Ο Θεόδωρος Χερτζλ και άλλοι βιεννέζοι σιωνιστές στο Cafe Louvre το 1896, Imagno/Getty Images.
των Ίσραελ Σαχάκ και Νόρτον Μεζβίνσκυ*
Ο Σιωνισμός –ή εβραϊκός εθνικισμός– είναι ένα σύγχρονο πολιτικό κίνημα. Ο βασικός πυρήνας της ιδεολογίας του είναι ότι όλοι οι Εβραίοι αποτελούν ένα έθνος, και όχι απλά μια θρησκεία ή εθνική κοινότητα και επιπλέον ότι η μόνη λύση στον αντί-σημιτισμό είναι η συγκέντρωση όσο το δυνατόν περισσότερων Εβραίων στην Παλαιστίνη και η δημιουργία κράτους σ’ αυτή.
Η Παγκόσμια Σιωνιστική Οργάνωση δημιουργήθηκε από τον Θεόδωρο Χερτζλ στα 1897 διακηρύσσοντας ότι ο βασικός σκοπός του Σιωνισμού ήταν η εγκαθίδρυση “ενός έθνους που θα αποτελέσει το σπίτι των Εβραίων και θα διασφαλίζεται υπό καθεστώς Δικαίου”.
Ο Σιωνισμός εκμεταλλεύτηκε τη συσχέτιση της εβραϊκής θρησκείας με την πόλη της Ιερουσαλήμ και τη γη του Ισραήλ (Ερέτζ Ισραήλ). Όμως οι πολιτικές του σιωνισμού ήταν επηρεασμένες και από εθνικιστικές ιδεολογίες και αντίστοιχες αποικιοκρατικές, εμποτισμένες με το ευρωπαϊκό αίτημα για επέκταση και εγκατάστασή του και σε άλλα μέρη του κόσμου.
Ο Σιωνισμός βρήκε απήχηση μεταξύ των Εβραίων και υποστηρίχθηκε από πολλούς Δυτικούς ως συνέπεια των δολοφονικών διώξεων κατά των Εβραίων (γνωστά ως πογκρόμ) στη Ρωσική Αυτοκρατορία, στα τέλη του 19ου αι. και στις αρχές του 20ού. Επιπλέον η γενοκτονία των Ναζί (ολοκαύτωμα) έναντι των Εβραίων κατά τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου Πολέμου, που είχε σαν αποτέλεσμα την εξόντωση πάνω από έξι εκατομμυρίων ανθρώπων, συνηγόρησε στην εδραίωση της διεθνούς υποστήριξης για τη δημιουργία ενός Εβραϊκού Κράτους.
Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές σιωνισμού. Από το 1920 έως το 1970, η κυρίαρχη μορφή ήταν ο Εργατικός Σιωνισμός ο οποίος επιχειρούσε τη σύνδεση του σοσιαλισμού με τον εθνικισμό. Από το 1920, οι Εργατικοί Σιωνιστές στη Παλαιστίνη εγκαινίασαν το κίνημα των κιμπούτς (συνεταιριστικές κοινότητες, κυρίως στον αγροτικό τομέα), το εβραϊκό συνδικαλιστικό κίνημα και το αντίστοιχο συνεταιριστικό, τις κύριες εβραϊκές εθνοφρουρές και τα πολιτικά κόμματα, τα οποία συγχωνεύτηκαν στο Εργατικό Κόμμα του Ισραήλ το 1968.
Ηγέτης του Εργατικού Σιωνισμού ήταν ο Δαβίδ Μπεν Γκουριόν που έγινε και πρωθυπουργός του Ισραήλ.
