Η ΑΝΝΑ ΦΡΑΝΚ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΙΩΝ
σε σκηνοθεσία Μάνιας Παπαδημητρίου
του Κώστα Σαμάντη
Για το θέατρο του Νέου Κόσμου έχουμε γράψει κι άλλες φορές στο παρελθόν. Όχι μόνο είναι μία από τις πρώτες θεατρικές σκηνές οι οποίες εισήγαγαν το πολιτικό θέατρο στο ρεπερτόριό τους την τελευταία δεκαετία, αλλά συνεχίζουν και να το στηρίζουν με αρκετά εύστοχες, είναι αλήθεια, επιλογές. Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, καρδιά και ψυχή του θεάτρου, είναι ένας ανάμεσα στις 47 προσωπικότητες οι οποίες υπέγραψαν τη Δημόσια Πολιτική Υποστήριξη προς την καμπάνια «’Ένα Πλοίο Για Τη Γάζα» ( http://www.shiptogaza.gr/ ). Σταθερά αλληλέγγυος στον αγώνα που κάνουν οι Παλαιστίνιοι τόσο ενάντια στην ισραηλινή κατοχή όσο και στη διεκδίκηση μιας πατρίδας γι’ αυτούς, ανέβασε ως παραγωγή το έργο, «Το όνομά μου είναι Rachel Corrie».
Πρόκειται για την πραγματική ιστορία της Αμερικανοεβραίας Rachel Corrie η οποία ταξίδεψε στη Γάζα με την οργάνωση Διεθνές Κίνημα Αλληλεγγύης. Σκοπός της οργάνωσης ήταν τα μέλη της να λειτουργήσουν ως ανθρώπινες ασπίδες σε μιά προσπάθεια να αποτρέψουν τις κατεδαφίσεις παλαιστινιακών σπιτιών από τις τεθωρακισμένες μπουλντόζες του ισραηλινού στρατού κατοχής κατά τη διάρκεια της δεύτερης Ιντιφάντα. Στις περίπου 50 ημέρες που βρέθηκε στην παλαιστινιακή γη, η Rachel Corrie διατηρούσε ένα ημερολόγιο στο οποίο καταγράφονταν λεπτομερώς όλες οι παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου στις οποίες προέβαιναν οι ισραηλινοί, καθώς και τα μαρτύρια στα οποία υπέβαλαν οι εισβολείς τους παλαιστινίους. Μέσα από το ημερολόγιο αυτό όσο και την ανταλλαγή των e-mail της Corrie, μαθαίνουμε για τον φόβο που κουβαλάει κάθε μη εβραίος αμερικάνος όταν μιλάει για την παλαιστινιακή αντίσταση, να χαρακτηριστεί αντισιωνιστής. Μαθαίνουμε για τα γαλάζια αστέρια του Δαυίδ τα οποία έβλεπε ζωγραφισμένα με σπρέι σε πόρτες στην αραβική συνοικία της Ιερουσαλήμ σε αντίστροφη χρήση απ’ ότι τα χρησιμοποιούσαν οι ναζί τη δεκαετία του ’30 στη Γερμανία. Τώρα πλέον είναι σημάδια υπεροχής και καθαρότητας έναντι των υποδεέστερων και απολίτιστων Αράβων. Μαθαίνουμε ακόμη πως από τις 60.000 ανθρώπους απ’ τη Ράφα που δούλευαν στο Ισραήλ το 2001 μόνο 600 πλέον έχουν δουλειά το 2003, πως μια διαδρομή 40 λεπτών με το αυτοκίνητο εύκολα μετατρέπεται μέσω των σημείων ελέγχου του στρατού κατοχής σε δωδεκάωρο ή και πολλές φορές αδύνατο ταξίδι.
Με τι ευκολία ακόμη τα ισραηλινά τεθωρακισμένα καταστρέφουν σπίτια και θερμοκήπια στερώντας από τον τοπικό πληθυσμό το δικαίωμα στην τροφή και στη στέγαση, με όλες αυτές τις ναζιστικές πρακτικές να θεωρούνται παράνομες και καταδικαστέες από τον καταστατικό χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.
