Ιαπωνία: Θα έχουν τα ρομπότ δικαιώματα;

754

των Φρανσουάζ Λαζάρ και Φιλίπ Μεσμέρ (Τόκιο) από το Άρδην τ. 66, Αύγουστος-Οκτώβριος 2007

Το άρτι γεννηθέν γιαπωνέζικο ανθρωποειδές ρομπότ είναι προικισμένο με εντυπωσιακές ικανότητες. Στις 22 Ιουνίου, η εταιρεία Καγουάντα και το Εθνικό Ινστιτούτο Επιστημών και Προηγμένων Τεχνολογιών (AIST) παρουσίασαν το HRP-3 Promet, τον τέλειο εργάτη του μέλλοντος.
Α υτή η ασπρόμαυρη μηχανή, ύψους 1,60 μ. και βάρους 80 κιλών, μπορεί να λειτουργήσει υπό όλες τις καιρικές συνθήκες και να κινηθεί σε όλα τα εδάφη, ακόμα και στα πιο ανώμαλα. Το ρομπότ μπορεί να βαδίζει επί δύο ώρες, να χειρίζεται με ακρίβεια ένα κατσαβίδι, να βοηθήσει έναν άνθρωπο να μεταφέρει ένα μαδέρι, να οδηγεί μια μηχανή εργοταξίου. Διαθέτει άπειρα πλεονεκτήματα συγκριτικά με τους ανθρώπους. Καθώς δεν κουράζεται, δεν χρειάζεται παρά μια στοιχειώδη συντήρηση και δεν γογγύζει ποτέ. θα μπορούσε να φέρει επαναστατικές αλλαγές στον τομέα της οικοδομής. Οι δημιουργοί του ελπίζουν να είναι εμπορικά εκμεταλλεύσιμο από το 2010.
Σε λιγότερο από μια δεκαετία, κατά τους ερευνητές, τα ρομπότ θα αποτελούν μέρος της καθημερινότητας των Γιαπωνέζων. Ο Μπιλ Γκέιτς, του οποίου η επιχείρηση Μάικροσοφτ θέλει να δημιουργήσει ένα πρότυπο σύστημα εκμετάλλευσης τέτοιων μηχανών, αναγγέλλει ότι η βιομηχανία της ρομποτικής, παρόμοια με εκείνη, εδώ και τριάντα χρόνια, του προσωπικού υπολογιστή, βρίσκεται στις παρυφές μιας ισχυρής επέκτασης. Οι εν λόγω μηχανές θα εξελιχθούν από την επαφή τους με τους ανθρώπους, θα κατορθώσουν να τους υποκαταστήσουν σε ορισμένα καθήκοντα, αλλά θα έχουν άραγε, όπως εκείνοι, δικαιώματα;

Το ερώτημα έχει ήδη τεθεί στη Μεγάλη Βρετανία, σε ένα κείμενο μελλοντολογικό, που υποβλήθηκε στην κυβέρνηση τον Δεκέμβριο του 2006. Το σχέδιο Διερεύνηση του Ορίζοντα [Horison Scan] καταπιάνεται με καμιά 250αριά ζητήματα του μέλλοντος. Ανάμεσά τους, οι συνέπειες της εξέλιξης των ρομπότ.

Στο κεφάλαιο υπό τον τίτλο: «Ουτοπικά όνειρα ή καλύτερες μηχανές», οι ειδήμονες αναρωτιούνται για το τι πρέπει να δώσουν στα ρομπότ σε αντάλλαγμα της εξέλιξης της τεχνητής τους νοημοσύνης. Θα τους δοθεί η άδεια να ψηφίζουν; Θα υποχρεώνονται να πληρώνουν φόρους, να κάνουν τη στρατιωτική τους θητεία; Σύμφωνα με την έκθεση, αν τα ρομπότ συμμετέχουν στην εργατική δύναμη, άρα στην ανάπτυξη της οικονομίας, θα είναι αναγκαίο να τους δοθεί, για παράδειγμα, μια ασφαλιστική κάλυψη που θα εξασφαλίζει την καλή λειτουργία των εξαρτημάτων τους. Όπως υπογραμμίζεται στο κείμενο, ένας υπολογιστής, που δεν θεωρείται νομικά πρόσωπο, δεν είναι δυνατόν να διωχθεί ποινικά. Στην καλύτερη περίπτωση, ο κατασκευαστής του μπορεί απλώς να προστατέψει το δικαίωμά του της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Στο αμερικανικό ίδρυμα ερευνών ΜΙΤ, ο Άαρον Έντσιγκερ εργάζεται εδώ και τρία χρόνια με σκοπό τη δημιουργία του ρομπότ Ντόμο. Αυτό θα πρέπει να γεννηθεί από μια συσσωμάτωση του Κισμέτ, που αναζητά τις επαφές με τους ανθρώπους, και του Κογκ, ενός πολύ καλού χειριστή αντικειμένων. «Το ζήτημα των δικαιωμάτων των ρομπότ θα είναι σημαντικό εν ευθέτω χρόνω όχι μόνον για τους ρομποτιστές αλλά και για την κοινωνία γενικά», εξηγεί. «Είμαι σχεδόν βέβαιος ότι δεν θα έχει μεγάλη διαφορά από το ζήτημα των δικαιωμάτων των ζώων, που μας απασχολεί σήμερα. Προστατεύουμε τα οικιακά μας ζώα από κάθε είδους κακομεταχείριση, αλλά ταυτόχρονα συμπεριφερόμαστε στα άλλα είδη ως υποζύγια. Παρόμοια, θα φερθούμε με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με την κατηγορία του ρομπότ. Πιθανόν, θα προτιμούσαμε τα οικιακά ρομπότ να παραμείνουν οικιακά σκεύη, που δεν θα εκδηλώνουν συναισθήματα. Ένα πλυντήριο πιάτων θα όφειλε να παραμείνει ένα πλυντήριο πιάτων. Τα παιδικά ρομπότ θα παίζουν αληθοφανώς έναν ρόλο σκύλου ή γάτας. Και σκέφτομαι πως η παραχώρηση αντίστοιχων δικαιωμάτων για τις δυο αυτές κατηγορίες οικιακών ρομπότ θα φαίνεται ως κάτι φυσικό σε πενήντα χρόνια».