Ένα δεύτερο είδος σιωνισμού ήταν το αναθεωρητικό –“ρεβιζιονιστικό”– κίνημα με ηγέτη τον Βλαδίμηρο Ζαμποτίνσκι. Πήρε το όνομα “ρεβιζιονιστικό”, γιατί ήθελε να αναθεωρήσει τα σύνορα της εβραϊκής γης και να επεκταθεί πέραν της Παλαιστίνης, στα ανατολικά περίχωρα του Ιορδάνη ποταμού. Στα 1920 και 1930, διαφοροποιούνται από τους εργατικούς σιωνιστές εξαγγέλλοντας ανοιχτά τον σκοπό της ίδρυσης εβραϊκού κράτους στη Παλαιστίνη (και όχι μια ακαθόριστη “εθνική εστία”). Πίστευαν ότι οι στρατιωτικές δυνάμεις θα ήταν απαραίτητες για την ίδρυση ενός τέτοιου κράτους. Οι οργανώσεις τους, που περιλαμβάνουν το κίνημα της νεολαίας Betar, την ETZEL (εθνική στρατιωτική οργάνωση), αποτέλεσαν τον πυρήνα αυτού που ονομάστηκε Χερούτ –Κόμμα της Ελευθερίας, μετά την απελευθέρωση του Ισραήλ. Αυτό το κόμμα έγινε εν συνεχεία η βάση για τη διαμόρφωση του κόμματος Λικούντ που είναι το μεγαλύτερο δεξιό κόμμα μετά το 1970.
Αν και πολλοί Εβραίοι έγιναν σιωνιστές από τις αρχές του 20ού αι., μέχρι την άνοδο του Αδόλφου Χίτλερ και τη διαμόρφωση της “τελικής λύσης” –που σκόπευε να εξαλείψει τον εβραϊσμό– η πλειοψηφία των Εβραίων δεν είχαν γίνει ακόμη σιωνιστές. Οι περισσότεροι ορθόδοξοι Εβραίοι ήταν μάλιστα αντί-σιωνιστές. Πίστευαν πως μόνο ο θεός θα συνένωνε πάλι τους Εβραίους στη γη της επαγγελίας και θεωρούσαν πως ο Σιωνισμός ήταν μια παραβίαση της θέλησης του Θεού. Κάποιοι Εβραίοι της διασποράς, περιλαμβανομένων και αυτών στις Η.Π.Α., αντιτίθενται στον Σιωνισμό θεωρώντας πως κινδύνευαν τα δικαιώματά τους στις χώρες που ζούσαν, εφόσον οι Εβραίοι θα αναγνωρίζονταν ως ξεχωριστή κρατική οντότητα.
Όμως οι τερατωδίες του ολοκαυτώματος μείωσαν κατά πολύ την αντίδραση των Εβραίων και την αντιπάθεια στον σιωνισμό, ενώ μετά τον Β΄ παγκόσμιο Πόλεμο οι περισσότεροι Εβραίοι σε όλο τον κόσμο υποστήριξαν το σιωνιστικό κίνημα και το αίτημά του για δημιουργία ανεξάρτητου κράτους.
Παρότι οι ορθόδοξοι Εβραίοι συνέχιζαν να αντιτίθενται στη δημιουργία του εβραϊκού κράτους για πολλές δεκαετίες ακόμα, ωστόσο υποστήριζαν τη μαζική εγκατάσταση Εβραίων στην Παλαιστίνη ως ένα μέσο για την προστασία και την ενίσχυση της κοινότητας. Μετά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1967, οι περισσότεροι από αυτούς που προηγουμένως αντιδρούσαν στον σιωνισμό αποδέχτηκαν τελικά την άποψη ότι η ολοκληρωτική νίκη του Ισραήλ ήταν σημάδι της θεϊκής υποστήριξης. Οι περιοχές που κατελήφθησαν το 1967, ειδικά η Δυτική Όχθη, είχαν ιδιαίτερη σημασία για τους θρησκευόμενους εβραίους γιατί αποτελούσαν τον πυρήνα της Βιβλικής γης του Ισραήλ (Ιουδαία και Σαμάρεια). Κατά συνέπεια, η νίκη του Ισραήλ το 1967 ενίσχυσε μια πλέον θρησκευτική εκδοχή του Σιωνισμού. Μερικά από τα υπαρκτά πολιτικά κόμματα που αντιπροσώπευαν τους Ορθοδόξους Εβραίους αποδέχτηκαν τον θρησκευτικό εθνικισμό, ενώ ιδρύθηκαν καινούργια κόμματα και κινήματα για να προωθήσουν τον μόνιμο έλεγχο και την επέκταση των εβραϊκών εγκαταστάσεων στη Δυτική όχθη και στη Γάζα.
