Χρίστου Δάλκου: Ὁ φραγκολεβαντινισμός τῶν «exitpolls»

889

Τώρα μέ τίς ἐκλογές, ἔκαναν πάλι τήν ἐμφάνισή τους οἱ φραγκολεβαντινισμοί «τό exitpoll / τά exitpolls» πού ἔδωσαν καί πῆραν ἀπό τηλεοπτικά κανάλια, ἐφημερίδες καί διαδίκτυο. Ἡ δικαιολογία συνήθης καί πολυδιατυπωμένη: ἡ γλῶσσα μας δέν ἔχει τήν κατάλληλη λέξη, ὁ ὅρος εἶναι δυσμετάφραστος κ.λπ., κ.λπ. Φυσικά, ὅλα αὐτά εἶναι φτηνές δικαιολογίες ἐκ μέρους ἀνθρώπων οἱ ὁποῖοι δέν τολμοῦν νά ὁμολογήσουν στό κοινό (ἤ πιθανώτατα καί στούς ἑαυτούς τους) ὅτι προτιμοῦν τήν εὔκολη λύση τοῦ πιθηκισμοῦ εἴτε ἐπειδή ἀδυνατοῦν νά δημιουργήσουν εἴτε ἐπειδή χάσκουν μέ συμπλεγματικό θαυμασμό ἀπέναντι στούς ξενικούς ὅρους.

Τό δεύτερο εἶναι καί τό πιθανώτερο, καί ἔχει βέβαια ὡς φυσικό ἐπακόλουθο τό πρῶτο. Μέ ἔκπληξη ἄκουσα πρόσφατα ἕναν ἐκφωνητή νά λέῃ γιά ἕναν παίκτη πού «ἔκανε θέατρο»: Παλιά τό λέγαμε «θέατρο», τώρα τό λέμε «flopping». Καί γιατί κύριε ἐκφωνητά τώρα τό λέμε ἔτσι, καί ποιός σᾶς ἔδωσε τό δικαίωμα νά κατακρεουργῆτε μιά ἀπό τίς ἱστορικώτερες γλῶσσες τοῦ κόσμου, ἡ ὁποία ἐν προκειμένῳ διαθέτει ἀφ᾿ ἑαυτῆς τόν κατάλληλο ὅρο, ὁπότε περιττεύει ἡ προσφυγή στήν ἀμερικάνικη ὁρολογία;

Ἡ δικαιολογία ἑπομένως ὅτι «ἡ γλῶσσα μας δέν ἔχει τήν κατάλληλη λέξη» δέν ἰσχύει. Ὑπάρχουν ἐν τούτοις καί περιπτώσεις ἀνθρώπων περισσότερο φιλότιμων καί λιγώτερο συμπλεγματικῶν πού προσπαθοῦν νά μεταγλωττίσουν, ἔστω κατά τό ἥμισυ, τούς ξενικούς ὅρους, παράγοντας, ὡστόσο, ἐκτρωματικά ὑβρίδια: τό lowpostγίνεται «χαμηλό post» καί τό highpost «ψηλό post», καί αὐτός ὁ ἠπιώτερης μορφῆς φραγκολεβαντινισμός ἀναδεικνύει μιάν ἄλλης μορφῆς πνευματική ἀναπηρία -ἀπ᾿ τήν ὁποία πάσχουν καί πολλοί μεταφραστές μας- τήν προσκόλληση στό γράμμα τῆς κυριολεξίας καί ὄχι στό πνεῦμα τοῦ ξενικοῦ ὅρου.

Εἶναι κρίμα, γιατί, στήν περίπτωση τῶν lowpost καί highpostἡ γλῶσσα μας διαθέτει (ἀπό τήν ὁρολογία τοῦ ποδοσφαίρου) τούς ὅρους «μικρή περιοχή» / «μεγάλη περιοχή» οἱ ὁποῖοι ἀποδίδουν θαυμάσια τούς ἀντίστοιχους ξενικούς ὅρους. Θά μποροῦσε νά μιλάῃ κανείς ἐπί ὧρες γιά τίς συνέπειες πού ἔχει πάνω στήν γλῶσσα μας τό πνεῦμα τῆς φραγκολεβαντίνικης ξυππασιᾶς ἤ τῆς μηχανιστικῆς / κυριολεκτικῆς ἀπόδοσης –κανονικά γι᾿ αὐτά τά πράγματα ἡ γλωσσική διδασκαλία στό ἑλληνικό σχολεῖο θά ἔπρεπε νά ἀφιερώνῃ ἕνα, μικρό ἔστω, κεφάλαιο- ἀλλά εἶναι προτιμότερο νά γίνουν κάποιες ἐπισημάνσεις μέ βάση τό συγκεκριμένο παράδειγμα, αὐτό τοῦ «exitpoll / exitpolls».

