή η συμμαχία δεν θα μακροημερεύσει, λόγω των εσωτερικών της αντιθέσεων, ή ότι τα οικονομικά προβλήματα θα γονατίσουν εν τέλει τον Πούτιν. Το θέμα είναι ότι, μέχρι να συμβούν αυτά, ήδη δημιουργήθηκαν νέα αρνητικά δεδομένα για τις ΗΠΑ, που έβλεπαν το αντίπαλο δίδυμο να παίζει από κοινού εναντίον τους σε κάθε επίπεδο.
Τέλος, το κεφάλαιο «αραβική άνοιξη», που ήταν το τελευταίο μιας σειράς σχεδιασμένων παρεμβάσεων –τύπου έγχρωμων επαναστάσεων που ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1990 από την Ευρώπη- είχε μετατραπεί σε ανεξέλεγκτη διασπορά του χάους από τη Λιβύη μέχρι το Ιράκ. Μπορεί, βεβαίως, αυτός και να ήταν ο μύχιος στόχος κάποιων εκ των εχόντων την πρωτοβουλία του άμεσου «εκδημοκρατισμού» του αραβικού κόσμου. Ωστόσο, το σενάριο προέβλεπε ότι στη συνέχεια οι ίδιοι οι εμπνευστές του σχεδίου θα ήταν και οι επιτηρητές της μετεπεναστατικής τάξης. Έκαναν λάθος υπολογισμό, όμως, στον βαθμό ευχέρειας κινήσεων που έθεταν οι περιπέτειες σε Αφγανιστάν και Ιράκ και στην πιθανότητα εμφάνισης του απρόβλεπτου παράγοντα, που στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν ο Πούτιν, ο οποίος και έδωσε στη Συρία την μισή του απάντηση για την Ουκρανία –η άλλη μισή είναι η Κριμαία και οι επαρχίες Ντονιέτσκ και Λουγκάνσκ. Στη Συρία η «αυτοκρατορία» υπέστη ένα μεγάλο πλήγμα, που ανέτρεψε πολλές από τις μεταψυχροπολεμικές βεβαιότητες.
Όσον αφορά το εσωτερικό μέτωπο, εκεί το λάθος της «αυτοκρατορίας» ήταν ότι πίστεψε πως, μέσω των χειραγωγημένων πολιτικών ελίτ, η νομή της εξουσίας ήταν εσαεί εξασφαλισμένη. Δεν είχε, επομένως, προβλέψει το μέγεθος της αντίδρασης ούτε και τους πιθανούς τρόπους έκφρασής της. Κι όμως, αυτό διαφάνηκε τόσο με τη δυναμική του Σάντερς όσο, κυρίως, με τον Τραμπ. Το παγκοσμιοποιημένο κεφάλαιο δρα αναμφίβολα υπεράνω, διά και κατά των κρατών. Ωστόσο έχει την απαραίτητη ανάγκη ενός υπερκράτους και τους μηχανισμούς του για να εξασφαλίσει τη διαιώνιση και επέκταση της ισχύος του. Χωρίς να γνωρίζουμε ποια θα είναι η πολιτική αυτού του sui generis νέου πλανητάρχη, το βέβαιο είναι ότι η «αυτοκρατορία» πρέπει να παλέψει για την προώθηση των συμφερόντων της όχι μόνον στα κράσπεδα της Ρωσίας, αλλά και στην ίδια την Ουάσιγκτον.
Δεν χωρεί αμφιβολία ότι, μετά το σοκ των αμερικανικών εκλογών, το κατεστημένο αυτό έχει σχεδιάσει και ξεδιπλώνει ήδη την αντεπίθεσή του, η οποία είναι πολυεπίπεδη και άγρια. Ο πόλεμος κατά του Τραμπ, με τις εκθέσεις που τον παρουσιάζουν σαν μαριονέτα του Πούτιν, στοχεύει στο να τον αναγκάσουν να υποκύψει στις διαθέσεις τους, να απορρίψει κάθε σκέψη αποστασιοποίησης από τους κεντρικούς σχεδιασμούς. Και γι’ αυτό δουλεύουν οι πάντες, από τη CIA, τα γεράκια τύπου Μακέιν, τα συστημικά ΜΜΕ έως τη …Μέριλ Στριπ και όλη τη βιομηχανία του θεάματος. Η οργή όμως τους κάνει να μην αντιλαμβάνονται ότι οι επαναλαμβανόμενες κατηγορίες για ρωσικό δάκτυλο στις εκλογές της υπερδύναμης υποβιβάζουν περαιτέρω το κύρος της τελευταίας κι αυτό θα έχει την αντανάκλασή του στις διεθνείς ισορροπίες.
Επιπλέον, η μαζική μεταφορά αρμάτων μάχης, τεθωρακισμένων και κάθε είδους εξοπλισμού, όπως και η αποστολή χιλιάδων στρατιωτών στην ανατολική Ευρώπη, ανεβάζουν επικίνδυνα το θερμόμετρο της αντιπαράθεσης με τη Ρωσία. Τρέχουν πριν φύγει ο Ομπάμα να διαμορφώσουν συνθήκες χωρίς επιστροφή. Όλες οι χώρες της πρώτης γραμμής, σκανδιναβικές, βαλτικές, η Πολωνία, η Ουκρανία και η Ρουμανία μετατρέπονται ανοιχτά σε ζώνη πυρός για τα συμφέροντα της «αυτοκρατορίας». Αντιθέτως, αλλού εμφανίζονται τρύπες στο ευρωατλαντικό οικοδόμημα, που αποδεικνύουν και την κρίση του: Στάση της Ουγγαρίας, εκλογές σε Βουλγαρία, αλλά και Μολδαβία, αμφιταλάντευση της Σερβίας.
Εν τω μεταξύ, ήδη η Μέρκελ έχει αναλάβει πλέον τα πολιτικά ηνία της παγκοσμιοποίησης, κάτι που σημαίνει ότι επίκεινται και σοβαρές μετατοπίσεις στο εσωτερικό της Ε.Ε. όσο και στην πολιτική της τελευταίας προς τη Ρωσία σε πιο σκληρή γραμμή. Είναι βέβαιο, επίσης, ότι έως τις γερμανικές εκλογές θα εξελιχθεί ένας ανελέητος πόλεμος μεταξύ των στρατοπέδων: οικονομική υπονόμευση, έξαρση του μεταναστευτικού προβλήματος, εσωτερικός ευρωπαϊκός ανταγωνισμός, ιδιαίτερα μετά τις γαλλικές εκλογές.
Στην αντεπίθεση αυτή πρέπει να συμπεριλάβουμε αναμφίβολα και το έκτρωμα λύση που προωθείται στην Κύπρο. Μία «λύση» που δεν πέρασε στις ημέρες της παντοδυναμίας της «αυτοκρατορίας» κινδυνεύουμε να τη δούμε να επιβάλεται σήμερα, και μάλιστα με χειρότερους ακόμη όρους από αυτούς του σχεδίου Ανάν. Τέτοια παρακμή…