Με αυτό λοιπόν το ημερολόγιο των 50 ημερών παρακολουθούμε τόσο τα δεινά του παλαιστινιακού λαού, όσο και τα προβλήματα των διεθνών συμπαραστατών τους οι οποίοι με μόνο όπλο τα σώματά τους προσπαθούσαν να προστατεύσουν τις περισσότερες φορές άθλιες και μικρές κατοικίες των Παλαιστινίων από την κατεδάφιση. Θεωρώντας αδιανόητο ότι μπορεί κάποιος τόσο ισχυρός όσο είναι η ισραηλινή πολεμική μηχανή, η τέταρτη πιο ισχυρή στον κόσμο, να φοβηθεί και να πυροβολήσει κατά άοπλων εθελοντών, δεν δίσταζαν να έρθουν πρόσωπο με πρόσωπο με τις ισραηλινές κάννες για να διαψευστούν όμως συχνά πυκνά από τις σφαίρες οι οποίες σφύριζαν δίπλα από τα κεφάλια τους.
Και ήταν αυτό το σώμα της 24χρονης Rachel Corrie το οποίο η ισραηλινή τεθωρακισμένη μπουλντόζα ως «ανυπέρβλητο κι επικίνδυνο εχθρό» συνέτριψε κάτω από τις ερπύστριές του στις 16 Μαρτίου 2003. Τις επόμενες 20 ημέρες άλλοι δύο αλληλέγγυοι από την οργάνωση Διεθνές Κίνημα Αλληλεγγύης θα έπεφταν νεκροί.
Το κίνημα μνήμης και διαμαρτυρίας το οποίο ξέσπασε μετά τη δολοφονία της Rachel Corrie εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο, οδήγησε στη δημιουργία οργανισμών και οργανώσεων, ουδόλως όμως συγκίνησε τη στρατοκρατική ηγεσία του Ισραήλ. Μέσα λοιπόν σε αυτό το κίνημα αλληλεγγύης οι Alan Rickman και Katharine Viner επιμελήθηκαν με τη βοήθεια και της οικογένειας της Corrie τα κείμενα της 24χρονης Αμερικανοεβραίας και έγραψαν ένα θεατρικό με τον τίτλο «Το όνομά μου είναι Rachel Corrie». Η παράσταση ανέβηκε για πρώτη φορά στο Λονδίνο το 2005 σαρώνοντας τα βραβεία Κοινού με επόμενο σταθμό τη Νέα Υόρκη όπου όμως λίγες μόνο εβδομάδες πριν την προγραμματισμένη πρεμιέρα, τον Μάρτη του 2006 ακυρώθηκε η παράσταση προκαλώντας αντιδράσεις και καταγγελίες για λογοκρισία. Έκτοτε το έργο παίχτηκε σε πάνω από δέκα χώρες έχοντας ανέβει στην Ελλάδα για πρώτη φορά το 2007 από το θέατρο «Φούρνος».
Έχοντας αυτό το υλικό στα χέρια της η εκλεκτή ηθοποιός όσο και σκηνοθέτις Μάνια Παπαδημητρίου επιχειρεί το δεύτερο ανέβασμά του με ένα κείμενο το οποίο στο πρώτο μέρος του (ίσως λίγο μεγαλύτερο από ότι θα έπρεπε) παρουσιάζει την ανέμελη φοιτητική ζωή της Rachel, μια ζωή γεμάτη από όνειρα, νεανική ακαταστασία τόσο στο δωμάτιό της όσο και στην προσωπική της ζωή, αλλά ωστόσο μια ζωή με προοπτική, ζωντάνια και δίψα για περιπέτειες. Και είναι ακριβώς στο δεύτερο μέρος το οποίο ξεκινάει με την άφιξη της Rachel την 25η Ιανουαρίου 2003 στην Ιερουσαλήμ όπου βλέπουμε την τραγικά σύντομη συνειδητοποίηση και ενηλικίωση της ηρωίδας η οποία ερχόμενη σε επαφή με τους Παλαιστινίους γνωρίζει από πρώτο χέρι πως ένας ολόκληρος λαός έρχεται αντιμέτωπος με τον θάνατο καθημερινά, πως εξοικειώνεται μαζί του και πώς καταφέρνει