Ἡ λύση πού προκρίθηκε, τῆς πιθηκίστικης μίμησης τοῦ ξενικοῦ ὅρου, μέ πλήρη ὑποταγή στά μορφολογικά πρότυπα τῆς ἀγγλικῆς, εἶναι, ἐκτός τῶν ἄλλων (π.χ. ὑπονόμευση τοῦ μορφολογικοῦ συστήματος τῆς νέας ἑλληνικῆς), καί χαρακτηριστικά ἀντοικονομική, ἀφοῦ ἀπαιτεῖ ἀλλαγή γραμματοσειρᾶς καί χρήση δύο λέξεων ἀντί μιᾶς. Ἀλλά καί ἡ κυριολεκτική μεταγλώττιση, πού θά προσπαθοῦσε νά ἀποδώσῃ τό «γράμμα» τοῦ ὅρου μέ χρήση τῆς λέξης «ἔξοδος» στήν θέση τοῦ ἀγγλικοῦ «exit», ἀποτελεῖ μιά ἄκρως μηχανιστική / σχηματική λύση.

Ἐδῶ ἡ προτιμότερη λύση εἶναι ἡ, ἀναλογικῷ τῷ τρόπῳ, ἀξιοποίηση ἑλληνικῶν λέξεων ὅπως δημοσκόπηση, ἀνασκόπηση, ἐπισκόπηση κ.λπ. γιά τήν δημιουργία τοῦ ὅρου «ψηφοσκόπηση» / «ψηφοσκοπήσεις», ὁ ὁποῖος καλύπτει πλήρως τήν ἔννοια τοῦ ξενικοῦ «exitpoll».

Μαντεύω τίς ἐνστάσεις ὡρισμένων, ἀκόμη καί «προοδευτικῶν» (τρομάρα τους), οἱ ὁποῖοι δέν ἔχουν ἀντιληφθῆ πῶς ὁ παγκοσμιοποιούμενος καπιταλισμός ρημάζει ἀργά καί μεθοδικά τό ψυχικό / πνευματικό μας τοπίο: Ἐδῶ μειώνονται οἱ μισθοί καί οἱ συντάξεις, ἐδῶ ἡ ἀνεργία καλπάζει, κι ἐσύ ἀσχολεῖσαι μέ τό ἄν θά λέμε «ψηφοσκοπήσεις» ἤ «exitpolls»;

Ἔ, λοιπόν, ἀκοῦστε με, ἐκκολαπτόμενα γιαπάκια τῆς «ἀριστερᾶς», ὁ οἰκονομισμός στόν ὁποῖο ἔχετε δοθῆ σώματι καί πνεύματι εἶναι ἡ χαρακτηριστικώτερη ἔκφραση τοῦ καπιταλιστικῶς σκέπτεσθαι (κι αὐτό δέν τό λέω ἐγώ, τό ἔχει ἤδη ἐπισημάνει ὁ Λένιν). Κι ἀκόμα ἀκόμα, αὐτός ὁ λαός δέν πρόκειται νά ὀρθοποδήσῃ ἄν δέν ξεκολλήσῃ ἀπό τά ἀποκλειστικῶς οἰκονομίστικα μεγέθη καί δέν δημιουργήσῃ (ἤ ἀσπασθῇ) ἕνα ὅραμα ζωῆς, ὁμόλογο μ᾿ αὐτό ἑνός Σολωμοῦ πού δέν εἶχε ἄλλο στόν νοῦ του «πάρεξ ἐλευθερία καί γλῶσσα».

Ἀλλά, γιά νά κάνω κι ἐγώ τίς ἀναγκαῖες ὑποχωρήσεις στό πνεῦμα τῶν καιρῶν, ἔχετε ποτέ σκεφτῆ, μικρόνοα γιαπάκια τῆς ἀριστερᾶς, τοῦ κέντρου ἤ τῆς δεξιᾶς (ὅλοι τά ἴδια εἴσαστε) τί ἀντιπροσωπεύει ὄχι μόνο ἀπό πολιτισμική ἀλλά καί ἀπό οἰκονομική ἄποψη ὁ κλάδος τῶν ἑλληνογλωσσικῶν σπουδῶν, στόν ὁποῖο διαθέτουμε –γιά πόσο, ἀκόμα, πνευματοκτόνα γιαπάκια, ἔτσι πού πριονίζετε συνεχῶς καί ἄσκεφτα τό βαθύρριζο δέντρο τῆς γλώσσας μας;- ἕνα ἀδιαμφισβήτητο καί ἐν πλήρει ἀχρηστίᾳ συγκριτικό πλεονέκτημα;

Κι ἄν δέν ἔχω πείσει ἐσᾶς, ἐλπίζω τοὐλάχιστον νά ἔχω πείσει, ἔστω καί κατ᾿ ἐλάχιστον, τούς θιασῶτες μιᾶς οἰκολογίας ὄχι μόνο βιολογικῆς ἀλλά καί πνευματικῆς / πολιτισμικῆς· ὁπότε ἡ υἱοθέτηση τοῦ ὅρου «ψηφοσκόπηση» ἀντί τοῦ κακόζηλου «exitpoll» θά ἀποτελοῦσε μιά χειρονομία, μικρή μέν, πλήν ἐνδεικτική τῆς προσπάθειας χειραφέτησης ἀπό τό οἰκονομίστικο πνεῦμα πού μᾶς κατατρύχει.