Στο «δωμάτιο» των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας

1,2K

Της Γεωργίας Πολυτάνου από το liberal.gr

Είναι ήδη γνωστό ότι οι εκλογές  του Νοεμβρίου  2020 στις ΗΠΑ θα γίνουν εν μέσω μιας πρωτόγνωρης πόλωσης (ακόμη και για τα αμερικανικά δεδομένα). Η υγειονομική κρίση σε συνδυασμό με τις κοινωνικές αναταραχές που ξέσπασαν λόγω της χρήσης αλόγιστης αστυνομικής βίας έχουν ήδη μετατρέψει το κλίμα πόλωσης σε τοξικό.

Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και το πολυαναμενόμενο βιβλίο του πρώην Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας και Πρεσβευτή των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, Τζον Μπόλτον, με την ονομασία ‘The Room Where It Happened’ (Το δωμάτιο όπου όλα συνέβησαν). Το βιβλίο αυτό  αναμένεται να επηρεάσει  ποικιλόμορφα την αμερικανική πολιτική σκηνή καθώς ο Μπόλτον παραθέτει στοιχεία σύμφωνα με τα οποία ο Πρόδερος των ΗΠΑ,Ντόναλντ Τραμπ,ακολουθεί εξωτερική πολιτική όχι με βάση τα συμφέροντα των ΗΠΑ αλλά τις πελατειακές και προσωπικές του σχέσεις.

Το Κεφάλαιο 7 του βιβλίου αφορά και την Ελλάδα γιατί αναδεικνύονται οι ‘ειδικές’ σχέσεις μεταλύ ΗΠΑ-Τουρκίας. Τι το σημαντικό ειπώθηκε λοιπόν στο ‘δωμάτιο’;

Οι σχέσεις Ερντογάν-Τράμπ περιγράφονται από τον Τζόν Μπόλντον με μελανά χρώματα. Τα πιο σημαντικά σημεία τα οποία αναδεικνύει κατηγορώντας παράλληλα τον Τράμπ ο συγγραφέας είναι τα εξής: Αρχικά, ο Ερντογάν ζήτησε από τον Τράμπ να μην καταδικαστεί ο Μεχμέτ Αττίλα της Χάλκμπανκ η οποία παραβίαζε τις κυρώσεις απέναντι στο Ιράν ενώ τον ενημέρωσε ότι φυλάκισε τον πάστορα Μπράνσον γιατί συνεργαζόταν με τον Γκιουλέν. 

Ο Ερντογάν θεωρούσε οτι πίσω απο το κυνήγι εναντίον της Χάλκμπανκ βρισκόταν ο Γκιουλέν και οι σχέσεις οικογένειας Ερντογάν με την Χάλκμπανκ ήταν πολυ στενές. Έπειτα, ο Τούρκος Πρόεδρος φαίνεται να είχε μεγάλη άνεση έκφρασης απέναντι στο περιβάλλον Τράμπ, ώστε να δηλώνει πως ‘Καλός Κούρδος είναι ένας Νεκρός Κούρδος’. Να σημειώσουμε ότι ο Τζόν Μπόλτον χαρακτηρίζει τον Ερντογάν ως δικτάτορα και αναφέρει πως στις επίσημερς συνομιλίες συμπεριφερόταν σαν τον Μουσολίνι. Ίσως το πιο σημαντικό κομμάτι του Κεφαλαίου 7 είναι η εξωθεσμική διαδικασία διαπραγμάτευσης που σύμφωνα με τον Τζόν Μπόλτον υιοθέτησε ο Τράμπ για να επιλύσει σειρά ζητημάτων που αφορούν τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις (Χάλκμπανκ, S-400, F 35). O Πρόεδρος Τράμπ παρέκαμψε το State Department και κάθε άλλο θεσμικό δίαυλο διπλωματικής επικοινωνίας και διαπραγμάτευσης και επέλεξε τον γαμπρό του, Τζέαρντ Κούσνερ, ως ‘διαμεσολαβητή’ για την επίλυση διμερών προβλημάτων. Ο Τούρκος ‘ομολογος’του Κούσνερ ήταν ο αντίστοιχος γαμπρός του Ερντογάν, ο οποίος όμως είχε θεσμικό ρόλο (Υπουργός Οικονομικών).

Ο Τζόν Μπόλντον θεωρούσε ότι η χρήση της ‘διπλωματίας των γαμπρών’ ως κανάλι επικοινωνίας θα έδινε την εντύπωση στους Τούρκους ότι η Αμερική είναι αδύναμη. Ο Τζόν Μπόλτον φέρει ως παράδειγμα την τελεσιγραφική συμπεριφορά του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών, Τσαβούσογλου, στον ομόλογό του Μάικ Πομπέο να επιλέξει ποιούς προτιμά στα σύνορα της Συρίας, τους Τούρκους, τους Ρώσους ή τους Ιρανούς. Οι περιγραφές στο βιβλίο σκιαγραφούν ένα δυσλειτουργικό και προβληματικό από άποψη επικοινωνίας περιβάλλον γύρω από το Πρόεδρο Τράμπ ο οποίος φαίνεται να μην έχαιρε της εμπιστοσύνης των υφισταμένων του και κυρίως του επίσημου διπλωματικού σώματος των ΗΠΑ. Ενδεικτικό της οικογενειοκρατίας είναι οι φήμες που διασπείρονταν με την ανοχή του Τραμπ περί απομάκρυνσης του Αντιπροέδρου Μάικ Πένς. Ένθερμος υποστηρικτής της απομάκρυνσης Πένς φέρεται να είναι η κόρη του Τράμπ, Ιβάνκα Τράμπ.

Βάσει των λεγομένων του Τζόν Μπόλντον δεν κάνει εντύπωση ότι η Τουρκία τυγχάνει ευμενούς μεταχείρισης από τον Αμερικανό Πρόεδρο τόσο στο θέμα των κυρώσεων κατά του Ιράν (Χάλκμπανκ) όσο και στις ψηφισμένες κυρώσεις του 2017 εναντίον της Ρωσίας (αγορά S-400). Επιπρόσθετα, οι ψηφισμένες οικονομικές κυρώσεις του Κογκρέσου για την Τουρκία πάγωσαν με εντολή του Αμερικανού Προέδρου, ο οποίος έκανε χρήση του δικαιώματός του να τεθούν σε παύση για 6 μήνες οι κυρώσεις καθιστώντας τα τουρκικά ζητήματα, ‘λόγους υψίστης  εθνικής ασφαλείας’ για τις ΗΠΑ.

Ανεξάρτητα αν αποδεικνύονται ή όχι τα γραφόμενα στο βιβλίο του Τζόν Μπόλντον, σίγουρα προκαλούν προβληματισμό και στην Αθήνα δεδομένων των εξαιρετικά τεταμένων σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας κατά την περίοδο που διανύουμε. Η Ελλάδα έχει επενδύσει πολύ διπλωματικό κεφάλαιο στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις για υποστήριξη από την Ουάσινγκτον, η οποία έχει εκφραστεί με δηλώσεις τόσο από την Αμερικανική Πρεσβεία στην Αθήνα όσο και από το State Department. Μένει να δούμε αν και ο Λευκός Οίκος συναινεί με τους θεσμικούς παράγοντες της Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Πλέον ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει προεκλογικά πολλές απαντήσεις να δώσει σχετικά με τις σχέσεις που έχει με αυταρχικούς ηγέτες ανά τον κόσμο.

*Η κ. Πολυτάνου είναι Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας