Στην Ελλάδα του Airbnb

Του Δημήτρη Ναπ. Γιαννάτου από την Ρήξη φ. 137

Σε πρόσφατο άρθρο μας, είχαμε αναλύσει – με το παράδειγμα του UBER TAXI– την ιδιοποίηση της ανθρώπινης αμοιβαιότητας και των οριζόντιων αλληλέγγυων σχέσεων από την καπιταλιστική οικονομία.
Ανάλογο παράδειγμα στον τομέα των ακινήτων είναι η ενοικίαση κατοικιών μέσω της πλατφόρμας Airbnb. Η «οικονομία του διαμοιρασμού» όπως ονομάζεται, διαποτίζει την ενοικίαση και αγορά ακινήτων στην Ελλάδα, συνδιαμορφώνοντας τη μεταοικονομία της αποικιακής Ελλάδας.
Διεθνώς, η τάση αυτή ξεκίνησε ως μια εναλλακτική και φθηνότερη μορφή «φιλοξενίας» και περιήγησης, μακριά από τον υπερεμπορευματικό ξενοδοχειακό τουρισμό. Στη Ελλάδα, παίρνει και τη μορφή μιας αμυντικής οικονομικής προσπάθειας να διασωθεί από χαράτσια και φόρους η μικρή και μεσαία ιδιοκτησιακή δομή της κοινωνίας μας. Όμως η εγγενής φύση της καπιταλιστικής οικονομίας να επεκτείνεται, να συσσωρεύεται και να συγκεντροποιεί δομές, ταυτόχρονα με την αποικιοποίηση της χώρας μας, στρέφει το φαινόμενο σε δρόμους πέραν της εξεύρεσης τρόπων για επιβίωση. Ήδη το Airbnb είναι μια τεράστια οικονομική δύναμη παγκοσμίως. Στα έξι χρόνια λειτουργίας της, έχει εξυπηρετήσει 9 εκατομμύρια ταξιδιώτες, περίπου 250 χιλιάδες ακίνητα προστέθηκαν στην πλατφόρμα της, τον τελευταίο χρόνο, ενώ η αξία της εκτιμάται στα 7,5 δισ. ευρώ και αποτελεί πια μια επιτυχημένη πολυεθνική.
Στην Ελλάδα το τοπίο αλλάζει, προωθώντας σταδιακά μια ανακατανομή της ιδιοκτησίας, εφόσον ιδιοκτήτες – διαχειριστές Airbnb ακινήτων αρχίζουν όχι απλώς να μισθώνουν 1-2 οικογενειακά ακίνητα, αλλά να επενδύουν σε φθηνές –λόγω κρίσης – αγορές διαμερισμάτων. Ταυτόχρονα, ξένοι επιχειρηματίες και εταιρείες κτηματομεσιτικές αναζητούν χρήσεις κατάλληλες για αξιοποίηση μέσω των πλατφορμών διαμοιρασμού (Airbnb, Flipkey, Homeaway, 9flats, VRBO κ.α). Υπάρχει ζήτηση για γραφεία και διαμερίσματα υψηλών προδιαγραφών, αλλά και σε υποβαθμισμένες γειτονιές του κέντρου, φθηνών εξοχικών σε Χαλκιδική (κυρίως από Βαλκάνιους) και νησιά (έως 50.000 ευρώ) και για υπερπολυτελείς βίλες σε περιοχές υψηλού διεθνούς τουρισμού. Αγοραστές-επενδυτές είναι κυρίως Βρετανοί, Γερμανοί, Ρώσοι, Ισραηλινοί, Κινέζοι σε μικρότερο ποσοστό και το τελευταίο δωδεκάμηνο και Τούρκοι.