Στην Ιαπωνία, το ζήτημα θα τεθεί πολύ νωρίτερα, καθώς η ρομποτική κατέχει ήδη μια σημαντική θέση στην καθημερινή ζωή. Η γήρανση του πληθυσμού θέτει προβλήματα έλλειψης εργατικών χεριών στα εργοστάσια ή την ανάγκη παροχής βοήθειας στους ηλικιωμένους, οπότε εργαστήρια και οργανισμοί, ωθούμενα από την κυβέρνηση, κάνουν τεράστιες επενδύσεις στον τομέα.

Τα ανθρωποειδή ρομπότ βγαίνουν σιγά-σιγά από τα εργαστήρια, όπως έγινε με το Γουακαμάρου, τον συμπαθητικό σωρό από μπουλόνια που δημιούργησε, κυκλοφόρησε και εμπορεύεται ήδη η Μιτσουμπίσι για να καλύπτει τις λειτουργίες του προσωπικού υποδοχής στις επιχειρήσεις. Παρόμοια, η εταιρεία συστημάτων ασφαλείας Άλσοκ νοικιάζει πλέον τα ρομπότ της C4 και C5, ως φύλακες σε εμπορικά κέντρα. Οι Ιάπωνες δεν έχουν ηθικούς ενδοιασμούς σχετικά με τα ρομπότ, θεωρώντας τα ως στοιχεία του περιβάλλοντος, όπως τα δέντρα, τα αντικείμενα, τα ζώα, ακόμα και τους άλλους ανθρώπους. Ο Σατόσι Κιταχίμα, του Εργαστηρίου Ρομπότ της Οσάκα, θεωρεί ότι «τα ρομπότ υπάρχουν για να βοηθούν τον άνθρωπο. Οφείλουν να του δίνουν την ευκαιρία να αφιερώνει τον χρόνο του σε άλλες δραστηριότητες».

Με μια ιδιαίτερα ρεαλιστική προσέγγιση, το υπουργείο Οικονομικών της Ιαπωνίας ασχολείται με τη σύνταξη ενός κανονισμού ως προς την ασφάλεια αναφορικά με τη χρήση των ρομπότ. Η επιτροπή, που συστήθηκε γι’ αυτόν τον σκοπό τον Δεκέμβριο του 2006, δεν θα πρέπει να κάνει διάκριση των ρομπότ από τις μηχανές. Ο κατασκευαστής τους θα θεωρείται πάντα υπεύθυνος των επενεργειών της δημιουργίας τους, εκτός και αν οι οδηγίες του δεν έγιναν σεβαστές. Ο κυβερνητικός κανονισμός θα απαιτεί από τους κατασκευαστές να εξασφαλίζουν πολύ αυστηρές προδιαγραφές για τα ρομπότ που θα υπηρετούν ανθρώπους. Θα πρέπει να καταγράφουν και το παραμικρό επεισόδιο και να το αναφέρουν στο αρμόδιο γραφείο, που θα αναλαμβάνει να βγάλει τα σχετικά συμπεράσματα.

Στην Νότιο Κορέα, χώρα επίσης πολύ προχωρημένη σε θέματα ρομποτικής και μεγάλος ανταγωνιστής της Ιαπωνίας στον συγκεκριμένο τομέα, μία «Χάρτα ηθικής των ρομπότ» ετοιμάζεται να συνταχθεί εφέτος. Το κείμενο θα εμπνέεται από τις αρχές που υπαγόρευσε ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Ισαάκ Ασίμοφ. Τα ρομπότ δεν πρέπει να τα βάζουν με τους ανθρώπους ή να τους επιτρέπουν να κάνουν κακό. Τα ρομπότ οφείλουν να υπακούουν τους ανθρώπους, εκτός αν κάτι τέτοιο αντιβαίνει στον πρώτο νόμο. Τα ρομπότ οφείλουν να εξασφαλίζουν την προστασία τους, εκτός αν κάτι τέτοιο αντιβαίνει στους υπόλοιπου νόμους.

Μετάφραση:
Στράτος Ιωαννίδης