Νέες κυκλοφορίες από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις
Τα θρησκευτικά-εθνικιστικά κόμματα και οργανώσεις, που συγκροτούν την ευρύτερη δεξιά του εβραϊκού πολιτικού φάσματος, διατηρούν μια σκληρή γραμμή όσον αναφορά θέματα που σχετίζονται με τα σύνορα και την αραβοϊσραηλινή σύγκρουση. Έχουν συμμαχήσει με το Λικούντ. Αν και το Εργατικό Κόμμα είχε υποστηρίξει την εβραϊκή εγκατάσταση στη Δυτική Όχθη και στη Γάζα, μια βασική διαφορά ήταν η επιθυμία να γίνει μια χωροταξική ρύθμιση με τους Παλαιστίνιους προκειμένου να λυθεί η κρίση. Το Λικούντ και οι σύμμαχοί του αντιτίθενται σε κάθε μορφή αποχώρησης από τα εδάφη στα οποία βρίσκονται. Στα 1977, το Λικούντ κέρδισε τις εκλογές και για πρώτη φορά έχασε το Εργατικό Κόμμα που κυβερνούσε τη χώρα συνεχώς από την ανεξαρτησία. Από τότε το Λικούντ και το Εργατικό Κόμμα διαδέχονται το ένα το άλλο σαν κυβερνώντα κόμματα, ενώ κάποιες φορές δημιούργησαν κυβέρνηση συνεργασίας, όταν κανένας από τους δύο δεν μπορούσε να κερδίσει μια ξεκάθαρη εκλογική νίκη.
Μια μειονότητα Εβραίων ανήκει στον ευρύτερο χώρο της σιωνιστικής αριστεράς ο οποίος δημιούργησε μια πολιτική συμμαχία, γνωστή ως Meretz. Το Μερέτζ συχνά συμμετέχει στις κυβερνήσεις που προέρχονται από το εργατικό κόμμα. Οι αριστεροί σιωνιστές είναι αδιαπραγμάτευτοι σε ό,τι αφορά στη διατήρηση του Ισραήλ ως εβραϊκού κράτους, αλλά τείνουν να είναι πιο διαλλακτικοί από το Εργατικό Κόμμα για συμβιβασμούς στα εδαφικά ζητήματα, ενώ δείχνουν μεγαλύτερη συμπάθεια στη παλαιστινιακή διεκδίκηση για ένα αυτόνομο κράτος. Μια πολύ μικρή μειονότητα ακρο-αριστερών Εβραίων αυτοχαρακτηρίζονται ως μη σιωνιστές και αντίθετοι στον σιωνισμό. Μερικοί από αυτούς φαντάζονται Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους να ζουν μαζί στο ίδιο κράτος με τα ίδια δικαιώματα για όλους τους πολίτες ενώ άλλοι προπαγανδίζουν τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους σε όλη τη Δυτική Όχθη και στη Λωρίδα της Γάζας.
*Κείμενο που δημοσιεύθηκε στο Middle East Report και είναι απόσπασμα από το βιβλίο των Ίσραελ Σαχάκ και Νόρτον Μεζβίνσκυ, Jewish Fundamentalism in Israel, Pluto Press, Λονδίνο 1999, σσ. 58-62. Στα ελληνικά δημοσιεύτηκε στο βιβλίο Εβραίοι εναντίον του Σιωνισμού, Εναλλακτικές Εκδόσεις.
Μετάφραση: Νίκος Ντάσιος
Εβραϊκή Ιστορία – Εβραϊκή Θρησκεία
Ενισχύστε την προσπάθειά μας κάνοντας μια δωρεά στο Άρδην πατώντας ΕΔΩ.
Γνωρίστε τα βιβλία των Εναλλακτικών Εκδόσεων
Ακολουθήστε το Άρδην στο Facebook
Εγγραφείτε στο κανάλι του Άρδην στο Youtube
1 ΣΧΟΛΙΟ
Πώς θα ήταν δυνατόν Εβραίοι να απαρνηθούν τον Σιωνισμό αφού χάρη σε αυτόν απέκτησαν το κράτος μέσα στο οποίο ζουν;
Πέρα από τις απόψεις του καθενός, η βασικότερη έννοια-κλειδί μάλλον είναι αυτή της ισχύος.