Ταυτόχρονα, η αλλαγή της φυσιογνωμίας του κέντρου των πόλεων και των λαϊκών συνοικιών, που ήδη συντελείται στη Βαρκελώνη, τη Βενετία ή το Ρέικιαβικ, θα είναι το πολιτισμικό επακόλουθο του «διαμοιρασμού», οδηγώντας παράλληλα σε αύξηση τιμών, ενοικίων και υπηρεσιών για τους ντόπιους κατοίκους. Ενώ, σε επίπεδο παροξυσμού, θα δυσκολεύει την εξεύρεση κατοικίας, από κατηγορίες πολιτών όπως φοιτητές και καθηγητές, όπως πρόσφατα συνέβη στην Κεφαλονιά, στην Κρήτη, τη Ρόδο και αλλού. Στην Αθήνα τα πρωτεία στο Airbnb κατέχει το Κουκάκι, όπου κινεζικός επιχειρηματικός όμιλος, ο επονομαζόμενος «Κινέζος» για τους ντόπιους, αγόρασε 8 ακίνητα σε 1,5 χρόνο, έπειτα από την πολυκατοικία που αγόρασε στον Άγιο Παντελεήμονα.
Στο νομικό και φορολογικό επίπεδο υπάρχει κενό, το οποίο συνάδει με την ασάφεια της κυβέρνησης να ισορροπεί, με επικοινωνιακά τερτίπια, ανάμεσα σε μεγάλα και μικρά συμφέροντα, φορολόγηση και μαύρη οικονομία, προκειμένου να κερδίζει κυβερνητικό χρόνο. Παράλληλα, χάνονται έσοδα, καθώς τα χρήματα αυτά δεν μένουν στην Ελλάδα, εφόσον η έδρα της πλατφόρμας είναι στο εξωτερικό.
Έτσι, στο πλαίσιο της αποικίας, το Airbnb συμβάλλει στην πολιτισμική μετάλλαξη της πατρίδας μας, εντείνει την αποικιοποίηση των υποδομών με «δημοκρατικό» τρόπο, εμπορευματοποιεί τις ανθρώπινες σχέσεις με το προφίλ μιας on line κοινότητας κουλ μετακινούμενων πολιτών του κόσμου, ενώ πιστοποιεί πια στην κοινή συνείδηση ότι ο κάθε είδους τουρισμός αποτελεί τη μόνη πρόταση παραγωγικής ανασυγκρότησης.
Το κίνημα που ήδη διαμορφώνεται σε πρωτεύουσες της Ευρώπης, με το αίτημα «Θέλουμε τις πόλεις μας πίσω», αποτελεί σπίθα αισιοδοξίας. Και ίσως αποτελεί το σπέρμα ενός πολιτισμικού τοπικού ακτιβισμού, ενάντια στη διαμόρφωση των κοινωνιών της πρόσβασης, όπως τις έχει ορίσει προφητικά ο οικονομολόγος Τζέρεμι Ρίφκιν. Κοινωνίες, στις οποίες η έγκαιρη πρόσβαση σε υπηρεσίες, μέσω τεράστιων εμπορικών δικτύων του κυβερνοχώρου, γίνεται καθημερινότητα. Εντός των οποίων, οι μόνοι δεσμοί που συνέχουν την κοινωνία είναι εμπορικοί, εφόσον οποιαδήποτε άλλη μορφή ανθρώπινης κοινότητας απορροφάται από την οικονομία.
Μένει να δούμε αν το κίνημα αυτό συνδεθεί με τις δικές μας ιδιαιτερότητες, καθώς η αντίσταση στην πολιτισμική παρακμή, σε μια κοινωνία που αποσυντίθεται βιοποριστικά, δεν αποτελεί κυρίαρχο πρόταγμα. Αν και είναι η μόνη διέξοδος ώστε μια απελευθερωτική παραγωγική ανασυγκρότηση να οδηγήσει στην εθνική μας απελευθέρωση, στην πολιτισμική μας αναγέννηση και στην παράκαμψη της κυριαρχίας του υπερκαπιταλισμού.