Αρχική » «Ωραία λέξις…»

«Ωραία λέξις…»

από Άρδην - Ρήξη

Ο Ρε Αλέξης και το επαναστατικό κίνημα του 1426 στην Κύπρο

Του Ιωάννη Μιχαλακόπουλου από την Ρήξη φ. 144

Κύπρος! Γη της λεμονιάς, της ελιάς. Γη της αγκαλιάς, της χαράς. Γη του πεύκου, του κυπαρισσιού, του ξεραμένου λιβαδιού, του χαιρετισμού και του ονείρου… Σίγουρα, όλα αυτά –καθώς και πολλά άλλα– συνθέτουν τη γλυκερή εικόνα που έχουμε διαμορφώσει για τη θαλασσοφίλητη Νήσο της Αφροδίτης και του Ευαγόρα… Συνάμα, βέβαια, δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι η Κύπρος έχει αποτελέσει διαχρονικά μήτρα Ηρώων ευκλεώς πεσόντων… Δεν είναι τυχαίο ότι εδώ άνθησε το άγριο (και αμάραντο) ρόδο της ΕΟΚΑ το 1955. Απ’ εδώ κινούσαν κατά εκατοντάδες οι εθελοντές που έσπευδαν να συνδράμουν σε κάθε εθνικόν αγώνα της Μητρός Πατρίδος. Τούτος ο τόπος αιματοκυλίστηκε τον Ιούλιο του 1821 από τον Οθωμανό δυνάστη… Όμως, κάπου ανάμεσα στα χιλιάδες χρυσοπράσινα φύλλα της κυπριακής Ιστορίας, υπάρχει και μια επανάσταση που είναι ακόμα άγνωστη στο ευρύ κοινό! Μια επανάσταση που μάλλον δεν θα τη συναντήσουμε ούτε στα πιο εκτενή σχετικά αφιερώματα. Μια επανάσταση, της οποίας οι πρωτομάστορες (αφανείς κι επώνυμοι), παραμένουν «ορφανοί υμνωδιών»…
Πρόκειται για το απελευθερωτικό κίνημα των Κύπριων δουλοπαροίκων που, με αρχηγό τον επονομαζόμενο Ρε (Ρήγα) Αλέξη, ανέτρεψαν το φεουδαρχικό καθεστώς των Φράγκων και πήραν την εξουσία στα χέρια τους το 1426. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το κοινωνικοϊστορικό πλαίσιο, εντός του οποίου εκτυλίσσεται το όλον ανατρεπτικό εγχείρημα. Συγκεκριμένα, βρισκόμαστε στην περίοδο της Φραγκοκρατίας (1192 – 1489) και οι κατακτητές έχουν επιβάλει ένα αυταρχικό σύστημα «διοίκησης», κατά τα τότε ισχύοντα μεσαιωνικά πρότυπα. Η τοπική Ορθόδοξη Εκκλησία τελεί υπό διωγμόν και οι προσπάθειες εκλατινισμού της κοινωνίας είναι εντονότατες. Οι ντόπιοι κάτοικοι αντιμετωπίζονται σαν «πράγματα» (res) και ανταλλάσσονται με ζώα (π.χ. άλογα, κυνηγετικά γεράκια), ενώ η δυσβάστακτη φορολογία και οι επιδημίες συμπληρώνουν το σκηνικό της εξαθλίωσης.


Παράλληλα, την εποχή εκείνη στον θρόνο βρίσκεται ο βασιλιάς Ιανός (Λουζινιάν) μέσα σε ένα πολιτικό περιβάλλον δολοπλοκιών και ίντριγκας. Οι εξ Αιγύπτου Μαμελούκοι (στρατιωτικό σώμα δούλων) έχουν πραγματοποιήσει επιθετική αποβατική ενέργεια στην Κύπρο την οποία θεωρούν –όχι αναίτια– ως ορμητήριο πειρατών που εξαπολύουν ληστρικές καταδρομές εναντίον αιγυπτιακών κτήσεων… Στην κρίσιμη μάχη της Χοιροκιτίας, οι Φραγκοκυπριώτες ηττώνται κατά κράτος, ο Ιανός αιχμαλωτίζεται και οδηγείται σιδεροδέσμιος και ταπεινωμένος στο Κάιρο… Εκείνη τη δεδομένη στιγμή («συγκυρία») οι Κύπριοι χωρικοί βρίσκουν ένα «παράθυρο ευκαιρίας», επαναστατούν και αδράχνουν την εξουσία έχοντας για όπλα («εργαλεία κοινωνικής χειραφέτησης») την αξίνα, το ραβδί και το δρεπάνι… Με συντονισμένες ενέργειες καταλαμβάνουν περιοχές του νησιού στις οποίες ορίζουν κατά τόπους διοικήσεις («πολλαπλή ιεραρχία»). Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από τη μοναδική διαθέσιμη πρωτογενή πηγή (Λεοντίου Μαχαιρά, «Χρονικόν», 696): «Ἔβαλαν οἱ χωργιάτες καπετάνον εἰς τὴν Λεύκαν, ἄλλον καπετάνον εἰς τὴν Λεμεσόν, ἄλλον εἰς τὴν Ὀρεινήν, καὶ εἰς τὴν Περιστερόναν ἄλλον, καὶ εἰς τοῦ Μόρφου καπετάνον, καὶ εἰς τὸ Λευκόνικον ρήγαν Ἀλέξην, καὶ ὅλοι οἱ χωργιάτες ἐδόθησαν εἰς τὴν ᾿πόταξίν του […]».
Δυστυχώς, το όνειρο της αυτοδιάθεσης (όπως συνήθως συμβαίνει με τα όνειρα τέτοιου τύπου, που προηγούνται κατά αιώνες της εποχής τους) δεν κράτησε για πολύ. Μέσα σε λίγους μήνες οι κινηματίες εξολοθρεύθηκαν από ισχυρές συνασπισμένες δυνάμεις των αντιπάλων (Φράγκοι, Τάγμα Ιησουιτών, Ιωαννίτες Ιππότες) και αποκαταστάθηκε η έννομος τάξις (law and order) εντός «της γλυκείας χώρας Κύπρου»…
Ο ηγέτης της επανάστασης, Ρε Αλέξης, βασανίστηκε φρικτά και θανατώθηκε στις 12 Μαΐου του 1427. Επισημαίνεται ότι ο Ρε Αλέξης, ενώ βρισκόταν σε καλύτερη μοίρα από πολλούς συντοπίτες του (κατέχοντας τη θέση ευθύνης του «αγελάρχη» – αγγελιοφόρου πλησίον της βασιλικής αυλής), ρίσκαρε την ίδια τη ζωή του στον βωμό της Αξιοπρέπειας και δικαιώθηκε!
Βρήκε (…και αυτός) τα ανηφορικά «σκαλοπάτια που παν’ στη Λευτεριά…»
Τέλος, ο Ρε Αλέξης, βάζοντας ψηλά τον πήχη για τις επόμενες γενιές (πολιτικών και Πολιτών!), δεν λησμόνησε να μας διαμηνύσει, μέσω του «αιώνιου έφηβου» – ποιητή Βάσου Λυσσαρίδη:
«Τον τάφο μου μην αναζητάτε… Εγώ θέλω λεύτερη γη για να ταφώ.»
Ο Ρε (Ρήγας) Αλέξης

ΣΧΕΤΙΚΑ

ΑΦΗΣΤΕ ΕΝΑ ΣΧΟΛΙΟ