να βγει νικητής, σε ηθικό τουλάχιστον επίπεδο, σε αυτή τη συνάντηση. Στο μόλις 50 ημερών αυτό ταξίδι η Rachel θα ωριμάσει, θα αμφισβητήσει, θα κλάψει, θα διεκδικήσει για να φτάσει ουσιαστικά με το πείσμα που κουβαλάει αυτός ο οποίος είναι σίγουρος για το δίκαιο του αγώνα του να σταθεί εκεί μπροστά, μόνη σαν άλλος Δαυίδ απέναντι στο Γολιάθ της ισραηλινής πολεμικής μηχανής τη μοιραία εκείνη μέρα της 16ης Μαρτίου 2003. Κατορθώνει η σκηνοθέτις να περιγράψει και να αναδείξει όλη την ανέμελη φοιτητική ζωή της Rachel στην Ολύμπια της Ουάσιγκτον, μεταφέροντας τους θεατές το αίσθημα της ανούσιας καθημερινότητας την οποία βίωνε όσο επίσης και το ανήσυχο ανθρωπιστικό πνεύμα το οποίο θα την οδηγούσε στην επιλογή του ακτιβισμού. Και είναι εκεί στο δεύτερο μέρος που μας παίρνει από το χέρι κι έχοντας αφήσει πίσω την ήρεμη ζωή του πανεπιστημίου μαζί με την πρωταγωνίστρια μας οδηγεί αργά, σταθερά, με μια διαρκώς αυξανόμενη επιτάχυνση, σε μια ξενάγηση στην κατεχόμενη γη των Παλαιστινίων μέσα από τα χαλάσματα των σπιτιών και τα κουφάρια των ξεριζωμένων ελιών στη συνάντηση με το ζοφερό κόσμο της καθημερινής τρομοκρατίας. Και πετυχαίνει να μεταδώσει στους θεατές αυτό ακριβώς το κλίμα το οποίο οδήγησε τη Rachel εξαιτίας μιας διαρκώς διογκούμενης οργής και αγανάκτησης για τα έργα και τις ημέρες των ισραηλινών κατακτητών στην μέχρι θανάτου της αντιμετώπισή τους. To πως ακριβώς αντιμετώπισε το κείμενο το καταλαβαίνουμε από τη δήλωσή της ότι γι’ αυτήν η Rachel είναι μια σύγχρονη Αννα Φρανκ και τα e-mail της είναι το ημερολόγιό της.
Σε αυτή την κάθοδο στον Άδη ευτύχησε να συνεργαστεί με τη Δήμητρα Σύρου στο ρόλο της Rachel Corrie. Η Σύρου όχι μόνο κατορθώνει να αποδώσει τις δύο διαφορετικές πλευρές της ζωής της Rachel στην πριν και μετά την άφιξή της στην Παλαιστίνη μέσω μιας ειλικρινούς ερμηνείας, αλλά προχωράει ακόμη περισσότερο αναδεικνύοντας την υφέρπουσα αγωνία η οποία συνδέει τη φοιτήτρια με την ακτιβίστρια Rachel. Και είναι αυτό ακριβώς το σημείο το οποίο απογειώνει την ερμηνεία της, δείχνοντας ότι έχει κατανοήσει την προσωπικότητα της ηρωίδας από κάθε οπτική γωνία. Κι εντέλει αποδεικνύει ότι τουλάχιστον σε επίπεδο ερμηνευτών το ελληνικό θέατρο, μας επιφυλάσσει για το μέλλον ευχάριστες εκπλήξεις.
Υ.Γ. Το κείμενο με πληροφορίες για την παράσταση κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΙΩΡΑ.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ RACHEL CORRIE σε επιμέλεια ALAN RICKMAN & KATHARINE VINER
Μετάφραση: Νάνσυ Τρικκαλίτη
Σκηνοθεσία: Μάνια Παπαδημητρίου
Βοηθός σκηνοθέτη: Μάρω Αγρίτη
Επιμέλεια κίνησης: Πάρης Μαντόπουλος
Σκηνικά: Αρτεμις Θεοδωρίδη
Διανομή
Rachel Corrie: Δήμητρα Σύρου
Σιωπηλή παρουσία: Μάρω Αγρίτη
